Dębica: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m poprawa linku wewn.
Linia 176: Linia 176:
*Lodowisko kryte (ul. Sportowa)
*Lodowisko kryte (ul. Sportowa)
*Hala Sportowa MOSiR (dawny Dom Sportu "Igloopol") (ul. Sportowa)
*Hala Sportowa MOSiR (dawny Dom Sportu "Igloopol") (ul. Sportowa)
*Hala Sportowa KS Wisłoka (obecnie właścicielem hali jest Starostwo Powiatowe) (ul. Parkowa)
*Hala Sportowa KS Wisłoka (obecnie właścicielem hali jest Starostwo Powiatowe) (ul. I.Lisa)
*Wyciąg narciarski STOBIERNA
*Wyciąg narciarski STOBIERNA
*Klub Bilardowy PINO (ul. Głowackiego)
*Klub Bilardowy PINO (ul. Głowackiego)

Wersja z 15:40, 4 maj 2008

{{{nazwa}}}
{{{nazwa oryginalna}}}
[[Plik:{{{zdjęcie}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis zdjęcia}}}]]
{{{opis zdjęcia}}}
Herb [[Plik:{{{flaga}}}| 100x130px| alt=Flaga]]
[[Herb {{{dopełniacz nazwy}}}|Herb]] [[Flaga {{{dopełniacz nazwy}}}|Flaga]]
Państwo {{{państwo}}}
Zarządzający

Burmistrz

Powierzchnia

34,14 km²

Wysokość

176 (dolina Wisłoki) - 407(Góra Bratnia) m n.p.m.

Populacja (2007)
• liczba ludności
• gęstość


{{{liczba ludności}}}
{{{gęstość zaludnienia}}} os./km²

Nr kierunkowy

{{{numer kierunkowy}}}

Kod pocztowy

{{{kod pocztowy}}}

Tablice rejestracyjne

{{{tablice rejestracyjne}}}

Położenie na mapie brak
Mapa konturowa brak
Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }}
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata
Mapa konturowa świata
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Dębica – miasto w województwie podkarpackim, siedziba powiatu dębickiego, nad rzeką Wisłoką, na północnym skraju Pogórza Strzyżowskiego. Przed 1945 rokiem Dębica należała do województwa krakowskiego, po zakończeniu II wojny światowej weszła w skład nowo utworzonego województwa rzeszowskiego. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do niewielkiego województwa tarnowskiego.

Informacje statystyczne

  • Ludność (w 2007) – 46 854 mieszkańców, wraz z gminą Dębica stanowi zespół miejski, składający się z blisko 75 tys. mieszkańców
  • Powierzchnia – 34,14 km² (co stanowi 4,34% pow. powiatu)
  • Dochód na mieszkańca – 1321,04 zł (dane za rok 2002)
  • Ludność Dębicy

Historia

Osiedle znane z przełomu XIII i XIV wieku. Pierwszy zapis źródłowy pochodzi z 1293 – wówczas to osada z nadania ks. Leszka Czarnego trafiła do rodu Gryfitów. Miasto lokowane w 1358 na prawie średzkim staraniem Świętosława Gryfity u Kazimierza Wielkiego. Ponowna lokacja w 1372 na prawie magdeburskim.

Duży wpływ na rozwój miasta miała dolina Wisłoki, którą wiódł trakt z Węgier przez Żmigród, Dębicę aż do Sandomierza.

W dobie panowania austriackiego Dębica znalazła się najpierw w cyrkule pilzneńskim, a później w tarnowskim. W latach 1850-1867 przez krótki okres była siedzibą powiatu. W 1856 otwarto linię kolejową z Krakowa, którą w 1858 przedłużono do Rzeszowa. Kolej spowodowała znaczny wzrost znaczenia miasta, a zwłaszcza jego atrakcyjności do lokalizacji zakładów przemysłowych. W 1887 powstała również linia do Rozwadowa (obecnie dzielnica Stalowej Woli) przez Mielec, czyniąc z Dębicy ważny węzeł kolejowy Polski. Ważnym wydarzeniem przed odzyskaniem niepodległości było utworzenie w Dębicy gimnazjum, które zaczęło funkcjonować w roku szkolnym 1900/1901, a od 1908 mieści się w nowym obiekcie, w którym siedziba szkoły (obecnie liceum) znajduje się do dziś.

