Stanisław Skowron (żołnierz AK): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Mafo (dyskusja | edycje)
nowa
Znaczniki: Brak kategorii Edytor kodu źródłowego 2017 Link do ujednoznacznienia
 
m WP:SK, drobne techniczne
Linia 27: Linia 27:


== Życiorys ==
== Życiorys ==

=== II wojna światowa ===
=== II wojna światowa ===
Po ustaniu [[Kampania wrześniowa|działań wojennych w 1939]] [[powiat łęczycki]] został włączony do [[III Rzesza|III Rzeszy]] w ramach tak zwanego „[[Kraj Warty|Kraju Warty]]” (niem. Wartegau). Na jego wschodnich rubieżach przebiegała granica z [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnym Gubernatorstwem]]. Rodzinę Skowronów wysiedlono z ich domu w Giecznie gdzie ustanowiono posterunek niemieckiej żandarmerii.
Po ustaniu [[Kampania wrześniowa|działań wojennych w 1939]] [[powiat łęczycki]] został włączony do [[III Rzesza|III Rzeszy]] w ramach tak zwanego „[[Kraj Warty|Kraju Warty]]” (niem. Wartegau). Na jego wschodnich rubieżach przebiegała granica z [[Generalne Gubernatorstwo|Generalnym Gubernatorstwem]]. Rodzinę Skowronów wysiedlono z ich domu w Giecznie gdzie ustanowiono posterunek niemieckiej żandarmerii.


W listopadzie 1939 Stanisław Skowron wraz z ojcem złożyli przysięgę [[Służba Zwycięstwu Polski|Służbie Zwycięstwu Polski]] (SZP) obierając pseudonimy „Janota” i „Brzoza”. Animatorem organizacji ruchu oporu był wówczas uciekinier z Poznania, prawnik Tadeusz Ereciński ps. „Obrońca” (aresztowany w 1943 został zamordowany w [[Mauthausen-Gusen (KL)|obozie koncentracyjnym w Mauthausen]]). Wkrótce SZP została przekształcona w [[Związek Walki Zbrojnej]] (ZWZ) a od 1942 w [[Armia Krajowa|Armię Krajową]] (AK). Stanisław Skowron początkowo służył jako kolporter i łącznik, a później dowódca placówki we wsi Gieczno. Od 1943 został komendantem Rejonu „Zakręt” (gm. Rogóźno) oraz objął funkcję [[Kwatermistrz|kwatermistrza]] Obwodu Łęczyckiego AK. Do najważniejszych zadań stawianych kwatermistrzostwu należało prowadzenie [[Wywiad wojskowy|wywiadu wojskowego]] i [[Wywiad gospodarczy|gospodarczego]]. Stanisław Skowron był zatrudniony najpierw w Urzędzie Gminnym w [[Wypychów (powiat zgierski)|Wypychowie]] a później w Urzędzie Gminnym w Piątku i prowadził tajną kartotekę, wyspecjalizowaną tematycznie, zbieraną z materiałów wywiadowczych. Obok tego Komenda Rejonu „Zakręt” przeprowadzała akcje przerzutowe ludzi zagrożonych aresztowaniem przez granicę z Generalnym Gubernatorstwem<ref name=":0">{{Cytuj |autor r = Stanisław Skowron |redaktor = Marek Budziarek |rozdział = ZWZ-AK w powiecie łęczyckim (Obwód „Ogrody”) |tytuł = Okręg Łódzki Armii Krajowej |data = 1988 |miejsce = Łódź |wydawca = [[Muzeum Miasta Łodzi|Muzeum Historii Miasta Łodzi]], [[Towarzystwo Przyjaciół Łodzi]] |s = 145-162}}</ref>.
W listopadzie 1939 Stanisław Skowron wraz z ojcem złożyli przysięgę [[Służba Zwycięstwu Polski|Służbie Zwycięstwu Polski]] (SZP) obierając pseudonimy „Janota” i „Brzoza”. Animatorem organizacji ruchu oporu był wówczas uciekinier z Poznania, prawnik Tadeusz Ereciński ps. „Obrońca” (aresztowany w 1943 został zamordowany w [[Mauthausen-Gusen (KL)|obozie koncentracyjnym w Mauthausen]]). Wkrótce SZP została przekształcona w [[Związek Walki Zbrojnej]] (ZWZ) a od 1942 w [[Armia Krajowa|Armię Krajową]] (AK). Stanisław Skowron początkowo służył jako kolporter i łącznik, a później dowódca placówki we wsi Gieczno. Od 1943 został komendantem Rejonu „Zakręt” (gm. Rogóźno) oraz objął funkcję [[kwatermistrz]]a Obwodu Łęczyckiego AK. Do najważniejszych zadań stawianych kwatermistrzostwu należało prowadzenie [[Wywiad wojskowy|wywiadu wojskowego]] i [[Wywiad gospodarczy|gospodarczego]]. Stanisław Skowron był zatrudniony najpierw w Urzędzie Gminnym w [[Wypychów (powiat zgierski)|Wypychowie]] a później w Urzędzie Gminnym w Piątku i prowadził tajną kartotekę, wyspecjalizowaną tematycznie, zbieraną z materiałów wywiadowczych. Obok tego Komenda Rejonu „Zakręt” przeprowadzała akcje przerzutowe ludzi zagrożonych aresztowaniem przez granicę z Generalnym Gubernatorstwem<ref name=":0">{{Cytuj |autor r = Stanisław Skowron |redaktor = Marek Budziarek |rozdział = ZWZ-AK w powiecie łęczyckim (Obwód „Ogrody”) |tytuł = Okręg Łódzki Armii Krajowej |data = 1988 |miejsce = Łódź |wydawca = [[Muzeum Miasta Łodzi|Muzeum Historii Miasta Łodzi]], [[Towarzystwo Przyjaciół Łodzi]] |s = 145-162}}</ref>.


