Strateg (Grecja)

Strateg (stgr. στρατηγός strategos, l.mn. στρατηγοί strategoi) – w starożytnej Grecji wysoki rangą dowódca w armii lub flocie.

W Sparcie stratedzy byli mianowani na czas wojny i mogli w zastępstwie króla objąć stanowisko głównodowodzącego.

W Atenach od czasów Klejstenesa był to stały urząd – rokrocznie eklezja (zgromadzenie ludowe) wybierała 10 strategów, po jednym z każdej fyli; każdy z nich dowodził oddziałem hoplitów wystawianych przez odpowiednią fylę. O urząd można było się ubiegać wielokrotnie.

Do roku 487 p.n.e., gdy zniesiono urząd archonta polemarcha, stratedzy byli jego pomocnikami, później urząd stratega stał się jednym z ważniejszych.

Początkowo w wypadku wojny wyruszali na nią wszyscy stratedzy, sprawując dowództwo codziennie na zmianę, po wojnach perskich wysyłano nie więcej niż trzech, a czasem jednego stratega. Od tego też czasu pojawiła się funkcja pierwszego stratega i urząd zaczął nabierać znaczenia politycznego. W latach 443-429 p.n.e. nieprzerwanie funkcję tę sprawował Perykles, który praktycznie kierował w tym okresie polityką Aten. Wprowadzona za jego rządów zasada wynagradzania za sprawowanie urzędów i ich obsada drogą losowania nie obejmowała urzędu stratega, dlatego mogły go obejmować jedynie osoby zamożne.

Funkcję strategosa autokratora (o nieograniczonej władzy) sprawował w 407 p.n.e. Alkibiades.

Urząd ten występował także w innych państwach greckich poza Spartą i Atenami – funkcję tę pełnił na przykład Dionizjos Starszy, tyran Syrakuz – a także w państwach hellenistycznych.

Zobacz też:

• Strateg w wojsku bizantyjskim.