Sarkoidoza: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Poprawiam gołe linki w szablonach cytowania |
m drobne techniczne |
||
Linia 73: | Linia 73: | ||
Wśród możliwych przyczyn sarkoidozy pojawiła się hipoteza ekspozycji na krzemionkę (ditlenek krzemu, SiO<sub>2</sub>) używaną m.in. jako składnik niektórych leków<ref name=":0">{{Cytuj|autor = Rosa Solà, Montserrat Boj, Salvador Hernandez-Flix, Mercé Camprubí|tytuł = Silica in oral drugs as a possible sarcoidosis-inducing antigen|data = Jun 06, 2009|czasopismo = The Lancet, Volume 373 Number 9679 p1919-1996}}</ref>. Lekarze hiszpańscy, obserwując reakcję organizmu swoich pacjentów na podanie leków hipotensyjnych, postawili hipotezę, że ditlenek krzemu zawarty w tych lekach może powodować szkodliwe reakcje, w tym również ciężkie. Jedynym elementem wspólnym między różnymi podawanymi pacjentom lekami był związek krzemionki (anhydrous colloidal silica) zawarty w tabletkach. Powiązanie z tym komponentem i sarkoidozą zostało zademonstrowane poprzez wystąpienie i zniknięcie symptomów w trzech różnych przypadkach z trzema różnymi lekami. Reakcja ta jest prawdopodobnie spowodowana odpowiedzią immunologiczną i zapalną na krzemionkę na poziomie jelitowym, która spowodowała reakcję ponadnormalną w osobie ewidentnie predysponowanej na sarkoidozę<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj|autor = Newsletter Xagena, Aggiornamento in Medicina|tytuł = La silice delle compresse può scatenare la sarcoidosi|data = 2009|url = http://www.xagena.it/news/e-farmacovigilanza_it_news/1ecebe34c185027ee9e6a2d55747f945.html - źródło AIFA (Agenzia italiana del farmaco, Włoska agencja farmaceutyczna)|data dostępu = {{#22:12:2015-01-28}}}}</ref>. |
Wśród możliwych przyczyn sarkoidozy pojawiła się hipoteza ekspozycji na krzemionkę (ditlenek krzemu, SiO<sub>2</sub>) używaną m.in. jako składnik niektórych leków<ref name=":0">{{Cytuj|autor = Rosa Solà, Montserrat Boj, Salvador Hernandez-Flix, Mercé Camprubí|tytuł = Silica in oral drugs as a possible sarcoidosis-inducing antigen|data = Jun 06, 2009|czasopismo = The Lancet, Volume 373 Number 9679 p1919-1996}}</ref>. Lekarze hiszpańscy, obserwując reakcję organizmu swoich pacjentów na podanie leków hipotensyjnych, postawili hipotezę, że ditlenek krzemu zawarty w tych lekach może powodować szkodliwe reakcje, w tym również ciężkie. Jedynym elementem wspólnym między różnymi podawanymi pacjentom lekami był związek krzemionki (anhydrous colloidal silica) zawarty w tabletkach. Powiązanie z tym komponentem i sarkoidozą zostało zademonstrowane poprzez wystąpienie i zniknięcie symptomów w trzech różnych przypadkach z trzema różnymi lekami. Reakcja ta jest prawdopodobnie spowodowana odpowiedzią immunologiczną i zapalną na krzemionkę na poziomie jelitowym, która spowodowała reakcję ponadnormalną w osobie ewidentnie predysponowanej na sarkoidozę<ref name=":0" /><ref>{{Cytuj|autor = Newsletter Xagena, Aggiornamento in Medicina|tytuł = La silice delle compresse può scatenare la sarcoidosi|data = 2009|url = http://www.xagena.it/news/e-farmacovigilanza_it_news/1ecebe34c185027ee9e6a2d55747f945.html - źródło AIFA (Agenzia italiana del farmaco, Włoska agencja farmaceutyczna)|data dostępu = {{#22:12:2015-01-28}}}}</ref>. |
