Grupa układu okresowego

Grupa (czasem zwana rodziną pierwiastków) jest pionową kolumną w układzie okresowym pierwiastków chemicznych. Istnieje 18 grup w standardowym układzie okresowym. Określenie "rodzina" wywodzi się od podobnych właściwości, jakie posiadają pierwiastki wchodzące w skład jednej grupy.

Współcześnie podobieństwo chemiczne w obrębie grupy tłumaczy się jednakową lub podobną konfiguracją elektronową powłoki walencyjnej atomów pierwiastków danej grupy. To właśnie układ najbardziej zewnętrznych elektronów nadaje pierwiastkowi większość cech chemicznych.

Rozpowszechnione są trzy sposoby numerowania grup układu, jedna z użyciem cyfr arabskich i dwie z użyciem cyfr rzymskich. Numeracje rzymskie są obecnie traktowane jak określenia zwyczajowe, tradycyjne i sięgają początków historycznych układu okresowego. Numeracja arabska jest zaś oficjalnie rekomendowana przez IUPAC.

Używanie starszych oznaczeń z użyciem cyfr rzymskich i liter alfabetu może prowadzić do zamieszania. Pierwszy system, będący dawnym standardem IUPAC, dodawał do liczby literę A w przypadku lewej części układu, zaś B w przypadku części prawej. Drugi system, CAS, rezerwował literę A dla grup głównych, zaś B - dla pobocznych. Obecny standard - oznaczenia cyframi arabskimi, został zaprojektowany w celu usunięcia nieporozumień. Pod publiczną dyskusję poddano go w roku 1985, zaś zatwierdzono w 1990 jako część "The Nomenclature of Inorganic Chemistry".

Oprócz numerycznego, stosuje się także słowne nazewnictwo rodzin pierwiastków. Nazwę tworzy się przez dodanie do nazwy pierwszego (najlżejszego) pierwiastka danej rodziny końcówki -owce, np fluorowce, helowce. Od reguły tej występuje jeden wyjątek - nazwa pierwszej grupy brzmi litowce, a nie wodorowce. Wynika to z bardzo odmiennych właściwości wodoru w stosunku do innych pierwiastków pierwszej grupy. Również określenie żelazowce może być mylące, bywa bowiem stosowane do określania tzw. triady żelazowców, w skład której wchodzą żelazo, kobalt i nikiel.

• Grupa 1 (IA, IA) - metale alkaliczne (wodór i litowce)
• Grupa 2 (IIA, IIA) - metale ziem alkalicznych (berylowce)
• Grupa 3 (IIIA, IIIB) - skandowce
• Grupa 4 (IVA, IVB) - tytanowce
• Grupa 5 (VA, VB) - wanadowce
• Grupa 6 (VIA, VIB) - chromowce
• Grupa 7 (VIIA, VIIB) - manganowce
• Grupa 8 (VIII, VIIIB) - żelazowce
• Grupa 9 (VIII, VIIIB) - kobaltowce
• Grupa 10 (VIII, VIIIB) - niklowce
• Grupa 11 (IB, IB) - miedziowce
• Grupa 12 (IIB, IB) - cynkowce
• Grupa 13 (IIIB, IIIA) - borowce
• Grupa 14 (IVB, IVA) - węglowce
• Grupa 15 (VB, VA) - azotowce (pniktogeny)
• Grupa 16 (VIB, VIA) - tlenowce (chalkogeny)
• Grupa 17 (VIIB, VIIA) - fluorowce (chlorowce, halogeny)
• Grupa 18 (0, 0) - gazy szlachetne (helowce)

Wyróżnia się dwa rodzaje grup:

• Grupy główne: grupy 1 i 2 oraz 13 do 18
• Grupy poboczne: grupy 3 do 12