W okresie międzywojennym ośrodek Centralnego Okręgu Przemysłowego. W ramach Centralnego Okręgu Przemysłowego powstała wytwórnia kauczuku (późniejszy Stomil, obecnie pod nazwą Firma Oponiarska "Dębica") oraz fabryka chemiczna w pobliskim Pustkowie Osiedlu. Wcześniej, bo w roku 1927 powstały dzisiejsze Zakłady Mięsne Dębica S.A. (wchodzące od niedawna w skład firmy "Profi" z Grabowa). Najbardziej dynamiczny rozwój gospodarczy przypada na okres powojenny – miasto stało się ważnym ośrodkiem przemysłowym w skali regionalnej.

W czasie okupacji niemieckiej, dnia 2 lutego 1944, Niemcy rozstrzelali w Dębicy 50 Polaków[1] - więźniów politycznych z hitlerowskiego więzienia Montelupich w Krakowie. Decyzję o likwidacji 100 Polaków wydał Wyższy Dowódca SS i Policji, Wilhelm Koppe, w odwecie za nieudany zamach na generalnego gubernatora Hansa Franka. Zamachu na pociąg którym Frank jechał do Lwowa, dokonała Armia Krajowa dnia 29 stycznia 1944 na stacji kolejowej Czarna Tarnowska. Pozostałe 50 osób rozstrzelano (obu egzekucji dokonały formacje Gestapo, SS i Schutzpolizei), również 2 lutego 1944 w Podłężu[1].

Do reformy administracyjnej w 1975 miasto było siedzibą powiatu.

W połowie lat 70. w północnej części miasta powstał potężny Kombinat Rolno Przemysłowy Igloopol, który zdynamizował dalszy rozwój Dębicy, zwłaszcza północną część miasta.

Miasto dobrze poradziło sobie z transformacją ustrojową. W Dębicy powstało wiele nowych prywatnych firm, które wpisały się w krajobraz gospodarczy Dębicy.

Od 1999 Dębica stała się ponownie siedzibą powiatu (trzeciego co do wielkości powiatu województwa podkarpackiego pod względem liczby ludności).

Zabytki Zabytki

Turystyka

Na terenie Dębicy mają początek następujące oznakowane szlaki turystyczne:

  • szlak turystyczny zielony zielony – z Dębicy przez Gumniska, Kałużówkę, Połomie do Jaworza Dolnego, długość 16 km
  • szlak turystyczny niebieski niebieski – z Dębicy przez Gumniska, Braciejową, Kamieniec, Grudną Górną, Brzeziny do Klonowej Góry – jest to najdłuższy szlak przebiegający przez tereny Nadleśnictwa Dębica ok. 30 km
  • szlak turystyczny niebieski niebieski – (16 km) i szlak turystyczny żółty żółty (9 km) z Dębicy przez Kozłów, Brzeźnicę, Pustków, Królową Górę, Wolę Brzeźnicką do Zawad
  • szlak turystyczny żółty żółty – z Zawady przez Lubzinę (Przymiarki) do Ropczyc, długość 14 km.

Oprócz oznakowanych szlaków turystycznych istnieje szereg tras nie oznakowanych, które nadają się i są wykorzystywane do wędrówek pieszych jak również turystyki rowerowej. Kolorytu poszczególnym szlakom i trasom wędrówek dodaje urozmaicony krajobraz rolno-leśny.

