Języki austroazjatyckie: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Nie podano opisu zmian |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[Plik:Se asia lang map.png|right|350px|thumb|Rozmieszczenie języków austroazjatyckich]] |
[[Plik:Se asia lang map.png|right|350px|thumb|Rozmieszczenie języków austroazjatyckich]] |
||
'''Języki austroazjatyckie''' – duża [[rodzina językowa]], skupiająca języki, używane w południowowschodniej [[Azja|Azji]] oraz na małych obszarach, rozrzuconych po [[Indie|Indiach]] i [[Bangladesz]]u. Termin ''austroazjatyckie'' pochodzi od [[łacina|łacińskiego]] słowa ''auster'', oznaczającego południe i nazwy kontynentu - [[Azja]]. Należą do niej między innymi języki: [[języki mundajskie|mundajskie (munda)]], [[Języki staromalakijskie|staromalakijskie]], [[Języki khasyjskie|khasyjskie]], [[Języki nikobarskie|nikobarskie]] oraz [[Języki mon-khmerskie|mon-khmerskie]] z językiem [[język khmerski|khmerskim]]. Wymienić tu jeszcze można grupę mieszaną z językami [[język czam|czam]], [[język radai|radai]] i [[język sedang|sedang]] które powstały z |
'''Języki austroazjatyckie''' – duża [[rodzina językowa]], skupiająca języki, używane w południowowschodniej [[Azja|Azji]] oraz na małych obszarach, rozrzuconych po [[Indie|Indiach]] i [[Bangladesz]]u. Termin ''austroazjatyckie'' pochodzi od [[łacina|łacińskiego]] słowa ''auster'', oznaczającego południe i nazwy kontynentu - [[Azja]]. Należą do niej między innymi języki: [[języki mundajskie|mundajskie (munda)]], [[Języki staromalakijskie|staromalakijskie]], [[Języki khasyjskie|khasyjskie]], [[Języki nikobarskie|nikobarskie]] oraz [[Języki mon-khmerskie|mon-khmerskie]] z językiem [[język khmerski|khmerskim]]. Wymienić tu jeszcze można grupę mieszaną z językami [[język czam|czam]], [[język radai|radai]] i [[język sedang|sedang]] które powstały z nawarstwienia się dialektów austroazjatyckich na substrat [[języki austronezyjskie|austronezyjski]]. |
||
Z rzeczonych języków, tylko [[Język wietnamski|wietnamski]], khmerski i [[Język mon|mon]] mają długą tradycję piśmienniczą, a tylko wietnamski i khmerski oficjalny status (odpowiednio, w [[Wietnam]]ie i [[Kambodża|Kambodży]]). Reszta języków, jest używana przez mniejszości etniczne. |
Z rzeczonych języków, tylko [[Język wietnamski|wietnamski]], khmerski i [[Język mon|mon]] mają długą tradycję piśmienniczą, a tylko wietnamski i khmerski oficjalny status (odpowiednio, w [[Wietnam]]ie i [[Kambodża|Kambodży]]). Reszta języków, jest używana przez mniejszości etniczne. |
||
Powszechne sądzi się, że pierwotny ich zasięg obejmował południowo-wschodnią Azję i wschodnią część [[Subkontynent indyjski|subkontynentu indyjskiego]], a dominacja na tych ziemiach innych języków – w tym [[Języki indoeuropejskie|indoeuropejskich]], [[Języki dajskie|dajskich]], [[Języki drawidyjskie|drawidyjskich]] i [[Języki sino-tybetańskie|sino-tybetańskich]] jest rezultatem późniejszych migracji ludności (na dowód, podaje się m.in. zapożyczenia austroazjatyckie w tybetańsko-birmańskich językach wschodniego [[Nepal]]u.) |
Powszechne sądzi się, że pierwotny ich zasięg obejmował południowo-wschodnią Azję i wschodnią część [[Subkontynent indyjski|subkontynentu indyjskiego]], a dominacja na tych ziemiach innych języków – w tym [[Języki indoeuropejskie|indoeuropejskich]], [[Języki dajskie|dajskich]], [[Języki drawidyjskie|drawidyjskich]] i [[Języki sino-tybetańskie|sino-tybetańskich]] jest rezultatem późniejszych migracji ludności (na dowód, podaje się m.in. zapożyczenia austroazjatyckie w tybetańsko-birmańskich językach wschodniego [[Nepal]]u.) |
||
Wersja z 21:26, 30 cze 2009
Języki austroazjatyckie – duża rodzina językowa, skupiająca języki, używane w południowowschodniej Azji oraz na małych obszarach, rozrzuconych po Indiach i Bangladeszu. Termin austroazjatyckie pochodzi od łacińskiego słowa auster, oznaczającego południe i nazwy kontynentu - Azja. Należą do niej między innymi języki: mundajskie (munda), staromalakijskie, khasyjskie, nikobarskie oraz mon-khmerskie z językiem khmerskim. Wymienić tu jeszcze można grupę mieszaną z językami czam, radai i sedang które powstały z nawarstwienia się dialektów austroazjatyckich na substrat austronezyjski. Z rzeczonych języków, tylko wietnamski, khmerski i mon mają długą tradycję piśmienniczą, a tylko wietnamski i khmerski oficjalny status (odpowiednio, w Wietnamie i Kambodży). Reszta języków, jest używana przez mniejszości etniczne. Powszechne sądzi się, że pierwotny ich zasięg obejmował południowo-wschodnią Azję i wschodnią część subkontynentu indyjskiego, a dominacja na tych ziemiach innych języków – w tym indoeuropejskich, dajskich, drawidyjskich i sino-tybetańskich jest rezultatem późniejszych migracji ludności (na dowód, podaje się m.in. zapożyczenia austroazjatyckie w tybetańsko-birmańskich językach wschodniego Nepalu.) Podejmowano próby udowodnienia pokrewieństwa między nimi a językami austronezyjskimi, tworząc tym samym – nadrodzinę języków austrycznych czy austryjskich.