||
Istnieją też doniesienia, że pewne bakterie pozbawione ścian komórkowych mogą być prawdopodobnymi patogenami<ref>{{Cytuj | autor=Peter L. Almenoff, Alva Johnson, Marvin Lesser, Lida H. Mattman | tytuł=Growth of acid fast L forms from the blood of patients with sarcoidosis | czasopismo=Thorax | data=maj 1996 | wolumin=51 | numer=5 | s=530-533 | pmid=8711683 | pmc=473601}}</ref>. Te bakterie nie są wykrywane w standardowych testach laboratoryjnych. Uważało się, że może istnieć czynnik dziedziczny, gdyż niektóre rodziny posiadają licznych członków z sarkoidozą. Do tej pory nie znaleziono jednak żadnego genetycznego znacznika, który mógłby mieć znaczenie i alternatywna hipoteza mówi, że członkowie tej samej rodziny są wystawieni na podobne środowiskowe czynniki chorobotwórcze. Istnieją także doniesienia o przeniesieniu sarkoidozy poprzez transplantowane organy<ref>{{Cytuj | autor=Padilla |
Istnieją też doniesienia, że pewne bakterie pozbawione ścian komórkowych mogą być prawdopodobnymi patogenami<ref>{{Cytuj | autor=Peter L. Almenoff, Alva Johnson, Marvin Lesser, Lida H. Mattman | tytuł=Growth of acid fast L forms from the blood of patients with sarcoidosis | czasopismo=Thorax | data=maj 1996 | wolumin=51 | numer=5 | s=530-533 | pmid=8711683 | pmc=473601}}</ref>. Te bakterie nie są wykrywane w standardowych testach laboratoryjnych. Uważało się, że może istnieć czynnik dziedziczny, gdyż niektóre rodziny posiadają licznych członków z sarkoidozą. Do tej pory nie znaleziono jednak żadnego genetycznego znacznika, który mógłby mieć znaczenie i alternatywna hipoteza mówi, że członkowie tej samej rodziny są wystawieni na podobne środowiskowe czynniki chorobotwórcze. Istnieją także doniesienia o przeniesieniu sarkoidozy poprzez transplantowane organy<ref>{{Cytuj | autor=Padilla, M. L.; Schilero, G. J.; Teirstein, A. S. | tytuł=Donor-acquired sarcoidosis | czasopismo=Sarcoidosis Vasc Diffuse Lung Dis | data=marzec 2002 | wolumin=19 | numer=1 | s=18-24 | pmid=12002380}}</ref>. |
||
Sarkoidoza często powoduje rozregulowanie wytwarzania [[witamina D|witaminy D]]; jej pozanerkowa produkcja może być oznaczona. |
Sarkoidoza często powoduje rozregulowanie wytwarzania [[witamina D|witaminy D]]; jej pozanerkowa produkcja może być oznaczona. |
||
Produkcja witaminy D zachodzi więc również poza [[nerka|nerką]]<ref>{{Cytuj | autor=Galen L. |
Produkcja witaminy D zachodzi więc również poza [[nerka|nerką]]<ref>{{Cytuj | autor=Barbour, Galen L.; Coburn, Jack W.; Slatopolsky, Eduardo; Norman, Anthony W.; Horst, Ronald L. | tytuł=Hypercalcemia in an anephric patient with sarcoidosis: evidence for extrarenal generation of 1,25-dihydroxyvitamin D | czasopismo=The New England Journal of Medicine | data=20 sierpnia 1981 | wolumin=305 | numer=8 | s=440-443 | doi=10.1056/NEJM198108203050807 | pmid=6894783}}</ref>. Ma to swoje konsekwencje w podwyższonym poziomie [[kalcytriol|1,25 dihydroksycholekalcyferolu]] i objawach [[hiperwitaminoza|hiperwitaminozy]] D, takich jak: zmęczenie, brak siły lub energii, drażliwość, metaliczny smak w ustach, czasowe utraty pamięci lub problemy związane z procesami poznawczymi. Fizjologiczna odpowiedź kompensacyjna (na przykład obniżenie poziomu hormonów [[przytarczyce|przytarczyc]]) może spowodować, że u pacjenta nie rozwinie się jawna [[hiperkalcemia]]. |
