Kościół Opatrzności Bożej w Kole: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
podmiana grafiki, WP:SK |
grafika, redakcyjne |
||
Linia 11: | Linia 11: | ||
|rodzaj = kościół filialny |
|rodzaj = kościół filialny |
||
|wezwanie = Opatrzności Bożej |
|wezwanie = Opatrzności Bożej |
||
|architekt = |
|architekt = Bronisław Schuppe |
||
|budulec = [[cegła]] |
|budulec = [[cegła]] |
||
|obecnie = istnieje |
|obecnie = istnieje |
||
|commons = |
|commons = |
||
}} |
}} |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[Plik:Koło - biblioteka.jpg|250px|thumb|right|Dawna pastorówka, obecnie Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna]] |
|||
'''Kościół Opatrzności Bożej w [[Koło (województwo wielkopolskie)|Kole]]''' – wybudowany w [[1883]] r. w stylu neogotyckim, kościół filialny parafii w [[Konin]]ie, należącej do [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP|ewangelicko-augsburskiej]] [[Diecezja pomorsko-wielkopolska (Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP)|diecezji pomorsko-wielkopolskiej]]. |
|||
'''Kościół Opatrzności Bożej w [[Koło (województwo wielkopolskie)|Kole]]''' – jedyna kolska świątynia wyznania [[Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP|ewangelicko-augsburskiego]]. Wybudowany został w latach 80. [[XIX wiek]]u z inicjatywy ks. Ludwika Teichmanna. Ulokowany jest na [[Osiedle Warszawskie (Koło)|osiedlu Przedmieście Warszawskie]], w pobliżu Mostu Warszawskiego. |
|||
=== Historia === |
=== Historia === |
||
W drugiej połowie [[XVI wiek]]u [[reformacja]] dotarła na Ziemię Kolską. Wówczas starostą w Kole był Andrzej, a później Stanisław Górka – obaj byli gorliwymi zwolennikami reformy [[Kościół katolicki|Kościoła]] – czyli odnowy nauki i życia. Nabożeństwa odbywały się w kaplicy urządzonej w ich rezydencji. W czasie [[kontrreformacja|kontrreformacji]] wszelki ruch odnowy w okolicach Koła został wyrugowany. |
|||
Budowę neogotyckiej świątyni pod wezwaniem Opatrzności Bożej zakończono w [[1883]] r. Wówczas także kościół został konsekrowany. Doszczętnie zniszczona przez okupanta niemieckiego w czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]]. Wysiłkiem niewielkiego grona wyznawców przeprowadzono remonty zabezpieczające kościół. Dopiero od [[1998]] r. rozpoczęto gruntowne prace renowacyjne. W [[2001]] r. miała miejsce rekonsekracja świątyni. |
|||
Na nowo ewangelicyzm pojawił się w czasie tzw. osadnictwa olęderskiego, kiedy to wśród przybyłych osadników ze [[Śląsk|Śląska]], [[Prusy|Prus]] i [[Saksonia|Saksonii]] większość stanowili luteranie. Powstały wówczas kolonie: [[Majdany (powiat kolski)|Majdany]] (w [[1779]] r.), [[Police Średnie|Police]] ([[1785]] r.), [[Nowe Budki|Budki]] ([[1786]] r.) i [[Szarłatów|Szarłatowo]] ([[1855]] r.). |
|||
=== Stan obecny === |
|||
⚫ | |||
Świątynia obecnie jest kościołem filialnym parafii w [[Konin]]ie. Nabożeństwa odbywają się tutaj dwa razy w miesiącu - w drugą i czwartą niedzielę o godzinie 14:00. |
|||
Pierwsze nabożeństwa dla ewangelików zamieszkujących Koło odbywały się najpierw w [[Ratusz w Kole|ratuszu]], a później we wspólnej szkole elementarnej. |
|||
Kościół posiada także czynny do dziś cmentarz, znajdujący się przy ul.Poniatowskiego. |
|||
