Jarzeniówka stabilizacyjna: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
m →Oznaczenia typów: drobne redakcyjne |
WP:SK popr |
||
Linia 1: | Linia 1: | ||
[[ |
[[Plik:Sg3s 1962.jpg|thumb|100px|Stabilitron SG3S produkcji ZSRR]] |
||
'''Jarzeniówka stabilizacyjna''' (także: ''jarzeniowy stabilizator napięcia, stabiliwolt, stabilitron'') to [[lampa gazowana]] z [[zimna katoda|zimną katodą]] służąca do stabilizacji napięcia. Spełniała podobną rolę w układach lampowych jak [[dioda Zenera]] w półprzewodnikowych. Obecnie ma znaczenie wyłącznie historyczne. |
'''Jarzeniówka stabilizacyjna''' (także: ''jarzeniowy stabilizator napięcia, stabiliwolt, stabilitron'') to [[lampa gazowana]] z [[zimna katoda|zimną katodą]] służąca do stabilizacji napięcia. Spełniała podobną rolę w układach lampowych jak [[dioda Zenera]] w półprzewodnikowych. Obecnie ma znaczenie wyłącznie historyczne. |
||
== Budowa i zasada działania == |
== Budowa i zasada działania == |
||
[[ |
[[Plik:Doutnavka.svg|thumb|200px|Przykład charakterystyki napięciowo-prądowej jarzeniowego stabilizatora napięcia]] |
||
Jarzeniówka stabilizacyjna wykorzystuje fakt małej zależności napięcia [[wyładowanie jarzeniowe|wyładowania jarzeniowego]] od płynącego prądu (na rysunku odcinek BC na charakterystyce). Zbudowana jest z pręta [[anoda|anody]] otoczonego możliwie dużym cylindrem [[katoda|katody]]. Katoda wykonana jest z [[molibden]]u, [[nikiel|niklu]] albo [[glin]]u i pokryta warstewką metali silnie alkalicznych jak [[sód]], [[potas]] czy [[cez]]. Całość otoczona jest bańką szklaną wypełnioną mieszanką [[gaz szlachetny|gazów szlachetnych]] pod odpowiednim ciśnieniem. Od jej składu i ciśnienia zależy robocze napięcie pracy. Zwykle stabilitrony zaopatrzone są w cokoły typowe dla [[lampa elektronowa|lamp elektronowych]], rzadziej zdarzają się niestandardowe wyprowadzenia elektrod. |
Jarzeniówka stabilizacyjna wykorzystuje fakt małej zależności napięcia [[wyładowanie jarzeniowe|wyładowania jarzeniowego]] od płynącego prądu (na rysunku odcinek BC na charakterystyce). Zbudowana jest z pręta [[anoda|anody]] otoczonego możliwie dużym cylindrem [[katoda|katody]]. Katoda wykonana jest z [[molibden]]u, [[nikiel|niklu]] albo [[glin]]u i pokryta warstewką metali silnie alkalicznych jak [[sód]], [[potas]] czy [[cez]]. Całość otoczona jest bańką szklaną wypełnioną mieszanką [[gaz szlachetny|gazów szlachetnych]] pod odpowiednim ciśnieniem. Od jej składu i ciśnienia zależy robocze napięcie pracy. Zwykle stabilitrony zaopatrzone są w cokoły typowe dla [[lampa elektronowa|lamp elektronowych]], rzadziej zdarzają się niestandardowe wyprowadzenia elektrod. |
||
Linia 13: | Linia 13: | ||
== Zastosowanie == |
== Zastosowanie == |
||
* Równoległe [[stabilizator parametryczny|parametryczne stabilizatory |
* Równoległe [[stabilizator parametryczny|parametryczne stabilizatory]] napięcia w układach niewielkiej mocy. Zasilanie stabilitronu odbywało się przez szeregowy rezystor, a obciążenie było do niego przyłączone równolegle. |
||
* Źródła napięcia odniesienia w układach pomiarowych i [[ |
* Źródła napięcia odniesienia w układach pomiarowych i [[stabilizator]]ach zasilaczy. |
||
* Przesuwniki poziomu we wzmacniaczach prądu stałego. |
* Przesuwniki poziomu we wzmacniaczach prądu stałego. |
||
* [[Generator relaksacyjny|Generatory relaksacyjne]] w [[elektroniczne instrumenty muzyczne|elektronicznych instrumentach muzycznych]] i urządzeniach pomiarowych (na przykład jako generator piłokształtnej podstawy czasu w [[oscyloskop |
* [[Generator relaksacyjny|Generatory relaksacyjne]] w [[elektroniczne instrumenty muzyczne|elektronicznych instrumentach muzycznych]] i urządzeniach pomiarowych (na przykład jako generator piłokształtnej podstawy czasu w [[oscyloskop]]ach). |
||
== Cechy charakterystyczne == |
== Cechy charakterystyczne == |
||
Linia 22: | Linia 22: | ||
* Produkowane były także stabilizatory wieloelektrodowe dostarczające kilku napięć. Posiadały one kilka cylindrycznych katod umieszczonych jedna w drugiej. |
* Produkowane były także stabilizatory wieloelektrodowe dostarczające kilku napięć. Posiadały one kilka cylindrycznych katod umieszczonych jedna w drugiej. |
||
* Stabilitrony charakteryzują się stosunkowo dużymi [[szumy (elektronika)|szumami]] własnymi. |
* Stabilitrony charakteryzują się stosunkowo dużymi [[szumy (elektronika)|szumami]] własnymi. |
||
* Przy konstrukcji zasilaczy ze stabilitronami |
* Przy konstrukcji zasilaczy ze stabilitronami włączenie równolegle do lampy kondensatora o zbyt dużej pojemności może spowodować oscylacje relaksacyjne, a nawet jej zniszczenie. |
||
* Dla otrzymania wyższego napięcia stabilizacji można stabilitrony łączyć szeregowo. Nie należy ich łączyć równolegle. |
* Dla otrzymania wyższego napięcia stabilizacji można stabilitrony łączyć szeregowo. Nie należy ich łączyć równolegle. |
||
Linia 34: | Linia 34: | ||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
{{Bibliografia start}} |
{{Bibliografia start}} |
||
# |
# L. Niemcewicz, ''Lampy elektronowe i półprzewodniki'', Wyd. III, WKŁ, 1968. |
||
{{Bibliografia stop}} |
{{Bibliografia stop}} |
||
Wersja z 23:43, 23 lut 2010
Jarzeniówka stabilizacyjna (także: jarzeniowy stabilizator napięcia, stabiliwolt, stabilitron) to lampa gazowana z zimną katodą służąca do stabilizacji napięcia. Spełniała podobną rolę w układach lampowych jak dioda Zenera w półprzewodnikowych. Obecnie ma znaczenie wyłącznie historyczne.