Ważnym przedsięwzięciem realizowanym przez Stanisława Skowrona jako kwatermistrza Obwodu była tak zwana „akcja dowód”. Wykorzystywano dostęp do blankietów i druków meldunkowych (tzw. [[Kenkarta|Kennkart]]) oraz pieczęci z [[Godło III Rzeszy|hitlerowskim orłem]] do sporządzania dokumentów dla ludzi narażonych na niemieckie represje z terenu Obwodu oraz [[Okręg Łódź Armii Krajowej|Komendy Okręgu Łódzkiego]][4]. Od 1944 r. nasiliły się przygotowania do [[Powstanie powszechne|ogólnonarodowego powstania]]. W Rejonie „Zakręt” powołano [[Wojskowa Służba Ochrony Powstania|Wojskową Służbę Ochrony Powstania]] (WSOP). Na jej czele stanął Antoni Boratyński ps. „Kamil”[5]. Tymczasem niemieckie służby policyjne i wywiadowcze zaczęły odnosić sukcesy rozpoczynając rozbicie Organizacji od aresztowań w dowództwie Komendy Okręgu Łódzkiego. Tak zwana „wielka wsypa” szybko powodowała kolejne aresztowania na różnych szczeblach<ref name=":0" />.
Ważnym przedsięwzięciem realizowanym przez Stanisława Skowrona jako kwatermistrza Obwodu była tak zwana „akcja dowód”. Wykorzystywano dostęp do blankietów i druków meldunkowych (tzw. [[Kenkarta|Kennkart]]) oraz pieczęci z [[Godło III Rzeszy|hitlerowskim orłem]] do sporządzania dokumentów dla ludzi narażonych na niemieckie represje z terenu Obwodu oraz [[Okręg Łódź Armii Krajowej|Komendy Okręgu Łódzkiego]][4]. Od 1944 r. nasiliły się przygotowania do [[Powstanie powszechne|ogólnonarodowego powstania]]. W Rejonie „Zakręt” powołano [[Wojskowa Służba Ochrony Powstania|Wojskową Służbę Ochrony Powstania]] (WSOP). Na jej czele stanął Antoni Boratyński ps. „Kamil”[5]. Tymczasem niemieckie służby policyjne i wywiadowcze zaczęły odnosić sukcesy rozpoczynając rozbicie Organizacji od aresztowań w dowództwie Komendy Okręgu Łódzkiego. Tak zwana „wielka wsypa” szybko powodowała kolejne aresztowania na różnych szczeblach<ref name=":0" />.
Linia 39: Linia 38:
=== Lata powojenne ===
=== Lata powojenne ===
[[Plik:Zjazd Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.tif|mały|Uczestnicy zjazdu [[Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej|Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej]] Okręgu Łódzkiego w [[Łęczyca|Łęczycy]] w 1993. Stanisław Skowron siedzi po środku.]]
[[Plik:Zjazd Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej.tif|mały|Uczestnicy zjazdu [[Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej|Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej]] Okręgu Łódzkiego w [[Łęczyca|Łęczycy]] w 1993. Stanisław Skowron siedzi po środku.]]
Nowy reżim podchodził nieufnie do ludzi związanych z Armią Krajową. Nastąpiły aresztowania, a archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego zostało ponownie ukryte. Stanisław Skowron był wielokrotnie aresztowany przez [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|Urząd Bezpieczeństwa Publicznego]]. Kilkakrotnie uciekał. W 1946 wyjechał do [[Wrocław|Wrocławia]] ale i tam został aresztowany. Sytuacja taka trwała do przełomu lat 1949/50. Ale dopiero po 1952 prześladowania ustały. Stanisław Skowron pracował jako urzędnik w różnych instytucjach. W połowie lat sześćdziesiątych ukończył studia na [[Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego|Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego]]. Był członkiem [[Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej|Światowego Związku Żołnierzy AK]] i działaczem kombatanckim. Pasjonował się historią i polską przyrodą. Był członkiem [[Straż Ochrony Przyrody|Straży Ochrony Przyrody]]. W ostatnich latach życia spisał swoje wspomnienia. Na początku lat dziewięćdziesiątych został awansowany do stopnia porucznika Wojska Polskiego. Zmarł 26 kwietnia 1993 w Łodzi. Jego grób znajduje się na cmentarzu parafialnym w Giecznie.
Nowy reżim podchodził nieufnie do ludzi związanych z Armią Krajową. Nastąpiły aresztowania, a archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego zostało ponownie ukryte. Stanisław Skowron był wielokrotnie aresztowany przez [[Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego|Urząd Bezpieczeństwa Publicznego]]. Kilkakrotnie uciekał. W 1946 wyjechał do [[Wrocław]]ia ale i tam został aresztowany. Sytuacja taka trwała do przełomu lat 1949/50. Ale dopiero po 1952 prześladowania ustały. Stanisław Skowron pracował jako urzędnik w różnych instytucjach. W połowie lat sześćdziesiątych ukończył studia na [[Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego|Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego]]. Był członkiem [[Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej|Światowego Związku Żołnierzy AK]] i działaczem kombatanckim. Pasjonował się historią i polską przyrodą. Był członkiem [[Straż Ochrony Przyrody|Straży Ochrony Przyrody]]. W ostatnich latach życia spisał swoje wspomnienia. Na początku lat dziewięćdziesiątych został awansowany do stopnia porucznika Wojska Polskiego. Zmarł 26 kwietnia 1993 w Łodzi. Jego grób znajduje się na cmentarzu parafialnym w Giecznie.


== Archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego AK ==
== Archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego AK ==
Linia 64: Linia 63:


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==

* Waldemar Grabowski, ''Polskie Państwo Podziemne. Stan wiedzy – kierunki potrzebnych badań historycznych”'' [w:] I Kongres Historyków Konspiracji Niepodległościowej. 25 lat niezależnych badań naukowych nad konspiracją niepodległościową 1939-1945. ludzie, instytucje, wydarzenia. Materiały z XXV sesji naukowej w Toruniu w dniach 12-13.XI.2015 r. Toruń 2018
* Waldemar Grabowski, ''Polskie Państwo Podziemne. Stan wiedzy – kierunki potrzebnych badań historycznych”'' [w:] I Kongres Historyków Konspiracji Niepodległościowej. 25 lat niezależnych badań naukowych nad konspiracją niepodległościową 1939-1945. ludzie, instytucje, wydarzenia. Materiały z XXV sesji naukowej w Toruniu w dniach 12-13.XI.2015 r. Toruń 2018


{{SORTUJ:Skowron, Stanisław}}
{{SORTUJ:Skowron, Stanisław}}
[[Kategoria:Urodzeni w 1923]]
[[Kategoria:Zmarli w 1993]]

Wersja z 12:27, 12 paź 2021

Stanisław Skowron
Janota
Ilustracja
Stanisław Skowron w 1942
porucznik porucznik
Data i miejsce urodzenia

22 lipca 1923
Młynów (województwo łódzkie)

Data i miejsce śmierci

26 kwietnia 1993
Łódź

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Armia Krajowa

Jednostki

Obwód Łęczyca AK

Stanowiska

Komendant AK Rejonu „Zakręt”
Kwatermistrza Obwodu Łęczyckiego AK

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Stanisław Skowron, ps. Janota (ur. 22 lipca 1923 w Młynowie, zm. 26 kwietnia 1993 w Łodzi) – żołnierz Armii Krajowej, działacz kombatancki, porucznik Wojska Polskiego w stanie spoczynku, prawnik.

