Powiat miński: Różnice pomiędzy wersjami

Powiat miński
	powiat
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Siedziba	Mińsk Mazowiecki
Starosta	Antoni Jan Tarczyński
Powierzchnia	1163,72 km²
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności	; 154 526
• gęstość	132,8 os./km²
Urbanizacja	44,33%
Tablice rejestracyjne	WM; WY...YY
	Adres urzędu:ul. Kościuszki 3; 05-300 Mińsk Mazowiecki
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich	2
Liczba gmin miejsko-wiejskich	3
Liczba gmin wiejskich	8
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 21:21, 6 maj 2021

Powiat miński – powiat w Polsce (województwo mazowieckie), w aglomeracji warszawskiej, restytuowany w 1999 roku w wyniku reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Mińsk Mazowiecki.

Powiat miński należy do największych powiatów ziemskich w Polsce (27 pozycja).

Powiat jest średnio zurbanizowany. 46% (2019) ludności powiatu mieszka w miastach, podczas gdy odsetek ten dla Polski wynosi 60%. Przy czym występują tu liczne dawne miasta jak Dobre, Stanisławów, Siennica, Latowicz, Cegłów, Kuflew, Jeruzal i Okuniew; a także duże wsie które nigdy miastami nie były, jak Dębe Wielkie (ok. 3200 mieszkańców) czy Stojadła (blisko 1000).

Powiat miński graniczy z pięcioma powiatami województwa mazowieckiego: garwolińskim, otwockim, wołomińskim, siedleckim i węgrowskim, a także z Warszawą.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[3] powiat zamieszkiwało 154 526 osób.

Podział administracyjny

Gminy powiatu według liczby mieszkańców (dane z 2016 roku)

Nazwa jednostki administracyjnej	Typ jednostki administracyjnej	Ludność	Powierzchnia [km²]	Gęstość zaludnienia [na 1 km²]
Mińsk Mazowiecki	gmina miejska	40383	13	3060
Sulejówek	gmina miejska	19489	19	1009
Halinów	gmina miejsko-wiejska	15527	63	246
Mińsk Mazowiecki	gmina wiejska	14856	112	132
Dębe Wielkie	gmina wiejska	9823	78	126
Mrozy	gmina miejsko-wiejska	8743	145	60
Siennica	gmina wiejska	7409	111	67
Stanisławów	gmina wiejska	6677	107	63
Cegłów	gmina wiejska	6194	96	65
Dobre	gmina wiejska	6016	125	48
Kałuszyn	gmina miejsko-wiejska	5933	94	63
Latowicz	gmina wiejska	5443	114	48
Jakubów	gmina wiejska	5067	87	58

Miasta powiatu według liczby mieszkańców (dane z 2016 roku)

Nazwa miasta	Rok nadania praw miejskich	Ludność	Powierzchnia [km²]	Gęstość zaludnienia [na 1 km²]
Mińsk Mazowiecki	1421	40383	13	3060
Sulejówek	1962	19489	19	1009
Halinów	2001	3688	4	1299
Mrozy	2014	3546	8	459
Kałuszyn	1662	2924	12	238

Inne ważniejsze miejscowości powiatu według liczby mieszkańców (dane z lipca 2015 roku)

Nazwa	Status	Ludność
Dębe Wielkie	wieś gminna	3239
Cegłów	wieś gminna	2846
Siennica	wieś gminna	2600
Stanisławów	wieś gminna	2200
Okuniew	wieś	2013
Dobre	wieś gminna	1627
Latowicz	wieś gminna	1429

Historia

Historia powiatu mińskiego jest ściśle związana z historią miasta Mińsk Mazowiecki, które uzyskało prawa miejskie w 1421 roku. W okresie I Rzeczypospolitej miasto wraz z okolicznymi ziemiami znajdowało się w województwie mazowieckim, a obszar przyszłego powiatu mińskiego obejmował wschodnie rubieże Ziemi Warszawskiej (m.in. Stanisławów, Dębe Wielkie, Jakubów i Okuniew), wschodnie rubieże Ziemi Czerskiej (m.in. Latowicz, Mińsk Mazowiecki, Kuflew) i zachodnie rubieże Ziemi Liwskiej (m.in. Kałuszyn i Dobre).