Kultura

Główne instytucje kulturalne:

  • Muzeum Regionalne w Dębicy
  • Galeria Miejskiego Ośrodka Kultury
  • Dom Kultury "Mors"
  • Dom Kultury "Śnieżka"
  • Dom Kultury Firmy Oponiarskiej "Dębica"
  • Dom Kultury "Emka"
  • Dom Jana Pawła II

Kina:

  • Kino "Śnieżka"
  • Kino "Kosmos"

Biblioteki:

  • Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Rzeszowie – Filia w Dębicy
  • Miejska Biblioteka Publiczna (z kilkoma filiami na terenie miasta)
  • Biblioteka Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dębickiej
  • Biblioteka przy Parafii pw. Miłosierdzia Bożego
  • Biblioteka przy Parafii pw. Matki Bożej Anielskiej

Ważne cykliczne wydarzenia kulturalne:

  • Ogólnopolskim Festiwalu Piosenki Religijnej i Patriotycznej "Polonia Semper Fidelis"
  • Festiwal Zespołów Dziecięcych i Młodzieżowych "O Laur Rzecha"
  • Ogólnopolski Turniej Tańca Towarzyskiego o Puchar Burmistrza Miasta "Złota Para"

Główne obiekty kultu religijnego

  • Dom Generalny Sióstr Służebniczek Dębickich, (ul. bł. E. Bojanowskiego)
  • Sanktuarium Narodzenia NMP w Dębicy-Zawadzie, (Zawada 147)
  • Kościół Farny pw. św. Jadwigi w Dębicy, (ul. św. Jadwigi 11)
  • Kościół Miłosierdzia Bożego w Dębicy, (ul. Mickiewicza 2)
  • Kościół Ducha Świętego w Dębicy (ul. Krakowska)
  • Kościół pw. św. Krzyża w Dębicy (ul. 3 Maja 1)
  • Kościół Matki Bożej Anielskiej w Dębicy (ul. Chopina 2)
  • Kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Dębicy (ul. Orla 47)
  • Kaplica – Zbór Kościoła Zielonoświątkowego "Betel" (ul. Bojanowskiego)

Gospodarka

Przemysł

Dębica jest jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych Polski południowo-wschodniej. W samym mieście i jego najbliższych okolicach mocno rozwinięty jest przemysł gumowy oraz chemiczny (m.in.: Firma Oponiarska "Dębica" S.A., Tikkurilla Beckers-Polifarb Dębica, Fabryka Farb i Lakierów "Śnieżka") oraz spożywczy (Zakłady Mięsne Dębica, Iglomeat-Sokołów, Animex Południe, Olimp Laboratories). Dość prężnie rozwija się również branża transportowa (Trans-Południe, Omega Pilzno) oraz produkcji materiałów budowlanych (m.in.: Igloobud, Zakład Obróbki Marmuru "Jabo – Marmi"). W mieście siedzibę ma znany producent rowerów Arkus – Romet Group. Ponadto na terenie miasta funkcjonuje Obszar Przemysłowy Specjalnej Strefy Ekonomicznej "Euro Park" Mielec. Dębica została uhonorowana tytułami "Gmina Fair Play" 2004, 2005 i 2006 – Certyfikowana Lokalizacja Inwestycji, przyznawanymi przez Fundację "Instytut Badań nad Demokracją i Przedsiębiorstwem Prywatnym".

Handel

Dużą część miejskiej gospodarki stanowi sektor handlowy, który w ostatnich latach bardzo dynamicznie się rozwija. W Dębicy funkcjonują: trzy hipermarkety (Carrefour, Kaufland, RCMB), kilka dużych centrów handlowych (m.in. C.H. "Raj", Galeria Dębica) oraz spora liczba supermarketów (m.in. Albert, Biedronka, Delikatesy Centrum, Intermarché, Lidl, Merkury Market, Orzech, Plus Discount, Społem, Tesco/Leader Price).