Życiorys

II wojna światowa

Po ustaniu działań wojennych w 1939 powiat łęczycki został włączony do III Rzeszy w ramach tak zwanego „Kraju Warty” (niem. Wartegau). Na jego wschodnich rubieżach przebiegała granica z Generalnym Gubernatorstwem. Rodzinę Skowronów wysiedlono z ich domu w Giecznie gdzie ustanowiono posterunek niemieckiej żandarmerii.

W listopadzie 1939 Stanisław Skowron wraz z ojcem złożyli przysięgę Służbie Zwycięstwu Polski (SZP) obierając pseudonimy „Janota” i „Brzoza”. Animatorem organizacji ruchu oporu był wówczas uciekinier z Poznania, prawnik Tadeusz Ereciński ps. „Obrońca” (aresztowany w 1943 został zamordowany w obozie koncentracyjnym w Mauthausen). Wkrótce SZP została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ) a od 1942 w Armię Krajową (AK). Stanisław Skowron początkowo służył jako kolporter i łącznik, a później dowódca placówki we wsi Gieczno. Od 1943 został komendantem Rejonu „Zakręt” (gm. Rogóźno) oraz objął funkcję kwatermistrza Obwodu Łęczyckiego AK. Do najważniejszych zadań stawianych kwatermistrzostwu należało prowadzenie wywiadu wojskowego i gospodarczego. Stanisław Skowron był zatrudniony najpierw w Urzędzie Gminnym w Wypychowie a później w Urzędzie Gminnym w Piątku i prowadził tajną kartotekę, wyspecjalizowaną tematycznie, zbieraną z materiałów wywiadowczych. Obok tego Komenda Rejonu „Zakręt” przeprowadzała akcje przerzutowe ludzi zagrożonych aresztowaniem przez granicę z Generalnym Gubernatorstwem[1].

Ważnym przedsięwzięciem realizowanym przez Stanisława Skowrona jako kwatermistrza Obwodu była tak zwana „akcja dowód”. Wykorzystywano dostęp do blankietów i druków meldunkowych (tzw. Kennkart) oraz pieczęci z hitlerowskim orłem do sporządzania dokumentów dla ludzi narażonych na niemieckie represje z terenu Obwodu oraz Komendy Okręgu Łódzkiego[4]. Od 1944 r. nasiliły się przygotowania do ogólnonarodowego powstania. W Rejonie „Zakręt” powołano Wojskową Służbę Ochrony Powstania (WSOP). Na jej czele stanął Antoni Boratyński ps. „Kamil”[5]. Tymczasem niemieckie służby policyjne i wywiadowcze zaczęły odnosić sukcesy rozpoczynając rozbicie Organizacji od aresztowań w dowództwie Komendy Okręgu Łódzkiego. Tak zwana „wielka wsypa” szybko powodowała kolejne aresztowania na różnych szczeblach[1].

W końcu października 1944 aresztowano komendanta Obwodu Łęczyckiego AK ppor. Edwarda Czerwińskiego ps. „Czesław”, a 2 listopada 1944 został zatrzymany Stanisław Skowron. Jego ojciec Adam zdołał ukryć całe archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego, zanim następnego dnia także został aresztowany wraz z żoną. Aresztowani przetrwali katownię gestapo w Łodzi przy ulicy Gardestrasse 7 (obecnie Karola Anstadta) i więzienie przy ulicy Sterlinga 16. Pomimo bardzo brutalnych metod śledztwa żaden człowiek z Organizacji ani żaden dokument nie został ujawniony. 17 stycznia 1945 Stanisław i jego ojciec Adam, obaj niezależnie, uciekli z transportu do Rozszerzonego Więzienia Policyjnego Radogoszcz w Łodzi, unikając masakry, której dokonali tam Niemcy w nocy z 17 na 18 stycznia, na kilkadziesiąt godzin przed wkroczeniem do Łodzi Armii Czerwonej. Ocalała także matka Stanisława, Zuzanna. Wojnę przeżyli również wszyscy członkowie ruchu oporu z Rejonu „Zakręt”. Los komendanta Obwodu Łęczyckiego ppor. Edwarda Czerwińskiego („Czesław”) pozostaje nieznany. Czas wojny Stanisław Skowron zakończył w stopniu podporucznika Wojska Polskiego[1].

Lata powojenne

Uczestnicy zjazdu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Okręgu Łódzkiego w Łęczycy w 1993. Stanisław Skowron siedzi po środku.

