Kanonierka

Kanonierka - historyczna klasa okrętów artyleryjskich średniej lub małej wielkości. Kanonierki przeznaczone były przede wszystkim do ostrzeliwania celów lądowych, przybrzeżnej służby patrolowej i dozorowej, obrony wybrzeża, stawiania min i innych zadań pomocniczych.

Klasa kanonierek powstała w II połowie XIX wieku, po pojawieniu się napędu parowego. Rodzaje kanonierek różniły się w zależności od przeznaczenia. Oprócz kanonierek stanowiących uniwersalne okręty artyleryjskie, istniały w XIX wieku kanonierki obrony wybrzeża, uzbrojone z reguły w jedno działo dużego kalibru i kilka mniejszych (z klasy tej następnie powstały pancerniki przybrzeżne). Największą popularność zyskały jednak kanonierki kolonialne, przeznaczone do służby zamorskiej. Aż do II wojny światowej okręty tej klasy często używane były do reprezentowania interesów mocarstw w ich koloniach oraz strefach wpływów politycznych, głównie w Afryce i wschodniej Azji, w tym także do ekspedycji karnych epoki kolonializmu (na przykład podczas drugiej wojny opiumowej w Chinach). Szczególne nasilenie działań tego typu miało miejsce na przełomie XIX i XX wieku - stąd powstało określenie: "polityka kanonierek". Pod koniec XIX wieku budowano też kanonierki torpedowe, które oprócz dział były uzbrojone ponadto w kilka wyrzutni torped. Klasa kanonierek torpedowych zanikła na początku XX wieku.

Wyporność kanonierek wynosiła od 300 do 2000 ton - zwykle w granicach 1000 t. Uzbrojenie stanowiło 2 lub więcej dział kalibru od 75 mm do 130 mm oraz działa mniejszego kalibru. Część kanonierek (zwłaszcza wczesnych - XIX-wiecznych) miało artylerię główną złożoną z dział o kalibrze 152 - 203 mm, a nawet do 280 mm. Część okrętów tej klasy mogła stawiać do kilkudziesięciu min, niektóre zostały nawet przebudowane na stawiacze min. Nieliczne typy kanonierek były lekko opancerzone (kanonierki pancerne), większość nie posiadała jednak opancerzenia. Wszystkie kanonierki charakteryzowały się niewielką prędkością 11-16 węzłów. Część okrętów tej klasy, zwłaszcza przeznaczonych do służby kolonialnej, charakteryzowała się dużym zasięgiem pływania. Kanonierki budowane do początku XX wieku posiadały ponadto pomocniczy napęd żaglowy.

Po I wojnie światowej, kanonierki straciły na znaczeniu, wypierane przez okręty bardziej uniwersalnych klas, jak niszczyciel. Ostatecznie klasa ta zanikła po II wojnie światowej.

Francuskie kanonierki kolonialne były określane też mianem "awizo" (aviso). Zbliżona do kanonierek była też brytyjska klasa slupów (sloop).

Polska posiadała do 1939 roku 2 małe kanonierki: ORP Komendant Piłsudski i ORP Generał Haller o wyporności 340 ton, uzbrojone w dwa działa 75 mm.

Zobacz też: kanonierka rzeczna, monitor, slup wojenny.