Dolina za Mnichem: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
mNie podano opisu zmian |
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
||
| Linia 20: | Linia 20: | ||
W zimie pierwszymi turystami w Dolinie za Mnichem byli [[Maksymilian Dudryk]], [[Zygmunt Klemensiewicz (fizyk)|Zygmunt Klemensiewicz]], [[Roman Kordys]] i S. Pręgowski (8 stycznia 1907 r.)<ref name=whp/>. |
W zimie pierwszymi turystami w Dolinie za Mnichem byli [[Maksymilian Dudryk]], [[Zygmunt Klemensiewicz (fizyk)|Zygmunt Klemensiewicz]], [[Roman Kordys]] i S. Pręgowski (8 stycznia 1907 r.)<ref name=whp/>. |
||
24 lutego 2013 r. ze zboczy szczytu [[Miedziane]] (2233 m n.p.m.) do Doliny za Mnichem zeszła [[lawina]]. W tym rejonie znajdowało się wówczas pięć osób – dwie z nich samodzielnie wydostały się spod śniegu i zawiadomiły o wypadku centralę [[Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe|TOPR]], które przeprowadziło natychmiastową akcję ratunkową. W wyniku zdarzenia śmierć na miejscu poniosła jedna osoba, druga w stanie ciężkim została przetransportowana helikopterem do szpitala w [[Zakopane]]m<ref>{{cytuj |
24 lutego 2013 r. ze zboczy szczytu [[Miedziane]] (2233 m n.p.m.) do Doliny za Mnichem zeszła [[lawina]]. W tym rejonie znajdowało się wówczas pięć osób – dwie z nich samodzielnie wydostały się spod śniegu i zawiadomiły o wypadku centralę [[Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe|TOPR]], które przeprowadziło natychmiastową akcję ratunkową. W wyniku zdarzenia śmierć na miejscu poniosła jedna osoba, druga w stanie ciężkim została przetransportowana helikopterem do szpitala w [[Zakopane]]m<ref>{{cytuj| url = http://polskalokalna.pl/wiadomosci/malopolskie/news/tragiczna-lawina-w-rejonie-morskiego-oka-jedna-osoba-nie,1896159,219| tytuł = Tragiczna lawina w rejonie Morskiego Oka, jedna osoba nie żyje| data dostępu = 2013-02-24| autor = [[Polska Agencja Prasowa|PAP]]| opublikowany = polskalokalna.pl| data = 24 lutego 2013| archiwum = https://web.archive.org/web/20130227021349/http://polskalokalna.pl/wiadomosci/malopolskie/news/tragiczna-lawina-w-rejonie-morskiego-oka-jedna-osoba-nie,1896159,219| zarchiwizowano = 2013-02-27}}</ref><ref>{{cytuj | url = http://tvp.info/informacje/polska/lawina-w-rejonie-morskiego-oka-jedna-ofiara/10205718| tytuł = Lawina w rejonie Morskiego Oka; jedna ofiara| data dostępu = 2013-02-24| autor = | opublikowany = [[TVP Info]] | data = 24 lutego 2013}}</ref><ref>{{cytuj | url = http://web.archive.org/web/20130501052605/http://polskalokalna.pl/wiadomosci/malopolskie/news/tragiczna-lawina-w-rejonie-morskiego-oka-jedna-osoba-nie,1896159,219| tytuł = Tatry: Lawina w rejonie Morskiego Oka| data dostępu = 2013-02-24| autor = | opublikowany = [[deon.pl]] | data = 24 lutego 2013}}</ref>. |
||
== Szlaki turystyczne == |
== Szlaki turystyczne == |
||
Wersja z 04:26, 29 maj 2021
Dolina za Mnichem[1][2][3] lub Dolinka za Mnichem[4] (słow. dolinka za Mníchom, niem. Mönchstal, węg. Barát-völgy[2]) – zachodnie odgałęzienie Doliny Rybiego Potoku w Tatrach Wysokich, otwarte na kotlinę Morskiego Oka, tarasowe pustkowie skalne powstałe na skutek zaburzeń tektonicznych przed okresem ostatniego zlodowacenia[3].
Górą dolina sięga po główną grań Tatr od Cubryny (a dokładniej Cubryńskiego Zwornika) po Szpiglasowy Wierch. Lewe jej stoki tworzy Szpiglasowy Wierch i Miedziane, prawym ograniczeniem jest północna grań Cubryny. Krajobraz tworzą mocno zróżnicowane formy polodowcowe. Dolina składa się z kilku pięter ukształtowanych przez lodowiec. Najniższe piętro jest położone na wysokości ok. 1780 m[3], w nim pojawia się okresowo wysychający i dzielący się na kilka mniejszych Staw Staszica[5].