Nowy reżim podchodził nieufnie do ludzi związanych z Armią Krajową. Nastąpiły aresztowania, a archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego zostało ponownie ukryte. Stanisław Skowron był wielokrotnie aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego. Kilkakrotnie uciekał. W 1946 wyjechał do Wrocławia ale i tam został aresztowany. Sytuacja taka trwała do przełomu lat 1949/50. Ale dopiero po 1952 prześladowania ustały. Stanisław Skowron pracował jako urzędnik w różnych instytucjach. W połowie lat sześćdziesiątych ukończył studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Był członkiem Światowego Związku Żołnierzy AK i działaczem kombatanckim. Pasjonował się historią i polską przyrodą. Był członkiem Straży Ochrony Przyrody. W ostatnich latach życia spisał swoje wspomnienia. Na początku lat dziewięćdziesiątych został awansowany do stopnia porucznika Wojska Polskiego. Zmarł 26 kwietnia 1993 w Łodzi. Jego grób znajduje się na cmentarzu parafialnym w Giecznie.

Archiwum Rejonu „Zakręt” i kwatermistrzostwa Obwodu Łęczyckiego AK

W sierpniu 1968 wskutek niepewności związanej z wydarzeniami w Czechosłowacji Stanisław Skowron wraz z ojcem postanowili ujawnić rodzinie miejsce ukrycia i przekazać jej całość zachowanej dokumentacji archiwum AK. Dokumenty były zawinięte w płótno i zalane cementem  w piwnicy przy fundamentach domu w Giecznie. Przetrwały w ogólnie dobrym stanie. Były pisane na bibułach, przebitkach lub zwykłym papierze ołówkami kopiowymi lub piórem, niektóre na maszynie. Część była miejscami zbutwiała lub rozdarta. Niektóre są zachowane częściowo. Jest to w sumie blisko 90 różnego rodzaju dokumentów, które można podzielić osiem grup[2]:

  1. Rozkazy i polecenia służbowe. Podpisane pseudonimami, inicjałami a niektóre nazwiskiem.
  2. Sprawozdania i raporty służbowe.  Podpisywane podobnie jak wyżej lub wcale.
  3. Instrukcje służbowe. Podpisane pseudonimami lub pseudonimami z zaznaczeniem funkcji służbowej.
  4. Dokumenty związane z prowadzoną akcją wywiadowczą połączoną z obowiązkami kwatermistrzowskimi na podległym terenie. Wszystkie o bardzo dużej różnorodności, a wśród nich:
    1. rejestry możliwej do zdobycia broni, środków sanitarnych i transportowych
    2. zestawienia zasobów i plany opanowania magazynów żywności
    3. zestawienia rytmów zaopatrzenia niemieckich magazynów cywilnych i wojskowych w żywność i sprzęt techniczny
    4. raporty z obserwacji ruchów transportów niemieckich wszelkiego typu
    5. zestawienia możliwych do szybkiego przejęcia środków transportowych
    6. zestawienia rodzajów obsady, liczebności i uzbrojenia niemieckich posterunków granicznych – III Rzesza/Generalna Gubernia
    7. raporty z obserwacji ruchu granicznego
  5. Niemieckie wersje polskich map sztabowych w skali 1:100 000; 1:10 000; 1:5000 – zdobyte lub kupione.
  6. Instrukcje obsługi broni.
  7. Instrukcja Bojowa „Plan opanowania małego miasta”.
  8. Korespondencja w obrębie struktur organizacyjnych Obwodu. Podpisywana pseudonimami lub wcale.

Przypisy

  1. a b c Stanisław Skowron, ZWZ-AK w powiecie łęczyckim (Obwód „Ogrody”), [w:] Marek Budziarek (red.), Okręg Łódzki Armii Krajowej, Łódź: Muzeum Historii Miasta Łodzi, Towarzystwo Przyjaciół Łodzi, 1988, s. 145-162.
  2. Justyn Skowron, Archiwum Armii Krajowej kwatermistrzostwa obwodu „Ogrody” okręgu „Barka” na ziemi łódzkiej, [w:] Prace i Materiały Muzeum Miasta Zgierza, Zgierz 2003, s. 213-226, ISBN 83-905311-6-X.

Bibliografia

  • Waldemar Grabowski, Polskie Państwo Podziemne. Stan wiedzy – kierunki potrzebnych badań historycznych” [w:] I Kongres Historyków Konspiracji Niepodległościowej. 25 lat niezależnych badań naukowych nad konspiracją niepodległościową 1939-1945. ludzie, instytucje, wydarzenia. Materiały z XXV sesji naukowej w Toruniu w dniach 12-13.XI.2015 r. Toruń 2018