Budowa i zasada działania
Jarzeniówka stabilizacyjna wykorzystuje fakt małej zależności napięcia wyładowania jarzeniowego od płynącego prądu (na rysunku odcinek BC na charakterystyce). Zbudowana jest z pręta anody otoczonego możliwie dużym cylindrem katody. Katoda wykonana jest z molibdenu, niklu albo glinu i pokryta warstewką metali silnie alkalicznych jak sód, potas czy cez. Całość otoczona jest bańką szklaną wypełnioną mieszanką gazów szlachetnych pod odpowiednim ciśnieniem. Od jej składu i ciśnienia zależy robocze napięcie pracy. Zwykle stabilitrony zaopatrzone są w cokoły typowe dla lamp elektronowych, rzadziej zdarzają się niestandardowe wyprowadzenia elektrod.
Podstawowe parametry
- Znamionowe napięcie pracy. Stabilitrony były budowane na zakres napięć od 70 V do paru kV.
- Napięcie zapłonu. Zawsze jest większe od napięcia stabilizacji, zwykle o kilkadziesiąt V.
- Minimalny prąd roboczy. Przy zbyt małym prądzie wyładowanie jarzeniowe staje się niestabilne i napięcie stabilitronu wzrasta. Dla typowych lamp wynosił on od kilkudziesięciu μA do kilku mA.
- Maksymalny prąd roboczy - typowo 0,1 - 80 mA, wyjątkowo większy. Przy zbyt dużym prądzie dochodzi do przekroczenia dopuszczalnej mocy strat i wydajności katody.
Zastosowanie
- Równoległe parametryczne stabilizatory napięcia w układach niewielkiej mocy. Zasilanie stabilitronu odbywało się przez szeregowy rezystor, a obciążenie było do niego przyłączone równolegle.
- Źródła napięcia odniesienia w układach pomiarowych i stabilizatorach zasilaczy.
- Przesuwniki poziomu we wzmacniaczach prądu stałego.
- Generatory relaksacyjne w elektronicznych instrumentach muzycznych i urządzeniach pomiarowych (na przykład jako generator piłokształtnej podstawy czasu w oscyloskopach).
Cechy charakterystyczne
- Niektóre stabilitrony posiadają nieużywane styki na cokole połączone zworą. Można je wykorzystać do zabezpieczenia układu przed awarią w razie wyciągnięcia lampy z podstawki.
- Produkowane były także stabilizatory wieloelektrodowe dostarczające kilku napięć. Posiadały one kilka cylindrycznych katod umieszczonych jedna w drugiej.
- Stabilitrony charakteryzują się stosunkowo dużymi szumami własnymi.
- Przy konstrukcji zasilaczy ze stabilitronami włączenie równolegle do lampy kondensatora o zbyt dużej pojemności może spowodować oscylacje relaksacyjne, a nawet jej zniszczenie.
- Dla otrzymania wyższego napięcia stabilizacji można stabilitrony łączyć szeregowo. Nie należy ich łączyć równolegle.
Oznaczenia typów
Oznaczenia stabilitronów nie były jednorodne, wiele firm produkowało je pod unikalnymi nazwami.
- W USA symbole typów często rozpoczynały się od cyfry "0", na przykład "0B3", "0A2".
- W ZSRR symbole typów rozpoczynały się od liter SG (СГ) i kończyły literą oznaczającą rodzaj cokołu.
- W Europie często stosowano oznaczenie rozpoczynające się od liter StR lub STV, po których następowały dwie liczby: napięcie(V)/prąd(mA), na przykład STV108/30.
- W Polsce stabilitrony typów SG2S (75V, 5-40mA), SG3S (105V, 5-40mA) i SG4S (150V, 5-30mA) produkowały zakłady Lamina w Piasecznie. Ich parametry odpowiadały lampom produkcji ZSRR o tych samych oznaczeniach, były one również identyczne konstrukcyjnie. Stosowano je jedynie w sprzęcie profesjonalnym.
Bibliografia
- L. Niemcewicz, Lampy elektronowe i półprzewodniki, Wyd. III, WKŁ, 1968.