W [[1835]] r. utworzono w Kole filiał podległy parafii ewangelicko-reformowanej (kalwińskiej) w [[Żychlin (województwo wielkopolskie)|Żychlinie]], a w latach [[1845]] – [[1903]] podległy parafii ewangelicko-augsburskiej (luterańskiej) w [[Turek|Turku]]. W połowie [[XIX wiek]]u istniał już [[Cmentarz ewangelicki w Kole|cmentarz ewangelicki]]. Luteranie kolscy zakupili w [[1857]] r. budynek, w którym urządzono kaplicę. Ponieważ była ona zbyt mała postanowiono wybudować kościół. [[7 czerwca]] [[1882]] r. wmurowano kamień węgielny pod budowę, którą zakończoną poświęceniem kościoła – [[15 listopada]] [[1883]] r. W budowę czynnie włączał się hrabia Aleksander Kreutz z [[Kościelec (powiat kolski)|Kościelca]] oraz lokalni ewangelicy. W latach [[1902]] – [[1904]] zbudowano plebanię (obecnie użytkowaną przez Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną). Kolską parafię ewangelicką erygowano w [[1923]] r. |
|||
Obok świątyni znajduje się dawna pastorówka, obecnie pełniąca funkcję Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej. |
|||
W czasie [[II wojna światowa|II wojny światowej]] świątynia poniosła wielkie straty. Zniszczeniu uległa wieża z kopułą, zniszczono drzwi, skradziono lub zniszczono sprzęt liturgiczny. Władze kościelne sprzedały dzwony parafiom katolickim w [[Osiek Wielki (województwo wielkopolskie)|Osieku Wielkim]] i [[Białków Kościelny|Białkowie Kościelnym]], a ambonę – parafii w [[Dęby Szlacheckie|Dębach Szlacheckich]]. Była to profanacja obiektu sakralnego. |
|||
Po wyzwoleniu Koła w [[1945]] r. wielu ewangelików musiało opuścić miasto, w którym się urodzili i wychowali. Ks. mjr Ryszard Paszko, który kilka lat był administratorem kolskiej parafii, został zamordowany w [[Katyń|Katyniu]]. Luteranie musieli walczyć z ówczesną władzą ludową o odzyskanie kościoła. W planach miała powstać na miejscu bożnicy m.in. poczta. |
|||
[[1 listopada]] [[1952]] r. odprawiono pierwsze nabożeństwo, w zrujnowanym kościele, bez organ, dzwonów i żyrandoli. Niewielka grupa ewangelików kolskich przystąpiła do remontu zabezpieczającego, bowiem do odbudowy wieży i uporządkowania wnętrza brakowało funduszy. |
|||
Z dniem [[1 stycznia]] [[1968]] r. parafia w Kole stała się filiałem parafii ewangelicko-augsburskiej w [[Konin]]ie. |
|||
Do gruntownego remontu kościoła przystąpiono dopiero w latach 90. [[XX wiek]]u. Świątynie wyposażono w ograny i dzwony oraz odrestaurowano wieżę. Do dziś bożnica nie posiada żyrandoli i częściowo posadzki. |
|||
Do rejestru zabytków budynek został wpisany [[17 października]] [[1990]] roku wraz z pastorówką. |
|||
===Wygląd kościoła=== |
|||
Kościół budowany był w latach [[1882]] – [[1883]] wg projektu Bronisława Schuppe. Usytuowany jest w kształcie prostokąta na osi wschód-zachód z głównym wyjściem od wschody. Jest to budowla jednonawowa z małym prostokątnym prezbiterium, do którego przylega węższa zakrystia. Również przedsionek jest nieco węższy od nawy. Budynek posiada następujące wymiary: długość 31 m, szerokość 12,5 m, wysokość 9 lub 10 m po środku świątyni. Wewnątrz, po trzech stronach, przebiega chór. |
|||
Całość wykonana jest z czerwonej cegły w stylu neogotyckim. Od wschodu, nad przedsionkiem, usytuowana jest wieża wysoka na niecałe 20 metrów, będąca również dzwonnicą. Kościół nakryty jest dachem dwuspadowym, krytym dachówką. Po stronie północnej i południowej znajduje się po pięć bocznych wnęk okiennych. |
