Tatra 600 Tatraplan: Różnice pomiędzy wersjami

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
m + szablon: Dobry Artykuł
m Pibwl przeniósł stronę Tatra 600 na Tatra 600 Tatraplan w miejsce przekierowania
(Brak różnic)

Wersja z 22:25, 20 sie 2021

Tatra 600 Tatraplan
Ilustracja
Inne nazwy

T 600

Producent

Tatra

Zaprezentowany

1947

Okres produkcji

1948–1952

Miejsce produkcji

Czechy Kopřivnice
Czechy Mladá Boleslav

Poprzednik

Tatra 97

Następca

Tatra 603

Dane techniczne
Segment

E

Typy nadwozia

4-drzwiowy sedan

Silniki

Benzynowy:
B4 2 l, 52 KM

Skrzynia biegów

4-biegowa manualna

Napęd

tylny, silnik z tyłu

Długość

4540 mm[1]

Szerokość

1670 mm[1]

Wysokość

1520 mm[1]

Rozstaw osi

2700 mm[1]

Masa własna

1180 kg[1]

Zbiornik paliwa

56 l[1]

Liczba miejsc

5-6[2]

Bagażnik

270 l

Dane dodatkowe
Konkurencja

GAZ-M20 Pobieda
EMW 340

Multimedia w Wikimedia Commons

Tatra 600 Tatraplan – samochód osobowy klasy wyższej produkowany przez czechosłowackie przedsiębiorstwo Tatra w latach 1948–1952. Wywodził się z przedwojennej linii luksusowych aerodynamicznych samochodów Tatra. Wyróżniał się opływowym czterodrzwiowym nadwoziem i silnikiem o pojemności 2 l chłodzonym powietrzem, umieszczonym z tyłu. Wyprodukowany w liczbie ponad 6 tysięcy sztuk, eksportowany do wielu krajów.

Historia i opis modelu

Tatra 600 Tatraplan
Tatra 600 – sylwetka
Tatra 600 od tyłu

Od połowy lat 30. XX wieku czechosłowackie przedsiębiorstwo Tatra produkowało samochody wyższej klasy, konstrukcji Hansa Ledwinki, charakteryzujące się silnikiem umieszczonym z tyłu i rewolucyjnym dla tych czasów opływowym nadwoziem projektu Ericha Überlackera [3]. Pierwszym z nich był T 77, a następnie T 87 z samonośnym nadwoziem i ośmiocylindrowym silnikiem oraz mniejszy T 97 z silnikiem czterocylindrowym[4]. Po II wojnie światowej wznowiono na niewielką skalę produkcję modelu T 87, lecz konstruktorzy fabryki, która pod koniec 1945 roku została znacjonalizowana, podjęli prace nad nowocześniejszym i lepiej nadającym się do masowej produkcji modelem, nieco większym od T 97[5][6]. Oparto się przy tym na układzie konstrukcyjnym i ogólnej formie nadwozia poprzedników[5].

Pierwszy prototyp o nazwie własnej Ambrož zbudowano 7 grudnia 1946 roku[6]. Początkowo samochód otrzymał kolejne oznaczenie T 107, a po ulepszeniach: T 2-107[5]. Projektantem nadwozia był František Kardaus[5]. Problemy w prototypach stwarzało tylne zawieszenie, powodujące niestabilny tor jazdy, a także mało skuteczne chwyty powietrza po bokach tylnej części[5]. Przy dopracowaniu samochodu konstruktorzy Vladimír Popelář i Josef Chalupa korzystali w maju 1947 roku z konsultacji z inżynierem Ledwinką, który w tym czasie był aresztowany w Nowym Jiczynie pod zarzutem kolaboracji z Niemcami przez pełnienie funkcji dyrektora technicznego zakładów Tatry pod niemieckim protektoratem[7]. Między innymi ulepszeniami, chwyty powietrza przeniesiono na górę nadwozia[7]. Samochód został zaprezentowany na salonie samochodowym 18–28 października 1947 roku w Pradze, po czym zmieniono jego nazwę na Tatra 600 Tatraplan (od dwuletniego planu odbudowy gospodarki po wojnie), zapisywaną też jako T 600[7][6]. Produkcję rozpoczęto 24 czerwca 1948 roku, lecz była ona początkowo ręczna i w tym roku powstało tylko 67 samochodów, które były jeszcze niedopracowane[6][a]. Produkcja seryjna ruszyła w kolejnym roku, kiedy wyprodukowano ich już 1506[8].

