Kraj Zacisański

Kraj Zacisański (węg. Tiszántul) – region geograficzny zajmujący część Wielkiej Niziny Węgierskiej leżącą na wschód od doliny Cisy.

Zachodnią granicę Kraju Zacisańskiego tworzy w zasadzie dolina Cisy, tylko na jej północnym odcinku stanowią ją wschodnie zbocza Gór Tokajsko-Slańskich. Na północy Kraj Zacisański opiera się o Pogórze Ondawskie i pasma górskie Łańcucha Wyhorlacko-Gutyńskiego (Wyhorlat, Makowica, Bużora, Tupy, Oaş i Góry Gutyńskie). Na wschodzie Kraj Zacisański graniczy z Karpatami Wschodnimi, Górami Zachodniorumuńskimi i Karpatami Południowymi. Na tym odcinku Kraj Zacisański głęboko wcina się między góry dolinami Samoszu, Kereszów, Maruszy i Temeszu oraz wielu mniejszych rzek. Na południu granicę Kraju Zacisańskiego stanowi dolina Dunaju.

Kraj Zacisański w przeważającej części leży na terytorium Węgier. Nazwy tej używa tylko geografia węgierska, jednakże określana nią jednostka rozciąga się także poza dzisiejszymi granicami Węgier – na Słowacji, Ukrainie, w Rumunii i Serbii. Jej część słowacka jest określana jako Nizina Wschodniosłowacka, część ukraińska – jako Nizina Zakarpacka, część rumuńska – jako Nizina Cisy, część serbska – jako Równina Wojwodiny.

Kraj Zacisański dzieli się na:

1. górny Tiszántul:
   1. Równina Satmarsko-Berehowska,
   2. Bodrogköz i Rétköz,
   3. Nyírség,
   4. Hortobágy,
   5. Hajduság,
   6. Wielka Kumania (węg. Nagykunság),
   7. Wielki i Mały Sárrét (Nagy-Sárrét i Kis-Sárrét),
2. dolny Tiszántul – międzyrzecze Kereszu i Maruszy (Maros Körös köze)

Kraj Zacisański stanowi słabo zróżnicowaną równinę, płasko opadającą z północy na południe (od wysokości 120 do 80 m n.p.m.), zbudowaną głównie z osadów rzecznych, przy pewnym udziale utworów eolicznych. Naturalną formacją roślinną Kraju Zacisańskiego był step i lasostep, spora część była również podmokła lub wręcz zabagniona. Obecnie przeważająca większość regionu jest zajęta pod intensywne uprawy rolne, ze względu na bardzo urodzajne gleby – mady, czarnoziemy i lessy. Na południu Kraju Zacisańskiego zdarzały się również wychodnie piasków (największa – Deliblatska peščara w Wojwodinie).

Bibliografia

• Józef Szaflarski Rumunia, w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia Powszechna. Tom III. Europa (bez ZSRR), PWN Warszawa 1965.
• Józef Szaflarski Węgry, w: Antoni Wrzosek (red.) Geografia Powszechna. Tom III. Europa (bez ZSRR), PWN Warszawa 1965.
• Márton Pécsi, Béla Sárfalvi Węgry, PWN 1971.
• Krystyna Jawecka (red.) Mapa przeglądowa Europy. Czechosłowacja. Skala 1:1 000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1983.
• Krystyna Jawecka (red.) Mapa przeglądowa Europy. Rumunia. Skala 1:1 000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1983/84.
• Krystyna Jawecka, Teresa Zakrzewska (red.) Mapa przeglądowa Europy. Jugosławia. Skala 1:1 000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1984/85.
• Krystyna Jawecka (red.) Mapa przeglądowa Europy. Węgry. Skala 1:1 000 000, PPWK Warszawa-Wrocław 1985.
• Przemysław Burchard Węgry, PW „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1988, ISBN 83-214-0554-1.
• Jerzy Midzio Krajobrazy węgierskie, WSiP, Warszawa 1988, ISBN 83-02-03732-X.
• Wiesława Rusin Węgry, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2005, ISBN 83-7304-416-7.