W okresie rozbiorów, w 1795 roku, na krótko znalazł się w zaborze austriackim, od 1809 w Księstwie Warszawskim, a po jego upadku 1815 w zaborze rosyjskim w utworzonym Królestwie Polskim. Wprowadzono wówczas nowy podział administracyjny tworząc województwa i obwody. Obwody składały się natomiast z powiatów będących okręgami wyborczymi i sądowniczymi. Utworzono obwód stanisławowski, w którego skład wchodziły dwa powiaty: siennicki i stanisławowski. Pierwotnie jego siedzibą miał się stać Okuniew, ostatecznie 16 stycznia 1816, kiedy to nowy podział administracyjny został zatwierdzony przez gen. Józefa Zajączka powstał obwód stanisławowski z siedzibą w Mińsku.

Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego powiat miński obejmował:

miasta: Mińsk Mazowiecki i Kałuszyn
osady miejskie: Cegłów, Kołbiel, Siennica, Latowicz, Stanisławów
gminy wiejskie: Cegłów, Chruścice, Dębe Wielkie, Glinianka, Iwowe, Jakubów, Kołbiel, Kuflew, Latowicz, Ładzyń, Łukowiec, Mińsk Mazowiecki, Otwock, Siennica, Stanisławów i Wiązowna^[4].
Powiat miński ok. 1920, Mapa województwa warszawskiego, opr. J.M. Bazewicz.

W 1866 na mocy ukazu zlikwidowano powiat stanisławowski, a jego tereny zajęły dwa nowo utworzone powiaty: miński i radzymiński. W 1868 nazwę powiatu mińskiego zmieniono na nowomiński, ze względu na zmianę nazwy głównego miasta na Nowo-Mińsk.

W okresie I wojny światowej powiat miński znalazł się w części Królestwa Polskiego będącej pod okupacją niemiecką. 22 marca 1916 roku połączono powiaty miński i radzymiński w jeden powiat miński. Po zakończeniu I wojny światowej, 2 sierpnia 1919 w obrębie woj. warszawskiego, utworzono powiat miński obejmujący dwa miasta niewydzielone: Mińsk Mazowiecki i Kałuszyn, pięć osad miejskich: Cegłów, Kołbiel, Latowicz, Siennica, Stanisławów oraz 14 gmin wiejskich: Cegłów, Chrościce, Dębe Wielkie, Glinianka, Iwowe, Jakubów, Kołbiel, Kuflew, Latowicz, Ładzyń, Łukówiec, Mińsk, Siennica i Stanisławów. W zbliżonej formie powiat miński przetrwał do wybuchu II wojny światowej.

Powierzchnia powiatu mińsko-mazowieckiego w II Rzeczypospolitej

Rok	1919	1920–1927	1928–1934	1935–1939
Powierzchnia [km²]	1366	1272	1304	1228

Po wojnie powrócono do przedwojennego podziału administracyjnego i Mińsk Mazowiecki i powiat miński ponownie znalazły się w województwie warszawskim.

W 1954 w wyniku kolejnej reformy administracyjnej zlikwidowano podział na gminy i wprowadzono podział na mniejsze gromady. W 1968 powiat mińsko-mazowiecki obejmował następujące gromady: Cegłów, Dębe Wielkie, Dobre, Grodzisk, Groszki Nowe, Iwowe, Jakubów, Jeruzal, Kałuszyn, Kuflew, Latowicz, Ładzyń, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Pustelnik, Rudzienko k. Dobrego, Rudzienko k. Kołbieli, Siennica, Sołki, Stanisławów, Stojadła, Wielgolas i Wiśniew.

W 1973 przywrócono podział na gminy^[5]. Obszar powiatu mińskiego podzielono na 2 miasta i 11 gmin^[6]. Gmina Kołbiel znalazła się w powiecie otwockim. Natomiast z powiatu otwockiego do powiatu mińskiego przełączono obszary 17 sołectw^[7] (oraz z miasta Sulejówka – Długą Szlachecką), które ustanowiły główną część odtworzonej gminy Halinów w powiecie mińskim (osiemnaste sołectwo Teresław przyłączono do gminy Dębe Wielkie), pozostałe sołectwa gminy Halinów^[8] zostały przyłączone z powiatu wołomińskiego. Równocześnie z powiatu mińskiego wyłączono sołectwa Dobrzyniec, Oleksin, Rudno i Rudzienko koło Kołbieli, które włączono do gminy Kołbiel w powiecie otwockim, a także sołectwa Iwowe, Laliny i Łopacianka^[9], które włączono do gminy Borowie w powiecie garwolińskim^[10].

