Terra preta: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 18:49, 17 paź 2012

Plik:Terra Preta.jpg

Po lewej – żółta ziemia z terenów Amazonki, nazywana oxisol, po prawej – terra preta

Terra preta (z jęz. portugalskiego „czarna ziemia” lub terra preta do Indio, czyli „czarna ziemia Indian”) – bardzo żyzna gleba ("tropikalny czarnoziem"), bogata w związki organiczne i próchnicę, pozostałość po prekolumbijskim rolnictwie w dorzeczu Amazonki^[1].

Geneza

Gęsta, bogata i gliniasta terra preta kontrastuje z resztą cienkich i ubogich ziem regionu. Wilgotny i gorący klimat Amazonii nie sprzyja gromadzeniu się materii organicznej, która bardzo szybko ulega rozkładowi, a znajdujące się w niej substancje odżywcze są natychmiast pobierane przez rośliny. W efekcie gleba jest kwaśna, uboga i zwykle ma żółtawą barwę. Po wykarczowaniu lasu szybko wyjaławia się i większość roślin uprawnych szybko na niej marnieje.

Pola terra preta w niektórych miejscach rozciągają się na wiele hektarów, więc od dawna próbowano wyjaśnić jaki proces glebotwórczy doprowadził do powstania tej żyznej i ciemnej gleby. Przypuszczano, że jest pochodzenia wulkanicznego lub że są to osady ze starych jezior lub resztki roślinne. W świetle najnowszych badań okazało się, że wytwarzali ją mieszkańcy tych terenów od kilku tysięcy lat, czyli Indianie okresu prekolumbijskiego. Kultury te, mieszkające na słabych rolniczo terenach, rozwinęły dość zaawansowane rolnictwo dzięki własnym działaniom agrotechnicznym. Terra preta wytworzono dzięki nawożeniu z użyciem nawozu zwierzęcego i innych nawozów organicznych, zwykle resztek ryb, kości zwierzęcych i odpadów roślinnych. Jednak kluczowym elementem terra preta, który nadaje jej ciemny kolor, jest węgiel drzewny^[2]. To on poprawia żyzność gleby i zapobiega wymywaniu z niej substancji odżywczych. Gleba okazała się tak stabilna i trwała, że wciąż istnieje, choć powstała przed setkami, a nawet tysiącami lat.

Długowieczność i żyzność tej gleby świadczy o tym, że ma ona wyjątkową zdolność do regeneracji. Trwają badania mające wykazać, jakie czynniki mają na to decydujący wpływ. Jednym z czynników jest niewątpliwie specyficzny skład zamieszkujących ją mikroorganizmów edafonu, które sprawiają, że wciąż akumuluje ona duże ilości substancji odżywczych.

↑ William I. Woods, Wenceslau G. Teixeira, Johannes Lehmann, Christoph Steiner, Antoinette M. G. A. WinklerPrins, Lilian Rebellato: Amazonian Dark Earths: Wim Sombroek's Vision. Springer Science+Business Media B.V., 2009. ISBN 978-1-4020-9030-1.
↑ John Kricher: Tropical Ecology. Princeton University Press, 2011, s. 476. ISBN 978-0-691-11513-9.

Linki zewnętrzne

Jimmy Mengel: Down and Dirty with Terra Preta. health.wealthwire.com. [dostęp 2012-10-16]. (ang.).
Juan Forero: Scientists find evidence discrediting theory Amazon was virtually unlivable. www.washingtonpost.com. [dostęp 2012-10-16]. (ang.).

[1] William I. Woods, Wenceslau G. Teixeira, Johannes Lehmann, Christoph Steiner, Antoinette M. G. A. WinklerPrins, Lilian Rebellato: Amazonian Dark Earths: Wim Sombroek's Vision. Springer Science+Business Media B.V., 2009. ISBN 978-1-4020-9030-1.

[2] John Kricher: Tropical Ecology. Princeton University Press, 2011, s. 476. ISBN 978-0-691-11513-9.

