Irbis śnieżny: Różnice pomiędzy wersjami

Edytuj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Kaelivan (dyskusja | edycje)
85 edycji
m int., jęz.
int.
Linia 44: Linia 44:
== Występowanie ==
== Występowanie ==
Irbis śnieżny występuje w zależności od podgatunku{{r|Sunquist}}:
Irbis śnieżny występuje w zależności od podgatunku{{r|Sunquist}}:
* ''P. uncia uncia'' – centralna [[Azja]] na północny-wschód do [[Mongolia|Mongolii]] i [[Rosja|Rosji]].
* ''P. uncia uncia'' – centralna [[Azja]] na północny wschód do [[Mongolia|Mongolii]] i [[Rosja|Rosji]].
* ''P. uncia uncioides'' – zachodnia [[Chińska Republika Ludowa]] i [[Himalaje]].
* ''P. uncia uncioides'' – zachodnia [[Chińska Republika Ludowa]] i [[Himalaje]].


Wersja z 11:44, 20 paź 2020

Irbis śnieżny
Panthera uncia[1]
(Schreber, 1775)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Rodzina

kotowate

Podrodzina

pantery

Rodzaj

lampart

Gatunek

irbis śnieżny

Synonimy
Podgatunki[7]
  • P. u. uncia (Schreber, 1775)[2]
  • P. u. uncioides Horsfield, 1855[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Irbis śnieżny[9], irbis[10], pantera śnieżna[10], śnieżny leopard, uncja (Panthera uncia) – gatunek ssaka z podrodziny panter (Pantherinae) w rodzinie kotowatych (Felidae), występujący na terenach Azji Środkowej.

Taksonomia

Do niedawna irbis śnieżny zaliczany był do monotypowego rodzaju irbis[9] (Uncia)[11]. Na podstawie analizy genetycznej[12][13] przeprowadzonej w 2006 roku gatunek ten został umieszczony ponownie w rodzaju lampart (Panthera). Irbis jest ściśle powiązany z tygrysem, obydwa gatunki rozdzieliły się około 2 miliony lat temu[14].

Lampart śnieżny śpi w zoo w Buffalo

Występowanie

Irbis śnieżny występuje w zależności od podgatunku[7]:

Wygląd

Długość ciała (bez ogona) 86–125 cm, długość ogona 80–105 cm; masa ciała 22–52 kg; dorosłe samice są mniejsze i lżejsze od dorosłych samców[7]. Ma krępe, dość krótkie łapy i długi, gruby ogon. Na białokremowej lub szarawej na grzbiecie i białej na brzuchu sierści widnieją czarne lub ciemnobrunatne rozetki i plamy. Długie i gęste futro doskonale kamufluje zwierzę.

Aktywność

Aktywny w ciągu dnia oraz o zmierzchu. W poszukiwaniu zdobyczy przemierza terytorium łowieckie po stałych ścieżkach. Jest bardzo czujny i ostrożny. Żyje samotnie, jedynie w okresie godowym obserwowany bywa w parach.

Odżywianie

Poluje na górskie ssaki kopytne takie jak koziorożce, markury, dziki, nachury, tary i piżmowce syberyjskie, a także na świstaki, ptaki oraz niewielkie kręgowce; nierzadko zwierzęta domowe, np. drób i bydło.

Rozmnażanie

Po ciąży trwającej 90–100 dni rodzą się 2-3, rzadko 5 młodych. Z matką przebywają do 1 roku, a dojrzałość płciową osiągają w wieku dwóch lat (w niewoli - na wolności zapewne później). Młode rodzą się w jaskiniach lub szczelinach skalnych, które są wyściełane sierścią matki[15].

Zagrożenia i ochrona

Na wolności żyje tylko 4 500-7 000 irbisów, w ogrodach zoologicznych 200. Główne zagrożenia stanowi rozproszenie populacji (utrudnia to zmienność genetyczną), lokalny handel futrami tych zwierząt oraz wykorzystywanie ich kości w chińskiej medycynie. Gatunek znajduje się na liście IUCN. Chroni go też CITES.

W Biszkeku w sierpniu 2017 roku odbyło się międzynarodowe forum poświęcone ochronie irbisa, w którym wzięło udział 10 państw. Jego celem było ustalenie wspólnego planu działania zmierzającego do ochrony dwudziestu siedlisk naturalnych do 2020 roku[16]. We wrześniu tego samego roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody postanowiła przenieść gatunek z grupy zagrożone wymarciem do grupy narażone na wymarcie[17].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Panthera uncia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1778, s. ryc. c, 386–387. (niem.).
  3. ↑ Ch.G. Ehrenberg. Observations et donées nouvelles sur le tigre du nord et la panthère du nord, recueillies dans le voyage de Sibérie fait par M. A. de Humboldt, en l’année 1829. „Annales des Sciences Naturelles”. 21, s. 394, 410, 1830. (fr.). 
  4. ↑ a b T. Horsfield. Brief notices of several new or little-known species of Mammalia, lately discovered and collected in Nepal, by Brian Houghton Hodgson, Esq.. „The Annals and Magazine of Natural History”. Second series. 16, s. 105, 1855. (ang.). 
  5. ↑ R.I. Pocock. On the tooth-change, cranial characters, and classification of the snow-leopard or ounce (Felis uncia). „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 18, s. 315, 1916. (ang.). 
  6. ↑ L. Zukowsky. Grossäuger, die Hagenbeck entdeckte. „Zoologische Garten”. 17, s. 213, 1950. (niem.). 
  7. ↑ a b c M.E. & F.C. Sunquist: Family Felidae (Cats). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
  8. ↑ Panthera uncia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 (ang.).
  9. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 139. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 110, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  11. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus: Uncia. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-08-13].
  12. ↑ W.E. Johnson, E. Eizirik, J. Pecon-Slattery, W.J. Murphy, A. Antunes, E. Teeling, S.J. O’Brien. The Late Miocene Radiation of Modern Felidae: A Genetic Assessment. „Science”. 311, s. 73–77, 2006. DOI: 10.1126/science.1122277. (ang.). 
  13. ↑ E. Eizirik, W.E. Johnson, S.J. O’Brien. Molecular systematics and revised classification of the family Felidae (Mammalia, Carnivora). „Journal of Mammalogy”. (ang.). 
  14. ↑ S.J. O’Brien, W.E. Johnson. The Evolution of Cast. „Scientific American”. Luty, s. 68–75, 2007. (ang.). 
  15. ↑ H. Hemmer. Uncia uncia. „Mammalian Species”. 20, s. 1–5, 1972. (ang.). 
  16. ↑ Oficjalna strona forum. [dostęp 2017-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-08-27)]. (ang.).
  17. ↑ Tomasz Ulanowski, Wreszcie dobra wiadomość. Pantera śnieżna uratowana! Na razie [online], wyborcza.pl, 17 września 2017 [dostęp 2017-09-18].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Irbis_śnieżny&oldid=61137700”