1 czerwca 1975 wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny. Utworzono województwo siedleckie, w skład którego ze zniesionego powiatu mińskiego weszły miasta Mińsk Mazowiecki i Kałuszyn oraz gminy Cegłów, Dębe Wielkie, Dobre, Jakubów, Kałuszyn, Latowicz, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Siennica i Stanisławów. Jedynie gmina Halinów znalazła się w nowym województwie stołecznym warszawskim^[11].

W 1990, kiedy powrócono do idei samorządu terytorialnego, utworzono Urząd Rejonowy w Mińsku Mazowieckim obejmujący miasto Mińsk Mazowiecki oraz gminy: Cegłów, Dębe Wielkie, Dobre, Jakubów, Kałuszyn – miasto i gminę, Kołbiel, Latowicz, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Poświętne, Siennica, Stanisławów oraz Strachówka.

Dawne miasta obecnego powiatu

Lista przedstawia dawne ośrodki miejskie i ważniejsze osady powiatu mińskiego z podziałem według dawnych i obecnych funkcji:

Starogród – osada z końca okresu halsztackiego i początku okresu lateńskiego (500–200 r. p.n.e.), siedziba władz plemiennych, obecnie (w pobliżu) wieś
Grodzisk – gród wczesnośredniowieczny (XI w.), obecnie wieś
Latowicz – miasto 1420–1869 r., starostwo niegrodowe 1536–1795 r., obecnie wieś gminna
Stanisławów – miasto 1523–1869 r., starostwo niegrodowe 1536–1795 r., miasto obwodowe i powiatowe 1812–1866 r., obecnie wieś gminna
Siennica d. Janowo – miasto 1526–1869 r., miasto powiatowe 1815–1842 r., obecnie wieś gminna
Dobre – miasto 1530–1852 r., obecnie wieś gminna
Okuniew – miasto 1538–1869 r., miasto powiatowe 1815–1831 r., obecnie wieś
Kuflew – miasto 1526 – ok. 1800 r., obecnie wieś
Jeruzal d. Żeliszew – miasto 1533 – ok. 1820 r., obecnie wieś
Sendomierz – miasto 1549–1695 r., obecnie część Mińska Mazowieckiego
Cegłów d. Cebrowo – miasto 1621–1869 r., obecnie wieś gminna

W okresie I Rzeczypospolitej ośrodki te wchodziły pierwotnie w skład własności:

królewsko-książęcej: Latowicz, Stanisławów (także Starogród, podówczas już jako wieś)
szlacheckiej: Siennica, Okuniew, Dobre, Kuflew, Jeruzal, Sendomierz (także obecne miasta Mińsk Mazowiecki, Kałuszyn oraz już jako wieś – Grodzisk)
kościelnej: Cegłów

Obecny powiat miński

1 stycznia 1999 roku wprowadzono zasadniczą reformę administracyjną, w wyniku której utworzono 16 nowych województw składających się z powiatów. Powstał powiat miński, który znalazł się w województwie mazowieckim. Powiat miński objął swoim obszarem 11 gmin z obszaru byłego województwa siedleckiego: miasto Mińsk Mazowiecki, gminę miejsko-wiejską Kałuszyn i oraz gminy wiejskie: Cegłów, Dębe Wielkie, Dobre, Jakubów, Latowicz, Mińsk Mazowiecki, Mrozy, Siennica i Stanisławów oraz trzy gminy z byłego województwa warszawskiego: miasta Wesoła i Sulejówek oraz Halinów (miasto od 1 stycznia 2001 roku; gmina miejsko-wiejska).

1 stycznia 2002 roku z powiatu wyłączono gminy miejskie Sulejówek (przejściowo) i Wesołą i przyłączono je do powiatu warszawskiego^[12], po czym wraz z jego zlikwidowaniem 27 października 2002 roku, Wesoła stała się dzielnicą Warszawy, a Sulejówek powrócił do powiatu mińskiego^[13].