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
-{{w edycji| Joanna Kośmider}}
 [[Plik:Terra Preta.jpg|thumb|250px|Po lewej – żółta ziemia z terenów Amazonki, nazywana ''oxisol'', po prawej – ''terra preta'']]
-'''Terra preta''' (z [[język portugalski|jęz. portugalskiego]] "czarna ziemia" lub '''''terra preta do Indio''''', czyli "czarna ziemia Indian") – bardzo żyzna [[gleba]] ("tropikalny [[czarnoziemy|czarnoziem]]"), bogata w [[związki organiczne]] i [[Próchnica (humus)|próchnicę]], pozostałość po prekolumbijskim rolnictwie w [[Amazonia|dorzeczu Amazonki]]<ref>{{cytuj książkę | autor = William I. Woods, Wenceslau G. Teixeira, Johannes Lehmann, Christoph Steiner, Antoinette M. G. A. WinklerPrins, Lilian Rebellato | tytuł = Amazonian Dark Earths: Wim Sombroek's Vision | wydawca = Springer Science+Business Media B.V. | data = 2009 | isbn = 9781402090301}}</ref>.
+'''Terra preta''' (z [[język portugalski|jęz. portugalskiego]] „czarna ziemia” lub '''''terra preta do Indio''''', czyli „czarna ziemia Indian”) – bardzo żyzna [[gleba]] ("tropikalny [[czarnoziemy|czarnoziem]]"), bogata w [[związki organiczne]] i [[Próchnica (humus)|próchnicę]], pozostałość po prekolumbijskim rolnictwie w [[Amazonia|dorzeczu Amazonki]]<ref>{{cytuj książkę | autor = William I. Woods, Wenceslau G. Teixeira, Johannes Lehmann, Christoph Steiner, Antoinette M. G. A. WinklerPrins, Lilian Rebellato | tytuł = Amazonian Dark Earths: Wim Sombroek's Vision | wydawca = Springer Science+Business Media B.V. | data = 2009 | isbn = 9781402090301}}</ref>.
 == Geneza ==
-Gęsta, bogata i gliniasta ''terra preta'' kontrastuje z resztą cienkich i ubogich ziem regionu. Wilgotny i gorący klimat Amazonii nie sprzyja gromadzeniu się materii organicznej, która bardzo szybko ulega rozkładowi, a znajdujące się w niej substancje odżywcze są natychmiast pobierane przez rośliny. W efekcie gleba jest kwaśna, uboga i zwykle ma żółtawą barwę. Po wykarczowaniu lasu szybko się wyjaławia i większość roślin uprawnych szybko na niej marnieje.
+Gęsta, [[Żyzność gleby|bogata]] i [[Gleba gliniasta|gliniasta]] ''terra preta'' kontrastuje z resztą cienkich i [[Gleby laterytowe|ubogich ziem regionu]]. Wilgotny i gorący [[Peru#Klimat|klimat Amazonii]] nie sprzyja gromadzeniu się [[Detrytus (ekologia)|materii organicznej]], która bardzo szybko ulega [[Humifikacja|rozkładowi]], a znajdujące się w niej substancje odżywcze są natychmiast pobierane przez rośliny. W efekcie gleba jest [[pH gleby|kwaśna]], uboga i zwykle ma [[Żółtoziemy|żółtawą barwę]]. Po [[Wylesianie|wykarczowaniu lasu]] szybko [[Degradacja (geologia)|wyjaławia się]] i większość roślin uprawnych szybko na niej marnieje.
-Pola ''terra preta'' w niektórych miejscach rozciągają się na wiele hektarów, więc od dawna zastanawiano się skąd ta żyzna i ciemna gleba się wzięła. Przypuszczano, że jest pochodzenia wulkanicznego lub że są to osady ze starych jezior lub pozostałości resztek roślinnych. W świetle najnowszych badań okazało się, że wytwarzali ją mieszkańcy tych terenów od kilku tysięcy lat, czyli Indianie okresu prekolumbijskiego. Kultury te, mieszkające na słabych rolniczo terenach, dzięki wytworzeniu własnych gleb, posiadały dość zaawansowane rolnictwo. Do wytworzenia ''terra preta'' używały nawozu zwierzęcego, resztek ryb, kości zwierzęcych i odpadów roślinnych – były to typowe składniki. Jednak kluczowym elementem ''terra preta'', który nadaje jej ciemny kolor, jest [[węgiel drzewny]]<ref>{{cytuj książkę | autor = John Kricher | tytuł = Tropical Ecology | wydawca = Princeton University Press | data = 2011 | strony = 476 | isbn = 9780691115139}}</ref>. To on poprawia żyzność gleby i zapobiega wymywaniu z niej substancji odżywczych. Gleba okazała się tak stabilna i trwała, że wciąż istnieje, choć powstała przed setkami, a nawet tysiącami lat.