||
== Leczenie == |
== Leczenie == |
||
Linia 84: | Linia 84: | ||
Unikanie promieniowania słonecznego, a także żywności zawierającej witaminę D jest konieczne u pacjentów, którzy są podatni na rozwinięcie hiperkalcemii, gdyż pomoże to u nich złagodzić objawy. |
Unikanie promieniowania słonecznego, a także żywności zawierającej witaminę D jest konieczne u pacjentów, którzy są podatni na rozwinięcie hiperkalcemii, gdyż pomoże to u nich złagodzić objawy. |
||
Są doniesienia, że [[antybiotykoterapia]] okazała się efektywna w przypadku postaci płucnej i skórnej sarkoidozy, a także w przypadku zajęcia węzłów chłonnych<ref>{{Cytuj | autor=Hervé Bachelez, Patricia Senet, Jacques Cadranel, Alexandre Kaoukhov, Louis Dubertret | tytuł=The use of tetracyclines for the treatment of sarcoidosis | czasopismo= |
Są doniesienia, że [[antybiotykoterapia]] okazała się efektywna w przypadku postaci płucnej i skórnej sarkoidozy, a także w przypadku zajęcia węzłów chłonnych<ref>{{Cytuj | autor=Hervé Bachelez, Patricia Senet, Jacques Cadranel, Alexandre Kaoukhov, Louis Dubertret | tytuł=The use of tetracyclines for the treatment of sarcoidosis | czasopismo=Archives of Dermatology | data=styczeń 2001 | wolumin=137 | numer=1 | s=69-73 | doi=10.1001/archderm.137.1.69 | pmid=11176663}}</ref><ref>{{Cytuj | autor=Trevor G. Marshall, Frances E Marshall | tytuł=Sarcoidosis succumbs to antibiotics--implications for autoimmune disease | czasopismo=Autoimmunity Reviews | data=czerwiec 2004 | wolumin=3 | numer=4 | s=295-300 | doi=10.1016/j.autrev.2003.10.001 | pmid=15246025}}</ref>, ale nie jest to obecnie{{kiedy|data=2012-09}} podstawowy element terapii. |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
Wersja z 11:12, 2 sie 2020
{{{nazwa naukowa}}} | |
Synonimy |
{{{synonimy}}} |
---|---|
Specjalizacja |
{{{specjalizacja}}} |
Objawy |
{{{objawy}}} |
Powikłania |
{{{powikłania}}} |
Początek |
{{{początek}}} |
Czas trwania |
{{{czas trwania}}} |
Typy |
{{{typy}}} |
Przyczyny |
{{{przyczyny}}} |
Czynniki ryzyka |
{{{czynniki ryzyka}}} |
Rozpoznanie |
{{{rozpoznanie}}} |
Różnicowanie |
{{{różnicowanie}}} |
Zapobieganie |
{{{zapobieganie}}} |
Leczenie |
{{{leczenie}}} |
Leki |
{{{leki}}} |
Rokowanie |
{{{rokowanie}}} |
Zapadalność |
{{{zapadalność}}} |
Śmiertelność |
{{{śmiertelność}}} |
Klasyfikacje | |
ICD-11 |
{{{ICD11}}} |
ICD-10 | |
DSM-5 |
{{{DSM-5}}} |
DSM-IV |
{{{DSM-IV}}} |
Sarkoidoza, choroba Besniera-Boecka-Schaumanna (łac. sarcoidosis) – choroba układu odpornościowego charakteryzująca się powstawaniem ziarniniaków (małych grudek zapalnych), które nie podlegają martwicy. Praktycznie każdy organ może być nią dotknięty, chociaż najczęściej pojawia się w węzłach chłonnych i płucach. Objawy mogą się pojawić nagle, ale najczęściej postępują stopniowo. W obrazie rentgenowskim płuc sarkoidoza może przypominać gruźlicę lub chłoniaka.
Epidemiologia
Sarkoidoza występuje najczęściej u młodych dorosłych osób obu płci, z niewielką przewagą zapadalności u kobiet, co wykazała większość badań. Zapadalność jest najwyższa w grupie osób młodszych niż 40 lat, a szczyt zachorowań przypada na 20-29 lat[1].