Transport i komunikacja

Plik:Mapkadebicy.jpg
Infrastruktura transportowa Dębicy

Dębica leży na drodze krajowej nr  4E40 pomiędzy Krakowem a Rzeszowem, jest ważnym węzłem kolejowym, posiada bezpośrednie połeczenia m.in. z: Lwowem, Szczecinem, Poznaniem, Warszawą oraz Wrocławiem. Ponadto miasto położone jest w bliskiej okolicy Międzynarodowego Portu Lotniczego Rzeszów-Jasionka (około 50 km). W najbliższych latach w pobliżu miasta znajdą się dwa zjazdy budowanej autostrady A4 biegnącej z Niemiec przez Wrocław, Kraków oraz Rzeszów do Ukrainy.

W latach 1988-1990 w Dębicy, jako jednym z nielicznych polskich miast, kursowały trolejbusy. Właścicielem linii był kombinat Igloopol, a wraz z upadkiem firmy linie trolejbusowe zostały zlikwidowane. Pojazdy zostały sprzedane do innych miast (Tychy, Lublin, Słupsk)

 Osobny artykuł: Trolejbusy w Dębicy.

W mieście istnieje dosyć dobrze rozwinięta sieć komunikacji miejskiej, obejmująca kilkanaście linii miejskich i podmiejskich. Dębicki MKS jest jedynym w kraju przewoźnikiem miejskim, którego wszystkie autobusy napędzane są gazem (LPG i CNG).

Sport

  • Wisłoka Dębica – jeden z najstarszych klubów powstałych na ziemiach polskich, powstał w 1908 roku. Klub mistrzów olimpijskich, świata i Europy w zapasach w stylu klasycznym.
  • Igloopol Dębica – klub reprezentantów Polski w piłce nożnej i boksie (dwukrotny drużynowy Mistrz Polski). W latach 1990-1992 drużyna piłkarska występowała w I lidze.
  • MKS Dębica – międzyszkolny klub sportowy
  • Pino Dębica – sportowy klub bilardowy
  • MKP Bobry Dębica – międzyszkolny klub pływacki
  • Mukla Dębica – Międzyszkolny Uczniowski Klub Lekkiej Atletyki
  • Dębicki Klub Kyokushin Karate
  • UKS Śnieżka Dębica – sekcja hokeja na lodzie
  • UKS Gryfek Dębica – sekcja judo i tenisa stołowego
  • Orbitek Straszęcin - badminton
  • Klub Jeździecki "MILTON"
  • Klub turystyki konnej – azyl dla koni "Brzozowe ranczo"
  • Automobilklub Dębica

Brydż sportowy

  • DK Dębica
  • Greinplast Dębica

Obiekty sportowe

Stadion KS Wisłoka przy ul. Parkowej
  • Stadion KS Wisłoka (ul. Parkowa)
  • Stadion Miejski im. 70 Rocznicy Odzyskania Niepodległości, wybudowany w 1988 roku na potrzeby LKS Igloopol (ul. Piłsudskiego)
  • Stadion Międzyszkolnego Klubu Sportowego (ul. Rzeszowska)
  • Basen kryty 50 metrowy (ul. Sportowa)
  • Lodowisko kryte (ul. Sportowa)
  • Hala Sportowa MOSiR (dawny Dom Sportu "Igloopol") (ul. Sportowa)
  • Hala Sportowa KS Wisłoka (obecnie właścicielem hali jest Starostwo Powiatowe) (ul. I.Lisa)
  • Wyciąg narciarski STOBIERNA
  • Klub Bilardowy PINO (ul. Głowackiego)
  • Ośrodek Przygotowań Piłkarskich im. Kazimierza Górskiego (Straszęcin k. Dębicy)

Media

Prasa

  • Dębickie gazety
  • Lokalne dodatki
    • Dziennik Polski
    • Gazeta Codzienna "Nowiny"
    • Super Nowości
    • Gazeta Krakowska
    • GTI Temi

Czasopisma

  • Pasażer – największe w Polsce, ukazujące się od 1990 roku poświęcone muzyce i kulturze niezależnej pismo (tzw. fanzin)