+Pola ''terra preta'' w niektórych miejscach rozciągają się na wiele hektarów, więc od dawna próbowano wyjaśnić jaki [[proces glebotwórczy]] doprowadził do powstania tej żyznej i ciemnej gleby. Przypuszczano, że jest [[Erupcja wulkanu|pochodzenia wulkanicznego]] lub że są to [[Eutrofizacja|osady ze starych jezior]] lub resztki roślinne. W świetle najnowszych badań okazało się, że wytwarzali ją mieszkańcy tych terenów od kilku tysięcy lat, czyli [[Historia Peru|Indianie okresu prekolumbijskiego]]. Kultury te, mieszkające na słabych rolniczo terenach, rozwinęły dość zaawansowane rolnictwo dzięki własnym [[Agrotechnika|działaniom agrotechnicznym]]. ''Terra preta'' wytworzono dzięki [[Nawożenie|nawożeniu]] z użyciem [[Nawóz naturalny|nawozu zwierzęcego]] i innych [[Nawóz organiczny|nawozów organicznych]], zwykle resztek ryb, kości zwierzęcych i odpadów roślinnych. Jednak kluczowym elementem ''terra preta'', który nadaje jej ciemny kolor, jest [[węgiel drzewny]]<ref>{{cytuj książkę | autor = John Kricher | tytuł = Tropical Ecology | wydawca = Princeton University Press | data = 2011 | strony = 476 | isbn = 9780691115139}}</ref>. To on poprawia żyzność gleby i zapobiega wymywaniu z niej substancji odżywczych. Gleba okazała się tak stabilna i trwała, że wciąż istnieje, choć powstała przed setkami, a nawet tysiącami lat.
-Długowieczność i żyzność tej gleby świadczy o tym, że ma ona wyjątkową zdolność do [[Regeneracja (biologia)|regeneracji]]. Trwają badania mające wykazać, jakie czynniki mają na to decydujący wpływ. Jednym z czynników jest niewątpliwie specyficzny skład zamieszkujących ją [[mikroorganizm]]ów, które sprawiają, że wciąż akumuluje ona duże ilości substancji odżywczych.
+Długowieczność i żyzność tej gleby świadczy o tym, że ma ona wyjątkową zdolność do [[Regeneracja (biologia)|regeneracji]]. Trwają badania mające wykazać, jakie czynniki mają na to decydujący wpływ. Jednym z czynników jest niewątpliwie specyficzny skład zamieszkujących ją [[mikroorganizm]]ów [[edafon]]u, które sprawiają, że wciąż akumuluje ona duże ilości substancji odżywczych.
 {{Przypisy}}
@@ Linia 15: / Linia 14: @@
 * {{cytuj stronę | url = http://health.wealthwire.com/news/food/160 | tytuł = Down and Dirty with Terra Preta | autor = Jimmy Mengel | opublikowany = health.wealthwire.com | język = en | data dostępu = 2012-10-16}}
 * {{cytuj stronę | url = http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/09/03/AR2010090302302.html?wprss=rss_nation/science&sid=ST2010090400158 | tytuł = Scientists find evidence discrediting theory Amazon was virtually unlivable | autor = Juan Forero | opublikowany = www.washingtonpost.com | język = en | data dostępu = 2012-10-16}}
+{{Gleby i gleboznawstwo}}
 [[Kategoria:Gleby]]

Pojęcia podstawowe	gleba gleboznawstwo geografia gleb czynniki glebotwórcze proces glebotwórczy wietrzenie humifikacja mineralizacja minerały glebowe próchnica roztwór glebowy oglejenie kompleks sorpcyjny odczyn gleby buforowość gleb pedon edafon erozja
Profil glebowy	odkrywka glebowa morfologia gleb barwa gleby poziomy genetyczne próchniczny brunatnienia wymywania wmywania glejowy skała macierzysta
Bonitacja rolnicza gleb	klasyfikacja gruntów ornych w Polsce gleboznawcza klasyfikacja gruntów kompleksy przydatności rolniczej gleb kultura gleby urodzajność gleby żyzność gleby agronomia uprawa roli nawożenie degradacja siedliska rolniczego