Sarkoidoza występuje na świecie u wszystkich ras z chorobowością wynoszącą 1-40 na 100 000 ludzi. Choroba jest najszerzej rozpowszechniona w krajach Europy Północnej, z najwyższą roczną chorobowością około 60 na 100 000 w Szwecji i Islandii. W Stanach Zjednoczonych sarkoidoza występuje częściej u ludzi rasy czarnej niż białej, z roczną chorobowością odpowiednio 35,5 i 10,9 na 100 000[2]. Sarkoidoza występuje rzadziej w Ameryce Południowej, Hiszpanii i Indiach.
Różnice w zapadalności na świecie mogą przynajmniej częściowo wynikać z braku programów przesiewowych w niektórych regionach świata, a także przykryciem objawów choroby przez inne choroby ziarniniakowe, jak np. gruźlicę, które mogą interferować z rozpoznaniem sarkoidozy, jeśli ich obraz jest dominujący[1].
Mogą także występować różnice w stopniu zaawansowania choroby. Niektóre badania sugerują, że ludzie pochodzenia afrykańskiego mogą chorować na sarkoidozę o poważniejszym przebiegu względem ludzi białych, u których choroba może częściej występować pod postacią bezobjawową[3].
Objawy i przebieg
Sarkoidoza jest chorobą układową i dlatego może dotknąć każdy narząd. Mało specyficzne są najczęstsze objawy choroby, takie jak: zmęczenie, na które nie ma wpływu sen, bóle o różnym natężeniu, suchość oczu, zamazane widzenie, skrócenie oddechu, suchy, ostry kaszel, uszkodzenia skóry.
Objawy skórne są zmienne, mogą mieć charakter zmian guzkowych, guzowatych i naciekowych. Guzki dają dodatni objaw diaskopii, tak jak guzki gruźlicze a ich zejście pozostawia powierzchowną bliznę. Owrzodzenia z reguły nie powstają. Ogniska zmian skórnych szerzą się pełzakowato, ze zmianami czynnymi umiejscowionymi obwodowo. Wyróżniamy kilka odmian sarkoidozy skórnej:
- sarkoid guzowaty, odmiana podskórna (Dariera-Roussy) – ma postać podskórnych guzów niezapalnych, umiejscowionych głównie na kończynach dolnych;
- odmiana naczyniowa (angiolupoid) – ma postać sinawobrunatnych lub czerwonobrunatnych nacieków, najczęściej na skórze nosa, zwłaszcza w miejscu przylegania oprawki okularów; odmiana częstsza u kobiet;
- sarkoid odmrozinowy, odmiana odmrozinowa (lupus pernio) – ma postać zlewnych sinoczerwonych nacieków, głównie na twarzy, uszach i rękach;
- odmiana drobnoguzkowa rozsiana (sarcoidosis miliaris) – dotycząca głównie twarzy;
- odmiana drobnoguzkowa o układzie obrączkowatym (sarcoidosis circinata).
W obrębie układu oddechowego sarkoidoza najczęściej objawia się jako choroba restrykcyjna płuc powodująca spadek ich objętości oraz podatności (zdolności do rozciągania). Pojemność życiowa płuc jest zmniejszona i większa część powietrza może ulec wydmuchnięciu w ciągu pierwszej sekundy (wzrasta FEV1). To oznacza, że stosunek FEV1/FVC również wzrasta.
Połączenie sarkoidu guzowatego, obustronnej wnękowej limfadenopatii i artralgii nosi nazwę zespołu Löfgrena, który ma względnie dobre rokowanie.
Do objawów ocznych należą: zapalenie błony naczyniowej oka (uveitis), tęczówki i ciała rzęskowego (iridocyclitis) oraz siatkówki (retinitis), które mogą być przyczyną utraty ostrości widzenia, a nawet mogą spowodować ślepotę.
Sarkoidoza przebiegająca z zajęciem układu kostnego może powodować torbielowate rozszerzenia kości krótkich dłoni i stóp (tzw. zespół Jünglinga).
