Sok mleczny: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
rozszerzenie, źródła/przypisy |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
[[ |
[[Plik:Chelidonium majus bialowieza forest juice beentree.jpg|250px|thumb|right|Wyciekający sok mleczny z przełamanej łodygi [[glistnik jaskółcze ziele|glistnika jaskółcze ziele]]]] |
||
[[Plik:Latex - Hevea - Cameroun.JPG|250px|thumb|Pozyskiwanie soku mlecznego z [[kauczukowiec brazylijski|kauczukowca brazylijskiego]]]] |
|||
'''Sok mleczny''' – [[zawiesina]] wodna gromadzona w [[wakuola]]ch [[rurka mleczna|komórek mlecznych]] [[rośliny|roślin]]. W skład zawiesiny wchodzą: [[cukry]], [[żywica|żywice]], [[woski]], [[guma|gumy]], [[białka]], [[olejek lotny|olejki lotne]], [[alkaloidy]] i inne [[związki chemiczne]]. Obecność lub brak soku mlecznego jest cechą taksonomiczną. Sok mleczny posiadają m.in. przedstawiciele [[Makowate|makowatych]], [[Wilczomleczowate|wilczomleczowatych]] i [[Astrowate|astrowatych]]. |
|||
'''Sok mleczny, lateks naturalny''' – nieprzezroczysta [[zawiesina]] wodna gromadzona w [[wakuola]]ch [[rurka mleczna|komórek mlecznych]] [[rośliny|roślin]]. Skład chemiczny, wielkości cząstek zawiesiny i jej barwa oraz wydzielane ilości soku mlecznego są zróżnicowane w zależności od gatunku rośliny. W skład zawiesiny wchodzić mogą z różnym udziałem: [[węglowodany]] (w tym [[skrobia]]), [[żywica|żywice]], [[woski]], [[guma|gumy]], [[białka]], [[Olejek eteryczny|olejki lotne]], [[alkaloidy]], [[garbniki]], [[Kauczuk naturalny|kauczuk]] i inne [[Związek chemiczny|związki chemiczne]]{{r|strzalko}}{{r|szwey}}, udział wody wynosi 50-80%{{r|kaniewski}}. Sok mleczny najczęściej ma barwę białą, bywa też żółty i pomarańczowy{{r|kaniewski}}. Obecność lub brak soku mlecznego i jego barwa wykorzystywana jest jako cecha taksonomiczna. |
|||
Sok mleczny posiadają m.in. przedstawiciele [[Makowate|makowatych]], [[Wilczomleczowate|wilczomleczowatych]] i [[Astrowate|astrowatych]]. |
|||
Sok mleczny niektórych roślin ma znaczenie użytkowe; może służyć do wyrobu [[Kauczuk naturalny|kauczuku naturalnego]] oraz produktów leczniczych lub narkotycznych (np. [[lactucarium]], [[opium]]). |
|||
== |
== Zastosowanie == |
||
Sok mleczny niektórych roślin ma znaczenie użytkowe – może służyć do wyrobu [[Kauczuk naturalny|kauczuku naturalnego]], [[gutaperka|gutaperki]]{{r|kaniewski}} oraz produktów leczniczych lub narkotycznych (np. [[lactucarium]], [[opium]]). Głównym gatunkiem dostarczającym surowca do produkcji kauczuku naturalnego jest [[kauczukowiec brazylijski]]{{r|stacja}}, którego sok mleczny zawiera od 20 do 60% kauczuku{{r|szwey}}. Inne gatunki użytkowe do wytwarzania kauczuku to pozostali przedstawiciele rodzaju [[kauczukowiec]] (''Hevea''), poza tym głównie [[figowiec|figowce]] (''Ficus'') oraz [[mniszek kok-sagiz]] (''Taraxacum kok-saghyz''){{r|kaniewski}}. W sumie znanych jest ok. 200 gatunków [[rośliny kauczukodajne|roślin kauczukodajnych]]{{r|stacja}}. |
|||
* [[lateks]] |
|||
W celu produkcji kauczuku naturalnego sok mleczny stabilizowany jest substancjami alkalicznymi np. [[amoniak]]iem. Ostateczny produkt w postaci kauczuku naturalnego stanowiącego surowiec w przemyśle gumowym uzyskuje się w wyniku [[koagulacja|koagulacji]] i zagęszczenia. Zagęszczenie zawartość kauczuku wykonywane jest zwykle poprzez odwirowanie lub częściowe odparowanie wody. Koagulacja następuje po zakwaszeniu, zamrożeniu lub dodaniu soli rozpuszczalnych w wodzie{{r|stacja}}. |