Wyższy taras na wysokości 1830–1880 m położony jest pod północną ścianą Mnicha. Na tarasie tym, zwanym Mnichowym Tarasem, znajduje się grupa dziewięciu niewielkich Wyżnich Mnichowych Stawków, część z nich rzadko wysycha. Powyżej Mnichowego Tartrasu, u podnóża zachodnich ścian Mnicha, znajduje się kolejny taras – Mnichowe Plecy. Najwyższe piętro położone na wysokości ok. 2100 m to Zadnia Galeria Cubryńska, w niej znajduje się położony najwyżej po polskiej stronie Tatr naturalny zbiornik wody – Zadni Mnichowy Stawek (ok. 2072 m)[5].
Na bulach pod Szpiglasową Przełęczą znajduje się niewielki Stawek na Kopkach (na wysokości ok. 1875 m)[6], z kolei na zboczach Miedzianego, ok. 80 m ponad Stawem Staszica, położona jest widoczna z oddali koleba. Została ona odkryta przez braci Juliusza i Wawrzyńca Żuławskich w sierpniu 1932 r., mieści się w niej ok. 4–5 osób[1].
Na progu Doliny za Mnichem rozdziela się szlak turystyczny prowadzący na Wrota Chałubińskiego i na Szpiglasową Przełęcz. W Dolinie za Mnichem wyraźnie widoczne są ścieżki używane przez taterników, odchodzą w kierunku ścian Mnicha, Hińczowej Przełęczy i Cubryny[5].
Dolina za Mnichem była miejscem wypasu owiec, wchodziła w skład Hali za Mnichem. Od wieków wypasali na niej Murzańscy, ostatnim wypasającym był Jan Murzański z Gronia[7]. Prowadzono tu także poszukiwania górnicze i wydobywano w niewielkich ilościach szpiglas (antymonit). Z widokiem Doliny za Mnichem związany jest balet Karola Szymanowskiego Harnasie[4].
W dolinie występuje turzyca Lachenala i wiechlina tatrzańska – gatunki roślin Polsce występujące tylko w Tatrach na nielicznych stanowiskach, a także turzyca tęga w Tatrach występująca tylko w 4 miejscach[8].
W zimie pierwszymi turystami w Dolinie za Mnichem byli Maksymilian Dudryk, Zygmunt Klemensiewicz, Roman Kordys i S. Pręgowski (8 stycznia 1907 r.)[1].
24 lutego 2013 r. ze zboczy szczytu Miedziane (2233 m n.p.m.) do Doliny za Mnichem zeszła lawina. W tym rejonie znajdowało się wówczas pięć osób – dwie z nich samodzielnie wydostały się spod śniegu i zawiadomiły o wypadku centralę TOPR, które przeprowadziło natychmiastową akcję ratunkową. W wyniku zdarzenia śmierć na miejscu poniosła jedna osoba, druga w stanie ciężkim została przetransportowana helikopterem do szpitala w Zakopanem[9][10][11].
Szlaki turystyczne
– czerwony od dolnego progu doliny na przełęcz Wrota Chałubińskiego. Czas przejścia: 1 h, ↓ 45 min
– żółty znad Morskiego Oka przez próg Dolinki za Mnichem i zbocza Miedzianego na Szpiglasową Przełęcz. Czas przejścia: 2:30 h, ↓ 1:50 h[12]
Przypisy
- ↑ a b c Witold Henryk Paryski, Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część IV. Walentkowa Przełęcz – Przełączka pod Zadnim Mnichem, Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, 1951
- ↑ a b Witold Henryk Paryski, Zofia Radwańska-Paryska, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1
- ↑ a b c Grzegorz Barczyk, Ryszard Jakubowski (red.), Adam Piechowski, Grażyna Żurawska, Bedeker tatrzański, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, ISBN 83-01-13184-5
- ↑ a b Józef Nyka, Tatry polskie. Przewodnik, wyd. XV, Latchorzew: Trawers, 2007, ISBN 978-83-60078-04-4
- ↑ a b c Władysław Cywiński, Tatry. Przewodnik szczegółowy. Tom 8. Cubryna, Poronin: Wyd. Górskie, 2001, ISBN 83-7104-026-1
- ↑ Tatry polskie. Mapa turystyczna 1:20 000. Piwniczna: Agencja Wyd. „Wit” S.c., 2004. ISBN 83-915-737-9-6.
- ↑ Krystyna Sałyga Dąbkowska. Tatry – Mnich. „Kwartalnik górski”. Wiosna 2006. nr 2 (8).
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Czerwona księga Karpat Polskich, Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6
- ↑ PAP, Tragiczna lawina w rejonie Morskiego Oka, jedna osoba nie żyje [online], polskalokalna.pl, 24 lutego 2013 [dostęp 2013-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-02-27].
- ↑ Lawina w rejonie Morskiego Oka; jedna ofiara [online], TVP Info, 24 lutego 2013 [dostęp 2013-02-24].
- ↑ Tatry: Lawina w rejonie Morskiego Oka [online], deon.pl, 24 lutego 2013 [dostęp 2013-02-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-01].
- ↑ Tatry Wysokie słowackie i polskie. Mapa turystyczna 1:25 000, Warszawa: Wyd. Kartograficzne Polkart Anna Siwicka, 2005/06, ISBN 83-87873-26-8