Stacja telewizyjna

  • Telewizja Kablowa S.TAR

Rozgłośnie radiowe

  • Radio RDN Małopolska

Wytwórnie płytowe

  • Dembitzer
  • Pasażer

Edukacja

Plik:Zsznr1.jpg
Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. Jana Pawła II

Szkoły wyższe

Szkoły średnie

  • I Liceum Ogólnokształcące im. Króla Władysława Jagiełły
  • II Liceum Ogólnokształcące w Dębicy
  • Zespół Szkół nr 2 im. Eugeniusza Kwiatkowskiego
    • III Liceum Ogólnokształcące
    • II Liceum Profilowane
    • Technikum nr 2
  • Zespół Szkół Ekonomicznych im. Janusza Korczaka
  • Zespół Szkół Zawodowych nr 1 im. Jana Pawła II
  • Zespół Szkół Zawodowych nr 4 im. Mikołaja Kopernika
  • Centrum Kształcenia Praktycznego w Dębicy
  • Zespół Szkół Zawodowych w Pustkowie Osiedlu k.Dębicy

Szkoły gimnazjalne

  • Miejskie Gimnazjum nr 1 im. Adama Mickiewicza
  • Miejskie Gimnazjum nr 2 im. Mikołaja Kopernika
  • Miejskie Gimnazjum nr 3 im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego
  • Miejskie Gimnazjum nr 4
  • Gimnazjum Specjalne nr 6 (wchodzące w skład Zespołu Szkół Specjalnych)

Szkoły podstawowe

  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Królowej Jadwigi
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego
  • Szkoła Podstawowa nr 5
  • Szkoła Podstawowa nr 7 Specjalna (wchodząca w skład Zespołu Szkół Specjalnych)
  • Szkoła Podstawowa nr 8 im. Jana Pawła II
  • Szkoła Podstawowa nr 9 im. Dębickich Saperów
  • Szkoła Podstawowa nr 10
  • Szkoła Podstawowa nr 11 im. 5 Pułku Strzelców Konnych Armii Krajowej
  • Szkoła Podstawowa nr 12 im. Armii Krajowej

Szkoły artystyczne

  • Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Krzysztofa Pendereckiego

Szkoły policealne

  • Europejska Szkoła Nowych Technologii
  • Policealne Studium Zawodowe w Dębicy Stowarzyszenia Promocji Przedsiębiorczości w Rzeszowie
  • Niepubliczne Policealne Studium Pracowników Ochrony
  • Niepubliczne Policealne Studium Służb Społecznych

Znane osoby związane z Dębicą

Aktorzy, wokaliści, osoby związane z mediami

  • Tadeusz Łomnicki – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, pedagog
  • Krzysztof Penderecki – współczesny polski kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny
  • Mateusz Borek – polski komentator sportowy
  • Anna Augustynowicz – reżyser, absolwentka teatrologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz wydziału reżyserii dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie

Politycy

Sportowcy

Znani dębiczanie i osoby związane z Dębicą

Ciekawostki

  • Od początku XX wieku dębicki rynek był świadkiem wielu niezwykłych wydarzeń. W sierpniu 1944 roku pochowano tu kilkudziesięciu rosyjskich żołnierzy, w niespełna dwa lata później w tym że miejscu przeprowadzono ostatnią publiczną egzekucję w Europie, kiedy powieszono trzech młodych żołnierzy podziemia niepodległościowego. Skazańcy powieszeni zostali w niehumanitarny sposób. Zbyt krótka długość sznura w połączeniu z niską wagą ciała skazańca nie spowodowała przerwania rdzenia kręgowego na odcinku szyjnym, zgon nastąpił poprzez powolne uduszenie.
  • Cmentarz na dębickim rynku. Powstał on po wyzwoleniu Dębicy, ściślej – po wkroczeniu Armii Czerwonej. Źródła podają, że już dzień po wkroczeniu Armii Czerwonej pochowano na rynku kilkudziesięciu poległych Rosjan. W tamtym czasie, tj. od stycznia 1945r., na linii Dębica – Gumniska – Braciejowa – Pilzno reformował się front, a więc mogły tam być chowane ofiary walk. Cmentarz istniał jeszcze przez pięć lat – do 1950 r. W tymże roku przeprowadzono ekshumację, szczątki przewieziono na nowo powstały cmentarz Armii Czerwonej przy ul. Cmentarnej. Z początkiem kwietnia 2001 roku na dębickim rynku w wyniku przeprowadzonych prac budowlanych ujawniono, że jednak nie wszystkie szczątki ofiar zostały przeniesione na nowe miejsce pochówku. Szczątki ludzkie, które odkopano, zostały przejęte przez dębicką prokuraturę, która przekazała je do zbadania w Krakowie.
  • W filmie 300 mil do nieba ukazana została ucieczka dwóch braci do kapitalistycznej Szwecji. Historia została oparta na faktach – prawzorem głównych postaci byli Adam i Krzysztof Zielińscy mieszkańcy poddębickiego Żyrakowa, którzy brawurowo (pod podwoziem TIRa) uciekli w połowie lat 80. do Szwecji.
  • Dębicki Zakład Karny to dla wielu ludzi temat tabu. Wiadomo, iż takowy w Dębicy istnieje i poza tym niewiele więcej. Warto więc przybliżyć tę instytucję, która w naszym mieście znajduje się już od 30 lat. W roku 1972 powstał Oddział Zewnętrzny Zakładu Karnego w Rzeszowie z siedzibą w Dębicy. W 1975 r. w związku z nowym podziałem administracyjnym utworzono także OZ lecz ZK w Tarnowie. Dopiero od 1978 r. Zakład Karny w Dębicy istnieje jako samodzielna jednostka. W chwili obecnej jego pełna nazwa brzmi: Zakład Karny typu zamkniętego dla odbywających karę po raz pierwszy z oddziałem dla młodocianych oraz z oddziałami typu półotwartego dla odbywających karę po raz pierwszy i oddziałem dla młodocianych. W 1997 roku miała miejsce brawurowa ucieczka pensjonariuszy jednej z cel wykonali paruset metrowy podkop pod celą, murami(sztućcami ze stołówki) a wyjście jego było usytuowane za torami kolejowymi podano do wiadomości publicznej w Teleexpressie.
  • Według przekonań mieszkańców Teresa Orlowski urodziła się w Dębicy, Fałszem celowym jest opowieść o Wrocławiu i Krakowie .
  • Kiedyś dębicki Rynek zdobił pomnik żołnierza Armii Czerwonej – popularny "Karolek" dzierży w ręku karabin PPSz (pepeszę). Na początku lat dziewięćdziesiątych przeniesiono go na cmentarz radziecki gdzie spoczywa po dziś dzień.
  • Bramkarz srebrnej reprezentacji Polski z olimpiady w Barcelonie Aleksander Kłak (w tamtym czasie piłkarz LKS Igloopol Dębica), niedługo po olimpijskim finale krążył po mieście w nowym złotym Polonezie Caro.

Współpraca zagraniczna

Bibliografia

  • Galas E.: Ziemia Dębicka. Kraków 1969 Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne.
  • Bata A.:Dębica i ziemia dębicka. Krosno 1997 PUH Roksana
  • Lawera H.: Powiat dębicki. Krosno 2001 Oficyna Wydawnicza APLA
  • Pajura R.: Ziemia Dębicka. Dębica 1997 AW AGARD.
  • Powiat dębicki (folder). Dębica 2000
  • Ozga Karol: W cieniu Palany Gery. Legendy z okolic Dębicy, Dębica 2003

Linki zewnętrzne

Szablon:Linki do map Polski

  1. ↑ a b Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939-1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, 1966, s. 186.

Szablon:Gminy powiatu dębickiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dębica&oldid=12389793”