Johann Ludwig Yorck von Wartenburg

Hans David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg

Pomnik Ludwiga Yorcka von Wartenburg w Berlinie

Hans David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg (ur. 26 września 1759 - zm. 4 października 1830 roku) był pruskim feldmarszałkiem (niem. Generalfeldmarschall), który odegrał wybitną rolę w zerwaniu przez Królestwo Pruskie sojuszu z Cesarstwem Francuskim i zawiązaniu przymierza z Imperium Rosyjskim podczas wojny VI koalicji z Napoleonem. Ludwig van Beethoven skomponował na jego cześć "Yorkscher Marsch".

Ojciec Yorcka, Dawid Jonatan Jark von Gostkowski, urodził się w Bytowie, na Pomorzu. Gostkowscy byli starym rodem kaszubskim. Hans David urodził się w Poczdamie i gdy dorósł, zmienił pierwszy człon nazwiska z Jark na Yorck i odrzucił polsko brzmiący drugi jego człon "Gostkowski".

Yorck wstąpił do armii pruskiej w roku 1772, ale po siedmiu latach został zwolniony za niesubordynację i krytykowanie metod rekrutacyjnych swych przełożonych. Zaciągnął się następnie do armii holenderskiej i przez trzy lata służył w Indiach Wschodnich w stopniu kapitana. Gdy wrócił do Prus w roku 1785 został, po śmierci Fryderyka Wielkiego, przywrócony do służby, by w roku 1794 wziąć udział w tłumieniu powstania kościuszkowskiego w Królestwie Polskim, odznaczając się szczególnie podczas bitwy pod Szczekocinami.

W pięć lat później Yorck odznaczył się ponownie jako dowódca pułku piechoty lekkiej, będąc jednym z pierwszych w pruskiej armii szkoleniowców strzelców wyborczych. W 1805 został mianowany dowódcą brygady piechoty i w czasie przegranej bitwy pod Jeną wyróżnił się jako dowódca straży tylnej. W czasie ostatniej bitwy korpusu Blüchera pod Lubeką został poważnie ranny i dostał się do niewoli.

Yorck odegrał niepoślednią rolę w reorganizacji armii pruskiej po zawarciu pokoju w Tylży, najpierw jako generał-major na czele Brygady Zachodniopruskiej, a następnie generalny inspektor piechoty lekkiej. Ostatecznie został mianowany zastępcą generała Grawerta, głównodowodzącego pruskim korpusem posiłkowym w czasie napoleońskiej Inwazji na Rosję. Od samego początku obaj generałowie nie mogli się dogadać: Grawert był zdecydowanym zwolennikiem Francji i Napoleona, podczas gdy Yorck żarliwym pruskim patriotą i przeciwnikiem cesarza Francuzów. Wkrótce jednak Grawert odszedł ze służby, a Yorck objął jego stanowisko.

W marszu na Rygę Yorck miał okazję wykazać się wysokim kunsztem w serii potyczek, które zmusiły Rosjan do schronienia się w murach miasta. W czasie całej kampanii rosyjscy generałowie wielokrotnie próbowali namówić go do przejścia na ich stronę; Yorck odrzucał te propozycje, ale coraz jaśniej dostrzegał, że francuska Wielka Armia wpadła w pułapkę bez wyjścia. W pewnym momencie marszałek Macdonald, jego bezpośredni francuski przełożony, wycofał się przed następującą armią Dybicza zostawiając Yorcka samemu sobie. Żołnierski obowiązek nakazywał mu bić się do końca próbując wyrwania się z matni, ale obudził się w nim pruski patriota. Miał do wyboru lojalność lub, ryzykując głową, przejście na stronę nieprzyjaciela. W końcu (20 grudnia), przekonany przez Dybicza, podjął ostateczną decyzję.

Podczas spotkania w Taurogach obaj z Dybiczem podpisali zawieszenie broni, a Yorck - nie pytając o zgodę króla - ogłosił, że korpus pruski jest, w toczonej właśnie wojnie, "neutralny". W Prusach wieść o tym przyjęta została z entuzjazmem, ale dwór nie mógł jeszcze zrzucić maski sprzymierzeńca Francuzów. Yorck został formalnie pozbawiony dowództwa i postawiony przed sądem polowym. Dybicz nie zezwolił na dostarczenie mu orzeczenia przez własne linie i ostatecznie Yorck został na stanowisku aż do zawarcia traktatu kaliskiego umiejscawiającego Prusy w szeregach koalicji. Czyn Yorcka był w tym sensie niejako punktem zwrotnym w historii Prus. Dopełnił formalności wypowiadając wojnę Napoleonowi jako naczelny dowódca nowej pruskiej armii.

17 marca 1813 Yorck wkroczył do Berlina w atmosferze powszechnego uniesienia. Tego samego dnia król wypowiedział wojnę Francji. W czasie kampanii 1813-14 Yorck odniósł szereg dalszych sukcesów. Osłaniał odwrót Blüchera po przegranej pod Budziszynem i odegrał kluczową rolę w bojach nad Kaczawą. Podczas marszu na Lipsk jego korpus wygrał pod Wartenburgiem n.Łabą (4 października) i wziął udział w zwycięskiej dla sił koalicji Bitwie Narodów. W kampanii francuskiej roku 1814 Yorck brał udział w bitwach pod Montmirail i Laon.

Uderzenie na Paryż było ostatnią bitwą, w jakiej brał udział. W czasie kampanii roku 1815, zgodnie z doktryną Gneisenaua, żaden ze starszych generałów nie został powołany do szeregów. Yorck został przeniesiony do korpusu rezerwowego w Prusach, po czym, uważając, że nie jest już potrzebny, zgłosił chęć odejścia z wojska. Król nie przyjął jego rezygnacji i, w roku 1821, mianował go Generalfeldmarschall. W 1814 został także Grafem Yorck von Wartenburg. Resztę życia spędził w Klein-Öls na Śląsku, posiadłości, którą otrzymał w darze od króla. Jego pomnik, dłuta Christian Daniel Raucha, został wzniesiony w Berlinie w roku 1855.

Bibliografia

• Friedrich Wilhelm von Seydlitz, Tagebuch des Preussischen Armee Korps 1812, Berlin 1823
• Johann G. Droysen, Das Leben des Feldmarschalls Grafen York von Wartenburg, Essen 1996, ISBN 3-88851-160-7