W 2001 roku nadano prawa miejskie wsi Halinów, a w roku 2014 wsi Mrozy. Są to najmłodsze miasta w powiecie mińskim, a także jedne z najmłodszych w kraju.

Warunki naturalne

Powiat miński położony jest na granicy Niziny Południowopodlaskiej oraz Środkowomazowieckiej. Obejmuje on znaczną część Wysoczyzny Kałuszyńskiej, a ponadto fragmenty Obniżenia Węgrowskiego, Równiny Garwolińskiej oraz Równiny Wołomińskiej. Charakterystyczną cechą tego obszaru jest powolne wznoszenie się terenu w kierunku wschodnim – od ok. 100 m n.p.m. we wschodniej części Równiny Wołomińskiej i Garwolińskiej ku najwyższym partiom Wysoczyzny Kałuszyńskiej (190–223 m n.p.m.), a następnie gwałtowniejsze obniżenie się terenu w kierunku dna Doliny Kostrzynia i Liwca (ok. 120–140 m n.p.m.), płynących przez Obniżenie Węgrowskie.

Najcenniejsze przyrodniczo fragmenty powiatu mińskiego chronione są w obrębie 11 rezerwatów przyrody (Jedlina, Rudka Sanatoryjna, Wólczańska Góra, Świder, Florianów, Bagno Pogorzel, Przełom Witówki, Rogoźnica, Torfowisko Jeziorek, Torfowisko Zawały, Barania Ruda), 4 Specjalnych Obszarów Ochrony Siedlisk (Rogoźnica, Dolina Środkowego Świdra, Torfowisko Czernik oraz Gołe Łąki), Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Kostrzynia, Mińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz jednego użytku ekologicznego (Sosny Olszewickie). Ponadto na terenie powiatu mińskiego zlokalizowane są fragmenty Warszawskiego oraz Nadwiślańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w powiecie mińskim.

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	139 961	100	71 434	51,04	68 527	48,96
Miasto	61 776	44,14	32 391	23,14	29 385	21,00
Wieś	78 185	55,86	39 043	27,90	39 142	27,97

Zmiana liczby ludności na przestrzeni lat (stan na 31 XII)^[14]:

Rok	Ogółem	w tym miasto	w tym wieś	kobiety	mężczyźni
2007	142 433	63 138	79 295	72 895	69 538
2006	141 306	62 882	78 424	72 181	69 125
2005	14 0547	62 249	78 298	71 777	68 770
2004	139 636	61 541	78 095	71 247	68 389
2003	139 201	61 238	77 963	70 936	68 265
2002	138 639	60 760	77 879	70 639	68 000
2001	138 040	60 316	77 724	70 295	67 745
2000	137 658	59 806	77 852	70 035	67 623

Piramida wieku mieszkańców powiatu mińskiego w 2014 roku^[15].

Infrastruktura

Powiat miński położony jest wzdłuż drogi krajowej nr 2. Przez powiat przebiega także droga krajowa nr 50. Obydwie drogi krzyżują się w miejscowości Stojadła dwupoziomowym węzłem. Łączna długość dróg w powiecie wynosi 1658 km, z czego na drogi krajowe przypada: 77,5 km; drogi wojewódzkie: 76,3 km, powiatowe: 512,1 oraz gminne: 991,9 km^[16].

Przez powiat przebiegają także linia kolejowa nr 2 wchodząca w skład magistrali kolejowej Paryż – Berlin – Warszawa – Moskwa oraz linia kolejowa nr 13 łącząca Krusze i Pilawę

Na terenie powiatu, znajduje się także lotnisko, jednak pomimo prób przekształcenia go w lotnisko obsługujące loty cywilne, ciągle pozostaje lotniskiem wojskowym.

Oprócz dróg powiat ma także infrastrukturę komunalną rozwiniętą zależnie od regionu (sieci wodociągowe, oczyszczalnie ścieków, sieci gazowe, elektroenergetyczne i telefoniczne).