|||
===Duszpasterstwo=== |
|||
Obecnie kościół Opatrzności Bożej w Kole jest filiałem parafii ewangelicko-augsburskiej w [[Konin]]ie należącej do [[Diecezja pomorsko-wielkopolska (Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP)|diecezji pomorsko-wielkopolskiej]]. Nabożeństwa odbywają się w każdą drugą i czwartą niedzielę miesiąca o godzinie 12.00. |
|||
Proboszczem parafii jest od [[1976]] r. – ks. Andrzej Mendrok z Konina. |
|||
=== Bibliografia === |
|||
{{Bibliografia start}} |
|||
* Józef Burszta, ''600 lat miasta Koła'', Poznań 1963 |
|||
* {{Cytuj książkę | nazwisko= Mujta | imię=Józef Stanisław | tytuł= 635 lat miasta Koła | data=1997 | wydawca=Muzeum Technik Ceramicznych : Kolskie Towarzystwo Kulturalne | miejsce=Koło | isbn=83-86139-34-X}} |
|||
* E. Jaśkowski. ''Koło w XX wieku. Przegląd wydarzeń.'' Koło 2003 |
|||
* {{Cytuj książkę | nazwisko=Kasperkiewicz | imię=Kazimierz | autor= | tytuł= |
|||
Miejsca i obiekty walki i pamięci z lat wojny i okupacji 1939-1945 w Kole i powiecie kolskim | data=2004 | wydawca=Towarzystwo Przyjaciół Miasta Koła | miejsce=Koło | isbn=8390903091 }} |
|||
* ''Głos Kolski – kilka wydań'' |
|||
* ''Gazeta Kolska – kilka wydań'' |
|||
{{Bibliografia stop}} |
|||
=== Zobacz też === |
=== Zobacz też === |
||
{{Portal|Protestantyzm}} |
{{Portal|Protestantyzm}} |
||
* [[Ośrodek religijny w Kole]] |
* [[Ośrodek religijny w Kole]] |
||
Wersja z 17:22, 4 gru 2009
[[Plik:{{{grafika}}}|240x240px|alt=Ilustracja|{{{opis grafiki}}}]] {{{opis grafiki}}} | |
Państwo | {{{państwo}}} |
---|---|
Miejscowość |
{{{miejscowość}}} |
Wyznanie | |
Rodzaj |
kościół filialny |
Wezwanie |
Opatrzności Bożej |
Historia | |
Data budowy |
{{{data budowy}}} |
Data poświęcenia |
{{{data poświęcenia}}} |
Data likwidacji |
{{{data likwidacji}}} |
Data zniszczenia |
{{{data zniszczenia}}} |
Data zburzenia |
{{{data zburzenia}}} |
Data reaktywacji |
{{{data reaktywacji}}} |
Dane świątyni | |
Architekt |
Bronisław Schuppe |
Styl |
{{{styl}}} |
Budulec | |
Stan obecny |
{{{stan obecny}}} |
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building} | |
[{{{www}}} Strona internetowa] |
Kościół Opatrzności Bożej w Kole – jedyna kolska świątynia wyznania ewangelicko-augsburskiego. Wybudowany został w latach 80. XIX wieku z inicjatywy ks. Ludwika Teichmanna. Ulokowany jest na osiedlu Przedmieście Warszawskie, w pobliżu Mostu Warszawskiego.
Historia
W drugiej połowie XVI wieku reformacja dotarła na Ziemię Kolską. Wówczas starostą w Kole był Andrzej, a później Stanisław Górka – obaj byli gorliwymi zwolennikami reformy Kościoła – czyli odnowy nauki i życia. Nabożeństwa odbywały się w kaplicy urządzonej w ich rezydencji. W czasie kontrreformacji wszelki ruch odnowy w okolicach Koła został wyrugowany.
Na nowo ewangelicyzm pojawił się w czasie tzw. osadnictwa olęderskiego, kiedy to wśród przybyłych osadników ze Śląska, Prus i Saksonii większość stanowili luteranie. Powstały wówczas kolonie: Majdany (w 1779 r.), Police (1785 r.), Budki (1786 r.) i Szarłatowo (1855 r.).
Pierwsze nabożeństwa dla ewangelików zamieszkujących Koło odbywały się najpierw w ratuszu, a później we wspólnej szkole elementarnej.