Tatra 600 z otwartą klapą silnika
Wnętrze

Napęd stanowił silnik czterocylindrowy w układzie bokser, chłodzony powietrzem, o pojemności 2 litrów i mocy 52 KM, umieszczony podłużnie z tyłu i napędzający koła tylne. Silnik miał aluminiowe głowice cylindrów z półsferycznymi komorami spalania[9]. Pierwsze 853 samochody miały silnik chłodzony wentylatorem umieszczonym poziomo nad silnikiem i zasilany przez jeden gaźnik, a późniejsze miały wentylator umieszczony pionowo za silnikiem i dwa gaźniki, po jednym na parę cylindrów[6]. Silnik był zblokowany w jednym zespole ze skrzynią biegów i mechanizmem różnicowym mostu napędowego, umieszczonym za tylną osią[9]. Skrzynia biegów mechaniczna, miała cztery przełożenia do przodu, z tego trzy synchronizowane[9]. Zawieszenie wszystkich kół było niezależne; z przodu resorowane parami poprzecznych resorów półeliptycznych, a z tyłu wałkami skrętnymi[9]. Nadwozie było samonośne, z ramą pomocniczą z tyłu[6]. Z przodu nadwozia była chłodnica oleju, za niewielką kratką atrapy[6]. Nadto pod maską, dla zrównoważenia mas, umieszczono jedno lub nawet dwa koła zapasowe, 56-litrowy zbiornik paliwa i akumulator[10]. Rozkład mas przy pustym samochodzie wynosił 44% na przednią oś i 56% na tylną, a przy maksymalnie załadowanym: 42,8% i 57,2%[9]. Ładowność wynosiła 405 kg[9]. Za tylną kanapą było główne miejsce na bagaż o pojemności 270 litrów[6]. Samochód wyróżniało opływowe nadwozie, z zaokrąglonym przodem, dzieloną pochyloną szybą przednią, kroplową tylną częścią w stylu fastback i zasłoniętymi tylnymi kołami[2]. Klamki drzwi były wpuszczone w nadwozie dla zmniejszenia oporu[2]. W efekcie, współczynnik oporu aerodynamicznego nadwozia (Cx) był niski i wynosił 0,32[2][b]. Wadą nadwozia była jednak słaba widoczność do tyłu – na samym końcu nadwozia znajdowały się dwa małe okienka przedzielone wzdłużnym żebrem, a od kierowcy oddzielała je dodatkowo szyba przedziału bagażnika i szyba komory silnika[11]. Samochód mógł pomieścić sześć osób, w tym trzy na przedniej kanapie, lecz było to niewygodne i utrudniało operowanie biegami – w praktyce był pięciomiejscowy[2]. W skład wyposażenia wchodził zegar przed pasażerem, umieszczony symetrycznie do prędkościomierza[c]. Na zamówienie było montowane radio Tesla[12]. Prędkość maksymalna załadowanego samochodu sięgała 130 km/h[1].

Produkcja i sprzedaż

W grudniu 1950 roku minister przemysłu ciężkiego zdecydował, że zakłady Tatra mają skupić się na ciężkich ciężarówkach i produkcję modelu 600 przeniesiono do również państwowych zakładów AZNP (Škoda) w Mladá Boleslav[6]. Produkcję samochodu w zakładach Tatry w Kopřivnicach zakończono 25 maja 1951 roku, a od sierpnia do maja 1952 roku kontynuowano ją w zakładach AZNP[8]. Łącznie z siedmioma prototypami, wyprodukowano ogółem 6342 samochody, w tym 4242 w zakładach Tatry i 2100 w zakładach AZNP[8]. Najwięcej powstało w 1950 roku – 2025 sztuk[8][13]. Samochody produkowane w „obcych” zakładach Škody cechowały się jednak znacznie gorszą jakością wykonania, co było między innymi przyczyną spadku eksportu[6].