Struktura gruntów

Ogólna powierzchnia powiatu wynosi 116 435 ha^[17], w tym:

użytki rolne 80 109 ha – 68,8%
- grunty orne – 57 335 ha
- sady – 1280 ha
- łąki – 15 207 ha
- pastwiska – 6287 ha
lasy i grunty leśne – 24 837 ha – 21,3%
pozostałe grunty – 11 489 ha – 9,9%

Administracja i samorząd

Starostowie powiatu mińskiego:

Julian Grobelny (do 1944)
Czesław Mroczek (1998–2005)
Antoni Jan Tarczyński (od 2005)

Przewodniczący Rady powiatu mińskiego:

Sylwester Zbrzezny (1998–2010)
Mirosław Krusiewicz (2010–2014)
Daniel Milewski (2014–2015)
Anna Czyżewska (od 2015)

Przypisy

↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ Osobna seria tablic dotyczy Sulejówka.
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ Mińsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 451 .
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
↑ Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
↑ Brzeziny, Chobot, Cisie, Desno, Długa Kościelna, Grabina, Halinów, Hipolitów, Józefin, Kazimierów, Krzewina, Mrowiska, Nowy Konik, Stary Konik, Wielgolas Brzeziński, Wielgolas Duchnowski i Żwirówka.
↑ Budziska, Kamionek, Michałów, Okuniew i Zagórze.
↑ Oraz część obszaru sołectwa Gołe Łąki, stanowiącą Kolonię Górki.
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324.
↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
↑ Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 631.
↑ Dz.U. z 2002 r. nr 41, poz. 361 oraz Dz.U. z 2002 r. nr 127, poz. 1087.
↑ Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
↑ Powiat miński w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ Wykaz dróg powiatowych.
↑ Dane za Stroną Starostwa Powiatowego.

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona Powiatu Mińskiego
Mapa Powiatu Mińskiego
Mapa ewidencyjna Powiatu Mińskiego
Zumi.pl – serwis zawiera dokładne zdjęcia satelitarne całego powiatu (w tym Dębe Wielkie i Mrozy)
Gazeta Urzędowa Powiatu Nowo-Mińskiego = Kreisblatt für den Kreis Nowo-Minsk z roku 1916 wersja cyfrowa dostępna w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej
Gazeta Urzędowa na Powiat Miński Mazowiecki z lat 1919–1923 wersja cyfrowa dostępna w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej
Gazeta Urzędowa Wydziału Powiatowego Sejmiku Mińsko-Mazowieckiego z lat 1924–1925 wersja cyfrowa dostępna w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej
Gazeta Mińsko-Mazowiecka: wydanie Sejmiku Powiatowego z roku 1926 wersja cyfrowa dostępna w Mazowieckiej Bibliotece Cyfrowej

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[2] Osobna seria tablic dotyczy Sulejówka.

[3] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[4] Mińsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 451 .

[5] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.

[6] Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.

[7] Brzeziny, Chobot, Cisie, Desno, Długa Kościelna, Grabina, Halinów, Hipolitów, Józefin, Kazimierów, Krzewina, Mrowiska, Nowy Konik, Stary Konik, Wielgolas Brzeziński, Wielgolas Duchnowski i Żwirówka.

[8] Budziska, Kamionek, Michałów, Okuniew i Zagórze.

[9] Oraz część obszaru sołectwa Gołe Łąki, stanowiącą Kolonię Górki.

[10] Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324.

[11] Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.

[12] Dz.U. z 2001 r. nr 62, poz. 631.

[13] Dz.U. z 2002 r. nr 41, poz. 361 oraz Dz.U. z 2002 r. nr 127, poz. 1087.

[pl-bdr-14] Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).

[populacja2016-15] Powiat miński w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[16] Wykaz dróg powiatowych.

[17] Dane za Stroną Starostwa Powiatowego.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

@@ Linia 313: / Linia 313: @@
 ! mężczyźni
 |-
+|2007
-|2007<ref>[https://web.archive.org/web/20080920175138/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_ludnosc_stan_struktura_31_12_2007.pdf Błąd 404. Strona o podanym adresie nie istnieje<!-- Tytuł wygenerowany przez bota -->].</ref>
 |'''142 433''' || 63 138 || 79 295 || 72 895 || 69 538
 |-