W 1835 r. utworzono w Kole filiał podległy parafii ewangelicko-reformowanej (kalwińskiej) w Żychlinie, a w latach 1845 – 1903 podległy parafii ewangelicko-augsburskiej (luterańskiej) w Turku. W połowie XIX wieku istniał już cmentarz ewangelicki. Luteranie kolscy zakupili w 1857 r. budynek, w którym urządzono kaplicę. Ponieważ była ona zbyt mała postanowiono wybudować kościół. 7 czerwca 1882 r. wmurowano kamień węgielny pod budowę, którą zakończoną poświęceniem kościoła – 15 listopada 1883 r. W budowę czynnie włączał się hrabia Aleksander Kreutz z Kościelca oraz lokalni ewangelicy. W latach 1902 – 1904 zbudowano plebanię (obecnie użytkowaną przez Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną). Kolską parafię ewangelicką erygowano w 1923 r.
W czasie II wojny światowej świątynia poniosła wielkie straty. Zniszczeniu uległa wieża z kopułą, zniszczono drzwi, skradziono lub zniszczono sprzęt liturgiczny. Władze kościelne sprzedały dzwony parafiom katolickim w Osieku Wielkim i Białkowie Kościelnym, a ambonę – parafii w Dębach Szlacheckich. Była to profanacja obiektu sakralnego.
Po wyzwoleniu Koła w 1945 r. wielu ewangelików musiało opuścić miasto, w którym się urodzili i wychowali. Ks. mjr Ryszard Paszko, który kilka lat był administratorem kolskiej parafii, został zamordowany w Katyniu. Luteranie musieli walczyć z ówczesną władzą ludową o odzyskanie kościoła. W planach miała powstać na miejscu bożnicy m.in. poczta.
1 listopada 1952 r. odprawiono pierwsze nabożeństwo, w zrujnowanym kościele, bez organ, dzwonów i żyrandoli. Niewielka grupa ewangelików kolskich przystąpiła do remontu zabezpieczającego, bowiem do odbudowy wieży i uporządkowania wnętrza brakowało funduszy.
Z dniem 1 stycznia 1968 r. parafia w Kole stała się filiałem parafii ewangelicko-augsburskiej w Koninie.
Do gruntownego remontu kościoła przystąpiono dopiero w latach 90. XX wieku. Świątynie wyposażono w ograny i dzwony oraz odrestaurowano wieżę. Do dziś bożnica nie posiada żyrandoli i częściowo posadzki.
Do rejestru zabytków budynek został wpisany 17 października 1990 roku wraz z pastorówką.
Wygląd kościoła
Kościół budowany był w latach 1882 – 1883 wg projektu Bronisława Schuppe. Usytuowany jest w kształcie prostokąta na osi wschód-zachód z głównym wyjściem od wschody. Jest to budowla jednonawowa z małym prostokątnym prezbiterium, do którego przylega węższa zakrystia. Również przedsionek jest nieco węższy od nawy. Budynek posiada następujące wymiary: długość 31 m, szerokość 12,5 m, wysokość 9 lub 10 m po środku świątyni. Wewnątrz, po trzech stronach, przebiega chór.
Całość wykonana jest z czerwonej cegły w stylu neogotyckim. Od wschodu, nad przedsionkiem, usytuowana jest wieża wysoka na niecałe 20 metrów, będąca również dzwonnicą. Kościół nakryty jest dachem dwuspadowym, krytym dachówką. Po stronie północnej i południowej znajduje się po pięć bocznych wnęk okiennych.
Duszpasterstwo
Obecnie kościół Opatrzności Bożej w Kole jest filiałem parafii ewangelicko-augsburskiej w Koninie należącej do diecezji pomorsko-wielkopolskiej. Nabożeństwa odbywają się w każdą drugą i czwartą niedzielę miesiąca o godzinie 12.00.
Proboszczem parafii jest od 1976 r. – ks. Andrzej Mendrok z Konina.
Bibliografia
- Józef Burszta, 600 lat miasta Koła, Poznań 1963
- Józef Stanisław Mujta: 635 lat miasta Koła. Koło: Muzeum Technik Ceramicznych : Kolskie Towarzystwo Kulturalne, 1997. ISBN 83-86139-34-X.
- E. Jaśkowski. Koło w XX wieku. Przegląd wydarzeń. Koło 2003
- Kazimierz Kasperkiewicz: Miejsca i obiekty walki i pamięci z lat wojny i okupacji 1939-1945 w Kole i powiecie kolskim. Koło: Towarzystwo Przyjaciół Miasta Koła, 2004. ISBN 83-909030-9-1.
- Głos Kolski – kilka wydań
- Gazeta Kolska – kilka wydań