T 600 na wystawie w NRD, 1951 rok

W Czechosłowacji, po objęciu władzy przez partię komunistyczną, względnie luksusowe samochody Tatry nie były dostępne w wolnej sprzedaży dla ludności, natomiast przede wszystkim używane były jako samochody służbowe przez władze i instytucje oraz przedsiębiorstwa państwowe i organy bezpieczeństwa[8]. Były one również przedmiotem szerokiego eksportu, zarówno do państw bloku socjalistycznego, jak i państw zachodnich, gdzie mogły być nabywane przez prywatnych właścicieli[8]. Spośród samych samochodów produkcji Tatry wyeksportowano 2464 (58%)[6]. Ogółem sprzedawano je do 30 państw z całego świata[6]. Najwięcej z nich wyeksportowano do Austrii (435), Chin (200), Niemiec Zachodnich (195), Szwecji (184), Kanady (168), Belgii (167), Szwajcarii (153), Węgier (146), ZSRR (126), Polski (97)[8], a według niektórych informacji także do Finlandii (248)[12]. W mniejszych liczbach były eksportowane do krajów takich, jak Jugosławia, Holandia, NRD, Egipt, Maroko, Albania, Rumunia, Portugalia[8], a także między innymi do Australii, Indonezji, Afryki Południowej i Argentyny[12]. Statystyki eksportu samochodów produkcji AZNP nie są podane w literaturze. Tatra była drogim samochodem – cena wynosiła 130, następnie 140 tysięcy koron (ok. 2600–2800 dolarów USA)[8][d].

Odmiany prototypowe

T 600 K

T600 K w muzeum Tatry w Kopřivnicach

Jeden egzemplarz kabrioletu, oznaczony T 600 K, skarosowała w 1949 roku znacjonalizowana firma nadwoziowa Sodomka w Vysoké Mýto. Luksusowo wykończone dwudrzwiowe nadwozie było dłuższe (5010 mm), z większym zwisem przednim i tylnym, i szersze (1860 mm)[14]. Samochód ten zaprezentowany został na salonie samochodowym w Genewie w marcu 1949 roku[14]. Produkcji jednak nie podjęto. W skład wyposażenia wchodził składany dach i radio Tesla[14]. W grudniu 1949 roku jedyny egzemplarz został podarowany z okazji 70. urodzin Stalinowi i wysłany do Moskwy[14]. Po śmierci Stalina samochód był eksponowany na wystawie jemu poświęconej, po czym został przekazany do służby zdrowia i następnie trafił w ręce prywatne[14]. W 1976 roku ostatni posiadacz przekazał go do kolekcji zakładów Tatry (w zamian za samochód Tatra 603)[14].

T 601 Monte Carlo

T601 w muzeum Tatry w Kopřivnicach

W 1949 roku zbudowano w Kopřivnicach dwa samochody w wersji dwudrzwiowego coupé Tatra 601, znanej też pod nazwą Monte Carlo[14]. Miały podobne nadwozie, z takim samym rozstawem osi 2700 mm, lecz wykonane z lżejszym poszyciem z blach aluminiowych, z wlotami powietrza do chłodzenia silnika po bokach, a nie na górze[14]. Powiększono tylne okna i rozdzielającą je wzdłużną płetwę[14]. Moc silnika o pojemności 2 litrów zwiększono do 62 KM, a prędkość maksymalna wzrosła do 140 km/h[14]. Samochody te brały następnie udział w zawodach sportowych, a na jednym z nich Karel Vrdlovec zwyciężył w sierpniu 1949 roku w Międzynarodowym Austriackim Rajdzie Alpejskim w klasie dwulitrowej (dalsze trzy miejsca zajęły zwykłe T600)[14]. Samochody przeznaczone były do udziału w rajdzie Monte Carlo w 1950 roku, lecz ostatecznie nie wzięły w nim udziału[14]. W czerwcu 1951 roku Alois Kopečný zwyciężył jeszcze na T 601 w klasie dwulitrowej w Rajdzie Alpejskim[14].

W 1953 roku w T 601 zamontowano nowy silnik Tatry 603 w układzie V8 o pojemności 2,5 l i mocy 95 KM, co zwiększyło prędkość maksymalną do 160 km/h, a następnie wzmocnioną wersję tego silnika o mocy 120 KM, z którą osiągnął prędkość 176 km/h[14]. Jeden z samochodów T 601 Monte Carlo został zachowany w muzeum fabrycznym w Kopřivnicy[14].