Sarkoidoza zajmująca elementy układu nerwowego (ośrodkowego lub obwodowego) nosi nazwę neurosarkoidozy.
Sarkoidoza często zajmuje również układ krążenia (mięsień sercowy) oraz układ moczowy.
Występujące razem: zapalenie przedniej części błony naczyniowej oka, zapalenie ślinianek przyusznych (parotitis), porażenie nerwu twarzowego oraz gorączka noszą nazwę zespołu Heerfordta-Waldenstroma.
Objawem sarkoidozy może być hiperkalcemia (podwyższone stężenie wapnia) i jej następstwa.
Etiologia i patofizjologia
Wśród możliwych przyczyn sarkoidozy pojawiła się hipoteza ekspozycji na krzemionkę (ditlenek krzemu, SiO2) używaną m.in. jako składnik niektórych leków[4]. Lekarze hiszpańscy, obserwując reakcję organizmu swoich pacjentów na podanie leków hipotensyjnych, postawili hipotezę, że ditlenek krzemu zawarty w tych lekach może powodować szkodliwe reakcje, w tym również ciężkie. Jedynym elementem wspólnym między różnymi podawanymi pacjentom lekami był związek krzemionki (anhydrous colloidal silica) zawarty w tabletkach. Powiązanie z tym komponentem i sarkoidozą zostało zademonstrowane poprzez wystąpienie i zniknięcie symptomów w trzech różnych przypadkach z trzema różnymi lekami. Reakcja ta jest prawdopodobnie spowodowana odpowiedzią immunologiczną i zapalną na krzemionkę na poziomie jelitowym, która spowodowała reakcję ponadnormalną w osobie ewidentnie predysponowanej na sarkoidozę[4][5].
Istnieją też doniesienia, że pewne bakterie pozbawione ścian komórkowych mogą być prawdopodobnymi patogenami[6]. Te bakterie nie są wykrywane w standardowych testach laboratoryjnych. Uważało się, że może istnieć czynnik dziedziczny, gdyż niektóre rodziny posiadają licznych członków z sarkoidozą. Do tej pory nie znaleziono jednak żadnego genetycznego znacznika, który mógłby mieć znaczenie i alternatywna hipoteza mówi, że członkowie tej samej rodziny są wystawieni na podobne środowiskowe czynniki chorobotwórcze. Istnieją także doniesienia o przeniesieniu sarkoidozy poprzez transplantowane organy[7]. Sarkoidoza często powoduje rozregulowanie wytwarzania witaminy D; jej pozanerkowa produkcja może być oznaczona. Produkcja witaminy D zachodzi więc również poza nerką[8]. Ma to swoje konsekwencje w podwyższonym poziomie 1,25 dihydroksycholekalcyferolu i objawach hiperwitaminozy D, takich jak: zmęczenie, brak siły lub energii, drażliwość, metaliczny smak w ustach, czasowe utraty pamięci lub problemy związane z procesami poznawczymi. Fizjologiczna odpowiedź kompensacyjna (na przykład obniżenie poziomu hormonów przytarczyc) może spowodować, że u pacjenta nie rozwinie się jawna hiperkalcemia.
Leczenie
Kortykosteroidy były standardowym środkiem w leczeniu przez wiele lat. U niektórych pacjentów takie postępowanie może spowolnić lub odwrócić przebieg choroby. Reszta nie odpowiada zadowalająco na terapie steroidami. Użycie kortykosteroidów w łagodnej postaci choroby jest kontrowersyjne, gdyż nieraz dochodzi do samoistnego ustąpienia choroby bez leczenia. Dodatkowo, kortykosteroidy posiadają rozpoznane efekty uboczne związane zarówno z wielkością dawki jak również czasem trwania terapii, a ich odstawienie wiąże się czasem z nawrotem choroby i pogorszeniem stanu pacjenta[9].