Klasyfikacja
Językoznawcy tradycyjnie rozdzielali je, na dwie podrodziny: języków mon-khmer – używanych na terenach południowowschodniej Azji, północnowschodnich Indii i na Nikobarach oraz języków munda czy mundajskich – zajmujących obszary we wschodnich i środkowych Indiach i Bangladeszu. Ethnologue identyfikuje 168 języków austroazjatyckich, z czego 147 to języki mon-khmerskie, a 21 mundajskie. Nie opublikowano jednak dowodów za taką właśnie systematyką i istnieje możliwość, iż jest ona efektem sugerowania się różnicami antropologicznymi między użytkownikami języków tych podrodzin (użytkownicy języków mon-khmerskich należą do rasy żółtej, a mundajskich prezentują wygląd typowy dla mieszkańców Indii). W poniższych systematykach pogrubionoą czcionką zaznaczono rodziny, uznane za faktycznie istniejące jednostki systematyczne. Przy tym pokrewieństwo między nimi jest nadal przedmiotem dyskusji. Na uwagę zasługuje fakt, że z dwóch współczesnych propozycji podziału, żadna nie wyróżnia podjednostki mon-khmerskiej. Trzeba ponadto zaznaczyć, że niewiele dotychczas opublikowano nt. konkurencyjnych propozycji, a tym samym nie można mieć też pewności co do tutaj przedstawionych.
Klasyfikacja Gérarda Difflotha (z 1974)
Najczęściej cytowana jest poniższa klasyfikacja. Oparto na niej hasło w Encyclopædia Britannica. Brakuje w niej jednak języków, które były wówczas nieznane.
- mundajskie
- północnomundajskie
- korku
- kherwar
- południowomundajskie
- kharia-juang
- koraput munda
- północnomundajskie
- Języki mon-khmerskie
- wschodnio mon-khmerskie
- khmerski (kambodżański)
- pearyckie
- bahnaryckie
- katuickie
- wiet lub wietskie (w tym wietnamski)
- północno mon-khmerskie
- południowo mon-khmerskie
- wschodnio mon-khmerskie
Klasyfikacja Ilii Peirosa (z 2004)
Klasyfikacja Peirosa ma charakter leksykostatystyczny, a więc jest oparta na procencie wspólnego słownictwa. Taka klasyfikacja nie oddaje jednak wiernie rzeczywistości, bo nie uwzględnia zapożyczeń, a tym samym może pełnić tylko funkcje pomocnicze i przygotowawcze dla właściwej klasyfikacji.
- nikobarskie
- munda-khmer
Klasyfikacja Gérarda Difflotha (z 2005)
Jest to druga pełna klasyfikacja, autorstwa Difflotha. W przeciwieństwie do Peirosa nie liczy słów o wspólnym źródłosłowie, a rekonstruuje prajęzyki kolejnych poziomów i próbuje porównać je pod względem wspólnych innowacji.
- koraput: 7 języków
- mundajskie rdzeniowe
- charia-juang: 2 języki
- północnomundajskie
- korku
- cherwar: 12 języków
- Języki khasi-khmuickie
- chasyjskie: 3 języki.
- Języki palaungo-chmuickie
- khmuickie: 13 języków
- Języki palaungo-pakanickie
- pakanickie albo palju: 2 języki
- palaungijskie: 21 języków
- Języki mon-khmerskie jądrowe
- Języki khmero-wietskie
- Języki wieto-katuickie
- Języki khmero-bahnaryckie
- bahnaryckie: 40 języków
- Języki cheryckie
- dialekty khmerskie
- pearyckie: 6 języków
- Języki niko-monickie
- Języki nikobarskie: 6 języków
- Języki asli-monickie
Prócz powyższych, istnieje również kilka niesklasyfikowanych języków, w południowych Chinach.
Bibliografia
- Peck, B. M., Comp. (1988). An Enumerative Bibliography of South Asian Language Dictionaries.
- Peiros, Ilia. 1998. Comparative Linguistics in Southeast Asia. Pacific Linguistics Series C-142. Canberra, Australian National University.
- Zide, Norman H. i Milton E. Barker. Studies in Comparative Austroasiatic Linguistics. Indo-Iranian monographs, cz. 5. Haga: Mouton, 1966.
- Byomkes Chakrabarti,A Comparative Study of Santali and Bengali, 1994