Miasta na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa (siedziba)
Powiaty	białobrzeski ciechanowski garwoliński gostyniński grodziski grójecki kozienicki legionowski lipski łosicki makowski miński mławski nowodworski ostrołęcki ostrowski otwocki piaseczyński płocki płoński pruszkowski przasnyski przysuski pułtuski radomski siedlecki sierpecki sochaczewski sokołowski szydłowiecki warszawski zachodni węgrowski wołomiński wyszkowski zwoleński żuromiński żyrardowski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Miasta	Cegłów Dobre Halinów Kałuszyn Latowicz Mińsk Mazowiecki Mrozy Siennica Sulejówek
Gminy miejskie	Mińsk Mazowiecki Sulejówek
Gminy miejsko-wiejskie	Cegłów Dobre Halinów Kałuszyn Latowicz Mrozy Siennica
Gminy wiejskie	Dębe Wielkie Jakubów Mińsk Mazowiecki Stanisławów

Przynależność wojewódzka	gubernia warszawska (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–1939) woj. warszawskie (1945–1975)
Miasta	Cegłów (do 1870) Dobre (do 1852) Kałuszyn Kamieńczyk (1915–19) Karczew (do 1870) Kołbiel (do 1870) Latowicz (do 1870 i 1915–19) Mińsk Mazowiecki (Nowomińsk) (Otwock (1916–24 →)) Siennica (do 1870) Stanisławów (do 1870 i 1915–19)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–1975)	Barcząca (1867–18??) Cegłów (1870–1954 i 1973–1975) Chrościce (1867–1954) Czarnogłów (← 1927–39) Dębe Małe (1867–70) Dębe Wielkie (1867–1954 i 1973–1975) Dobre (1973–1975) Duchnów (1867–70) Glinianka (1867–1954) Halinów (1973–1975) Iwowe (1867–1954) Jakubów (1867–1954 i 1973–1975) Jeruzal (1923–54) Kałuszyn (1867–70) Kałuszyn (1973–1975) (Karczew (1916–24→)) Kołbiel (1870–1954) Kuflew (1867–1954) Latowicz (1870–1915 i 1919–54) Latowicz (1973–1975) Ładzyń (1867–1939) Łaziska (1867–70) Łukowiec (1867–1923) Mienia (1867–70) Mińsk (Mazowiecki) (1867–1954 i 1973–1975) Mrozy (1973–1975) Otwock (1867–1916 →) Ruda (1867–70) Rudno (1867–70) Rudzienko (← 1916–54) Siennica (1867–1954 i 1973–1975) Stanisławów (1870–1915 i 1919–54) Stanisławów (1973–1975) Stara Wieś (1867–68) Wiązowna (1867–1916/1924→) Wielgolas (1867–70 i 1923–54)
Gromady (1954–1972)	Barcząca (1954–1961) Brzóze (1954–1961) Budy Janowskie (1954–1961) Cegłów (1954–1972) Chrośla (1954–1959) Cielechowizna (1954–1968) Czarnogłów (1954–1957) Dębe Małe (1954–1961) Dębe Wielkie (1954–1972) Dobre (1954–1972) Glinianka (1954–1957 →) Grodzisk (1954–1968) Groszki Nowe (← 1958–68) Grzebowilk (1954–1959) Iwowe (1954–1972) Jakubów (1954–1972) Jeruzal (1954–1972) Jędrzejów Nowy (1954–1959) Kałuszyn (1954–1972) Kąty (1954–1957 →) Kiczki (1954–1961) Kluki (1954–1959) Kołbiel (1954–1957 →) Kuflew (1954–1972) Latowicz (1954–1972) Lipiny (1954–1961) Ładzyń (1954–1972) Łaziska (1954–1959) Mińsk Mazowiecki (1961–72) Mrozy (1954–1972) Niedziałka Stara (1954–1961) Nowy Zglechów (1954–1961) Pogorzel (1954–1961) Posiadały (1954–1957) Pustelnik (1954–1972) Rudno (1954–58) Rudzienko k/Dobrego (1954–1972) Rudzienko k/Kołbieli (1954–1972) Rynia (1954–1959) Rządza (1954–1959) Siennica (1954–1972) Sołki (1954–1968) Stanisławów (1954–1972) Starogród (1954–1959) Stojadła (1954–1972) Sufczyn (1954–1957 →) Wielgolas (1954–1972) Wiśniew (1954–1972) Wola Rafałowska (1954–1961) Zamienie (1954–1961) Żaków (1954–1959)