Poważne objawy leczy się ogólnie steroidami, a później również lekami specyficznymi – lekami przeciwreumatycznymi. Jako że ziarniniaki są spowodowane gromadzeniem się komórek układu odpornościowego, szczególnie limfocytów T, były doniesienia o sukcesach przy leczeniu za pomocą leków immunosupresyjnych, inhibitorów interleukiny 2 lub anty-TNF (tzw. leki biologiczne). Żadne z tych postępowań nie przyniosło wiarygodnych wskazań co do sposobu leczenia i przy ich okazji może dojść do wystąpienia znaczących efektów ubocznych, takich jak zwiększenie ryzyka reaktywacji latentnej gruźlicy.
Unikanie promieniowania słonecznego, a także żywności zawierającej witaminę D jest konieczne u pacjentów, którzy są podatni na rozwinięcie hiperkalcemii, gdyż pomoże to u nich złagodzić objawy.
Są doniesienia, że antybiotykoterapia okazała się efektywna w przypadku postaci płucnej i skórnej sarkoidozy, a także w przypadku zajęcia węzłów chłonnych[10][11], ale nie jest to obecnie[kiedy?] podstawowy element terapii.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b Baughman RP, Lower EE, du Bois RM. Sarcoidosis. The Lancet 2003/3/29;361(9363):1111-8.
- ↑ Henke, C. E., G. Henke, L. R. Elveback, C. M. Beard, D. J. Ballard and L. T. Kurland. 1986. The epidemiology of sarcoidosis in Rochester, Minnesota: a population-based study of incidence and survival. Am J Epidemiol 123:840–845.
- ↑ "American Thoracic Society: Statement on sarcoidosis. Am J Respir Crit Care Med 1999;160:736-755.
- ↑ a b Rosa Solà i inni, Silica in oral drugs as a possible sarcoidosis-inducing antigen, „The Lancet, Volume 373 Number 9679 p1919-1996”, 2009 .
- ↑ Newsletter Xagena , Aggiornamento in Medicina , La silice delle compresse può scatenare la sarcoidosi [online], 2009 [dostęp 2015-01-28] .
- ↑ Peter L. Almenoff i inni, Growth of acid fast L forms from the blood of patients with sarcoidosis, „Thorax”, 51 (5), 1996, s. 530-533, PMID: 8711683, PMCID: PMC473601 .
- ↑ M.L. Padilla , G.J. Schilero , A.S. Teirstein , Donor-acquired sarcoidosis, „Sarcoidosis, Vasculitis and Diffuse Lung Diseases”, 19 (1), 2002, s. 18-24, PMID: 12002380 .
- ↑ Galen L. Barbour i inni, Hypercalcemia in an anephric patient with sarcoidosis: evidence for extrarenal generation of 1,25-dihydroxyvitamin D, „The New England Journal of Medicine”, 305 (8), 1981, s. 440-443, DOI: 10.1056/NEJM198108203050807, PMID: 6894783 .
- ↑ Jonathan E. Gottlieb i inni, Outcome in sarcoidosis. The relationship of relapse to corticosteroid therapy, „Chest”, 111 (3), 1997, s. 623-631, DOI: 10.1378/chest.111.3.623, PMID: 9118698 .
- ↑ Hervé Bachelez i inni, The use of tetracyclines for the treatment of sarcoidosis, „Archives of Dermatology”, 137 (1), 2001, s. 69-73, DOI: 10.1001/archderm.137.1.69, PMID: 11176663 .
- ↑ Trevor G. Marshall , Frances E Marshall , Sarcoidosis succumbs to antibiotics--implications for autoimmune disease, „Autoimmunity Reviews”, 3 (4), 2004, s. 295-300, DOI: 10.1016/j.autrev.2003.10.001, PMID: 15246025 .
Bibliografia
- Stefania Jabłońska, Sławomir Majewski Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową PZWL 2005, ISBN 83-200-3367-5.
- Gerd Herold i współautorzy Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów i lekarzy wyd. IV PZWL 2005 ISBN 83-200-3380-2
- Nunes H, Bouvry D, Soler P, Valeyre D. Sarcoidosis. „Orphanet J Rare Dis”. 2, s. 46, 2007. DOI: 10.1186/1750-1172-2-46. PMID: 18021432.