|||
== Bibliografia == |
|||
| ⚫ | |||
{{Commons|Latex}} |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
{{Przypisy|przypisy= |
|||
* <ref name=kaniewski>{{cytuj książkę|autor=Karol Kaniewski, Zofia Załęska|tytuł=Surowce roślinne|wydawca=Państwowe Wydawnictwo Naukowe|miejsce=Warszawa|data=1970|strony=33, 98}}</ref> |
|||
* <ref name=stacja>{{cytuj stronę|url=http://wsse.krakow.pl/strona/attachments/269_lateks%20-%20alergie.pdf|tytuł=Lateks – zalety i wady stosowania|opublikowany=Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie|język=pl|data dostępu=2012-11-13}}</ref> |
|||
| ⚫ | |||
* <ref name=szwey>{{cytuj książkę|autor=Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.) |tytuł=Słownik botaniczny |edycja=wydanie II, zmienione i uzupełnione |miejsce=Warszawa |rok=2003 |wydawca=Wiedza Powszechna |isbn = 83-214-1305-6}}</ref> |
|||
}} |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[Kategoria:Surowce roślinne]] |
|||
Wersja z 10:22, 13 lis 2012
Sok mleczny, lateks naturalny – nieprzezroczysta zawiesina wodna gromadzona w wakuolach komórek mlecznych roślin. Skład chemiczny, wielkości cząstek zawiesiny i jej barwa oraz wydzielane ilości soku mlecznego są zróżnicowane w zależności od gatunku rośliny. W skład zawiesiny wchodzić mogą z różnym udziałem: węglowodany (w tym skrobia), żywice, woski, gumy, białka, olejki lotne, alkaloidy, garbniki, kauczuk i inne związki chemiczne[1][2], udział wody wynosi 50-80%[3]. Sok mleczny najczęściej ma barwę białą, bywa też żółty i pomarańczowy[3]. Obecność lub brak soku mlecznego i jego barwa wykorzystywana jest jako cecha taksonomiczna.
Sok mleczny posiadają m.in. przedstawiciele makowatych, wilczomleczowatych i astrowatych.
Zastosowanie
Sok mleczny niektórych roślin ma znaczenie użytkowe – może służyć do wyrobu kauczuku naturalnego, gutaperki[3] oraz produktów leczniczych lub narkotycznych (np. lactucarium, opium). Głównym gatunkiem dostarczającym surowca do produkcji kauczuku naturalnego jest kauczukowiec brazylijski[4], którego sok mleczny zawiera od 20 do 60% kauczuku[2]. Inne gatunki użytkowe do wytwarzania kauczuku to pozostali przedstawiciele rodzaju kauczukowiec (Hevea), poza tym głównie figowce (Ficus) oraz mniszek kok-sagiz (Taraxacum kok-saghyz)[3]. W sumie znanych jest ok. 200 gatunków roślin kauczukodajnych[4].
W celu produkcji kauczuku naturalnego sok mleczny stabilizowany jest substancjami alkalicznymi np. amoniakiem. Ostateczny produkt w postaci kauczuku naturalnego stanowiącego surowiec w przemyśle gumowym uzyskuje się w wyniku koagulacji i zagęszczenia. Zagęszczenie zawartość kauczuku wykonywane jest zwykle poprzez odwirowanie lub częściowe odparowanie wody. Koagulacja następuje po zakwaszeniu, zamrożeniu lub dodaniu soli rozpuszczalnych w wodzie[4].
- ↑ Jan Strzałko: Słownik terminów biologicznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2006, s. 599. ISBN 83-232-1603-7.
- ↑ a b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ a b c d Karol Kaniewski, Zofia Załęska: Surowce roślinne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 33, 98.
- ↑ a b c Lateks – zalety i wady stosowania. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krakowie. [dostęp 2012-11-13]. (pol.).