Klarnet

Klarnet (klarynet, wł. clarinetto) — instrument dęty drewniany z grupy aerofonów stroikowych z pojedynczym stroikiem. Do tej samej rodziny należą także saksofony.

Skala klarnetu wynosi od d do g³, a klarnetu basowego od D do b¹ (f¹). Istnieje też kilka innych rzadziej stosowanych odmian klarnetów takich jak: klarnet piccolo, klarnet altowy, klarnet basowy, klarnet kontrabasowy, basetorn.

Plik:Ustnik klarnetu.jpg

Ustnik klarnetu (bez stroika)

Rejestry klarnetu :
- najniższy e-e¹, o ciemnej barwie i dramatycznym charakterze,
- niski f¹-b¹, dźwięki najmniej wyraziste, przytłumione ( obydwa najniższe rejestry tworzą łącznie tzw. rejestr chalumeau)
- środkowy , clarino, h¹-cis³, jasny, wyrazisty, o barwie ciepłej,
- wysoki d³-g³, ostry, przenikliwy
- najwyższy gis³-c⁴, dźwięki bardzo ostre, wykonywalne tylko w ff
Charakterystyczną cechą barwy klarnetu jest tzw. stopliwość czyli łatwość zlewania się z barwą innych instrumentów drewnianych, blaszanych czy smyczkowych.

Klarnet składa się z prostej, cylindrycznej drewnianej rury z otworami zamykanymi klapami. Klarnet podzielony jest na 5 części: ustnik, baryłkę, korpusy: górny i dolny, oraz czarę głosową. Częśći te w futerale przechowuje się osobno, a do grania montuje się je składając je wkładając odpowiednio toczone końcówki jednych częśći w drugie.
Klarnet basowy, znacznie dłuższy, ma zawinięte oba końce, tworząc kształt odwróconej litery S. Pojedynczy, drewniany stroik klarnetu montowany jest bezpośrednio na ustniku za pomocą obejm lub docisków (tzw maszynek). Dźwięk klarnetu jest miękki, soczysty i delikatny. Klarnet basowy posiada głębsze, bogatsze i bardziej drewniane brzmienie. Klarnet ma swoje korzenie w arabskich instrumentach ludowych, np. w arabskim flecie stroikowym. Twórcą współczesnego klarnetu był Johann Cristoph Denner w początkach XVIII wieku. Udoskonalił on istniejący instrument chalaumeau (szałamaja), dodając (dwie) klapy i wydłużając go. Mimo postępu w stosunku do poprzedniego instrumentu klarnet był rzadko używanym instrumentem w pierwszej połowie XVIII wieku. W 1720 dodano lejkowate rozszerzenie u końca instrumentu (czarę głosową). W 1812 Ivan Mueller zaprezentował nowy model klarnetu wyposażony w trzynaście klap. Dokonane udoskonalenia klarnetu uczyniły go instrumentem w pełni funkcjonalnym i w takim kształcie pozostał praktycznie niezmieniony do współczesnych czasów.

Plik:Stroik klarnetu.jpg

Stroik klarnetu

Klarnet zaczął być używany jako instrument orkiestralny i solowy już od połowy XVIII wieku. Bardzo szybko stał się jednym z głównych instrumentów orkiestry o dużej skali i znacznej ruchliwości. Klarnet często zastępował altówkę w zespołach instrumentalnych. Do znanych dzieł z wykorzystaniem klarnetu należą:

• Antonio Vivaldi Koncert na dwa klarnety i dwa oboje - 1740r
• Wolfgang Amadeusz Mozart Koncert na klarnet A-Dur K.V. 622 - 1791r
• Ludwig van Beethoven Trio na klarnet, wiolonczelę i fortepian B-dur Op.11 - 1798r

Począwszy od początków XIX wieku, wraz nadejściem romantyzmu w muzyce wzrasta popularność klarnetu. W szczególności w twórczości Carl Maria von Webera zajmuje on poczesne miejsce. Do znanych dzieł na ten instrument należą:

• Carl Maria von Weber Koncerty na klarnet f-moll i Es-dur - 1811r
• Johannes Brahms Sonaty na klarnet i fortepian f-moll i Es-dur - 1894r
• Claude Debussy Rapsodia na klarnet i fortepian - 1910r
• Camille Saint-Saëns Sonata na klarnet i fortepian Es-dur - 1921r
• Aaron Copland Koncert na klarnet - 1947r.

XIX wiek to także czas pierwszych wirtuozów klarnetu. Należeli do nich bracia Anton i Johann Stadler (późny XVIII wiek), Richard Muhlfield (druga połowa XIX wieku) oraz późniejsi Stanley Drucker, Richard Stolzman, Larry Combs, James Pyne, Anton Giglitti, Jon Manasse.

Klarnet stał się także istotnym instrumentem w muzyce rozrywkowej. W szczególności w jazzie, a także w żydowskiej muzyce klezmerskiej (mistrzem klezmerskiego klarnetu jest David Krakauer). Do wirtuozów klarnetu jazzowego należeli Sidney Bechet, Eddi Daniels, Pete Fountain, Benny Goodman, Theo Jörgensmann, Milenko Stefanović, i Woddy Herman.

Klarnet jest instrumentem występującym w kapelach ludowych. Jego brzmienie dodaje charakterystycznego klimatu wykonywanym utworom.