Czasownik

Czasownik – odmienna oraz samodzielna część mowy przedstawiająca dziejące się czynności oraz niektóre stany. W zdaniu tworzy orzeczenie. Nie w każdym języku da się wyróżnić jasną klasę czasowników, np. w języku japońskim przymiotniki mają wiele właściwości charakterystycznych dla czasowników.

Kategorie gramatyczne czasownika

Aspekt

W języku polskim zasadniczo wyróżnia się dwa sposoby oddawania czynności i stanów, wyrażane przez czasowniki:

• niedokonane, np. uczyć się, pracować, myć;
• dokonane, np. nauczyć się, napracować, umyć.

Iteratywność

W gramatykach niektórych języków (w tym m.in. języka polskiego) wyróżnia się ponadto czasowniki jednokrotne np. chodzić, czytać, spać, oraz wielokrotne (tzw. iterativa), np. chadzać, czytywać, sypiać.

Rodzaje czasownika (w języku polskim)

• liczba pojedyncza
  • rodzaj męski
  • rodzaj żeński
  • rodzaj nijaki
• liczba mnoga
  • rodzaj męskoosobowy (m-os)
  • rodzaj niemęskoosobowy (niem-os)

Odmiana

Według tradycyjnego ujęcia czasowniki odmieniają się zależnie(koniugują) przez czasy, tryby, liczby, osoby i rodzaje lub też niezależnie, np. przez czynności, stany. Oprócz tego czasowniki występują w różnych aspektach i stronach.

Imiesłowy

W wielu językach indoeuropejskich niektóre formy czasowników (imiesłów, gerund) przybierają pewne cechy uznawane za typowe dla innych części mowy. Dla przykładu polskie formy imiesłowu przymiotnikowego czynnego, typu mieszkający, czytający, itp., uważane są za formy czasownikowe, przypadki (mieszkającego, czytającemu, itp.). Podobnie formy imiesłowu przymiotnikowego biernego, takie jak np. zbudowany, robiony - mają cechy przymiotników i także odmieniają się przez przypadki. Analogiczna sytuacja występuje także w innych językach, np. angielskie building, downloaded, niemieckie das Essen, itd.

Zobacz też

• bezokolicznik
• czasownik łaciński
• czasownik posiłkowy
• supinum