T 600 D

Począwszy od 1951 roku zbudowano dwa lub trzy prototypy samochodu z silnikiem wysokoprężnym Tatry, lecz nie były dalej rozwijane z powodu głośnej pracy silników Diesla chłodzonych powietrzem[15].

T 201

W 1949 roku opracowano samochód użytkowy Tatra 201, tylko wizualnie spokrewniony z Tatrą 600 z uwagi na niepraktyczność układu z silnikiem z tyłu dla nadwozi użytkowych. Oparty został na tradycyjnej dla Tatry konstrukcji ramowej z centralną rurą nośną i silnikiem z przodu, a jedynie skarosowany w zakładach Sodomka nadwoziem podobnym do T 600. Zbudowano dwa egzemplarze: ambulans sanitarny T 201 i pick-up T 201 Dakota[15].

Dane techniczne

  • Silnik czterocylindrowy w układzie przeciwbieżnym (B4) OHV, chłodzony powietrzem, umieszczony podłużnie z tyłu i napędzający koła tylne[6]
    • Pojemność skokowa: 1952 cm³[1]
    • Średnica cylindra × skok tłoka: 85 mm × 86 mm[1]
    • Moc maksymalna: 52 KM (38 kW) przy 4000 obr/min[1][6]
    • Układ zasilania: gaźnik Zenith IMF, następnie dwa gaźniki Solex 32 UBIP[9]
    • Stopień sprężania: 6:1[1]
  • Przekładnia główna: o przełożeniu 4,09:1 (na eksport opcjonalnie górska o przełożeniu 4,44:1)[6]
  • Instalacja elektryczna: 12 V[1]
  • Opony: 6,00-16[1]
  • Hamulce: bębnowe, na cztery koła[1]
  • Prędkość maksymalna: 130 km/h[1]
  • Zużycie paliwa: ok. 11 l/100 km[1]

Uwagi

  1. ↑ Według innych publikacji, w 1948 roku powstało 90 samochodów (Tatra 600 Tatraplan, s.7-8)
  2. ↑ Według innych źródeł, współczynnik Cx wynosił 0,33. Tuček 2019a ↓
  3. ↑ Podkreśla się, że zegar regulowany był kilkucentymetrowym trzpieniem wystającym w dół pod tablicą rozdzielczą, stwarzającym mało bezpieczne rozwiązanie. Tatra 600 Tatraplan 2016 ↓, s. 7, 11-12
  4. ↑ Porównując z cenami w USA z 1949 roku, cena Tatry była na poziomie podobnym do samochodów takich jak Buick Roadmaster, Chrysler New Yorker lub Lincoln (J. "Kelly" Flory: American Cars, 1946–1959: Every Model, Year by Year. McFarland & Company, 2008, s. 189, 200, 226. (ang.).)

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Tatra 600 Tatraplan 2016 ↓, s. 13
  2. ↑ a b c d e Tatra 600 Tatraplan 2016 ↓, s. 11
  3. ↑ Leśniewski 2014 ↓, s. 3.
  4. ↑ Tatra 600 Tatraplan 2016 ↓, s. 4-5.
  5. ↑ a b c d e Tatra 600 Tatraplan 2016 ↓, s. 5
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Tuček 2019a ↓.
  7. ↑ a b c Tatra 600 Tatraplan 2016 ↓, s. 7
  8. ↑ a b c d e f g h i Tatra 600 Tatraplan 2016 ↓, s. 12-13
  9. ↑ a b c d e f g Tatra 600 Tatraplan 2016 ↓, s. 10
  10. ↑ Leśniewski 2014 ↓, s. 5.
  11. ↑ Leśniewski 2014 ↓, s. 6.
  12. ↑ a b c Tatra T600 Tatraplan. tatraplan.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-05)]. (ang.).
  13. ↑ Tatra 600. tatraportal.sk. [dostęp 2021-07-07]. (cz.).
  14. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Tuček 2019b ↓.
  15. ↑ a b Tatra 600 Tatraplan 2016 ↓, s. 15

Bibliografia

Linki zewnętrzne

  • Tatra T600 Tatraplan (ang.) – strona poświęcona samochodowi, rozwojowi prototypów i konstrukcji.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tatra_600_Tatraplan&oldid=64344603”