Klemens VII (antypapież): Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
rozbudowa artykułu, uźródłowienie
Linia 2: Linia 2:
|imię i nazwisko = Klemens VII
|imię i nazwisko = Klemens VII
|imię i nazwisko oryginalne = Robert de Genève
|imię i nazwisko oryginalne = Robert de Genève
|imię przybrane =
|imię przybrane =
|imię przybrane oryginalne =
|imię przybrane oryginalne =
|tytuł = [[antypapież]]
|tytuł = [[antypapież]]
|grafika = Pape avignon clement7.jpg
|grafika = Pape avignon clement7.jpg
|herb = C o a Clemente VII (Avignone).svg
|herb = C o a Clemente VII (Avignone).svg
|dewiza =
|dewiza =
|dewiza - j. polski =
|dewiza - j. polski =
|państwo =
|państwo =
|data urodzenia = [[1342]]
|data urodzenia = [[1342]]
|miejsce urodzenia = [[Genewa]] lub [[Annecy]]
|miejsce urodzenia = [[Genewa]] lub [[Annecy]]
Linia 16: Linia 16:
|1. funkcja = antypapież obediencji awiniońskiej
|1. funkcja = antypapież obediencji awiniońskiej
|1. funkcja - okres = 1378-1394
|1. funkcja - okres = 1378-1394
|2. funkcja =
|2. funkcja =
|2. funkcja - okres =
|2. funkcja - okres =
|wyznanie = [[katolicyzm|katolickie]]
|wyznanie = [[katolicyzm|katolickie]]
|kościół = [[Kościół łaciński|rzymskokatolicki]]
|kościół = [[Kościół łaciński|rzymskokatolicki]]
|inkardynacja =
|inkardynacja =
|data ślubów zakonnych =
|data ślubów zakonnych =
|data diakonatu =
|data diakonatu =
|data ordynacji =
|data ordynacji =
|data święceń =
|data święceń =
|data nominacji = 3 listopada 1361
|data nominacji = 3 listopada 1361
|data sakry = brak danych
|data sakry = brak danych
|data patriarchatu =
|data patriarchatu =
|data kreacji = 30 maja 1371
|data kreacji = 30 maja 1371
|papież kreujący = [[Grzegorz XI]]
|papież kreujący = [[Grzegorz XI]]
|kościół tytularny = Kościół Dwunastu Apostołów w Rzymie
|kościół tytularny = Kościół Dwunastu Apostołów w Rzymie
|data pontyfikatu = 20 września 1378
|data pontyfikatu = 20 września 1378
|odznaczenia =
|odznaczenia =
|commons = Category:Clemens VII (antipapa)
|commons = Category:Clemens VII (antipapa)
|wikiźródła =
|wikiźródła =
|wikicytaty =
|wikicytaty =
|wikinews =
|wikinews =
|www =
|www =
}}
}}
'''Klemens VII''' (właśc. '''Robert de Genève''', '''Robert z Genewy'''; ur. w [[1342]] w [[Genewa|Genewie]]<ref name="Wollpert">{{cytuj książkę|nazwisko=Fischer-Wollpert|imię=Rudolf|tytuł=Leksykon papieży|wydawca=Znak|miejsce=Kraków|data=1996|strony=114-116|isbn=83-7006-437-X}}</ref> lub [[Annecy]]<ref name="FIU">{{cytuj stronę | url = http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1371.htm#Geneve | tytuł = Geneve, Robert de | opublikowany = The Cardinals of the Holy Roman Church | język = en | data dostępu = 2013-03-26}}</ref>, zm. [[16 września]] [[1394]] w [[Awinion]]ie<ref name="Wollpert" />) – [[antypapież]] [[obediencja|obediencji]] [[Awinion|awiniońskiej]] w okresie od 20 września 1378 do 16 września 1394<ref name="Kelly">{{cytuj książkę|nazwisko=Kelly|imię=John N. D.|tytuł=Encyklopedia papieży|wydawca=Państwowy Instytut Wydawniczy|miejsce=Warszawa|data=1997|strony=319-321|isbn=83-06-02633-0}}</ref>.
'''Klemens VII''' (właśc. '''Robert de Genève''', '''Robert z Genewy'''; ur. w [[1342]] w [[Genewa|Genewie]]{{r|Wollpert}} lub [[Annecy]]{{r|FIU}}, zm. [[16 września]] [[1394]] w [[Awinion]]ie{{r|Wollpert}}) – [[antypapież]] [[obediencja|obediencji]] [[Awinion|awiniońskiej]] w okresie od 20 września 1378 do 16 września 1394{{r|Kelly}}.


== Życiorys ==
== Życiorys ==
Pochodził z [[Dynastia sabaudzka|dynastii sabaudzkiej]]. Był synem [[hrabia|hrabiego]] [[Genewa|Genewy]] [[Amadeusz III|Amadeusza III]] i Marii z Boulogne<ref name="Kelly" />. Kształcił się na [[Sorbona|Sorbonie]] w [[Paryż]]u. Następnie był [[kanonik]]iem [[Katedra Notre-Dame w Paryżu|katedry Notre Dame]], kanclerzem biskupa Amiens. Od 1359 [[protonotariusz apostolski|protonotariuszem apostolskim]] i familiarzem papieża. W 1361 wybrany [[biskup]]em [[Thérouanne]], od 1368 [[biskup]] [[Cambrai]], w 1371 mianowany kardynałem-prezbiterem z kościołem tytularnym Dwunastu Apostołów w Rzymie<ref name="Wollpert" />.
Pochodził z [[Dynastia sabaudzka|dynastii sabaudzkiej]]. Był synem [[hrabia|hrabiego]] [[Genewa|Genewy]] [[Amadeusz III|Amadeusza III]] i Marii z Boulogne{{r|Kelly}}. Kształcił się na [[Sorbona|Sorbonie]] w [[Paryż]]u. Następnie był [[kanonik]]iem [[Katedra Notre-Dame w Paryżu|katedry Notre Dame]], kanclerzem biskupa Amiens. Od 1359 [[protonotariusz apostolski|protonotariuszem apostolskim]] i familiarzem papieża. W 1361 wybrany [[biskup]]em [[Thérouanne]], od 1368 [[biskup]] [[Cambrai]], w 1371 mianowany kardynałem-prezbiterem z kościołem tytularnym Dwunastu Apostołów w Rzymie{{r|Wollpert}}.


Wybitny dyplomata i dowódca Państwa Kościelnego. Papież [[Grzegorz XI]] powierzył mu funkcję [[legat]]a na terenie północnych [[Włochy|Włoch]] oraz organizowanie wojsk zaciężnych przeciw władcom [[Mediolan]]u, [[Visconti]]m i [[Florencja|Florencji]]<ref name="Kelly" />. Robert z Genewy wspólnie z kardynałem [[Francesco Tebaldeschi]] zwerbował [[wojsko najemne|wojska zaciężne]] pod dowództwem [[kondotier]]a [[John Hawkwood|Johna Hawkwooda]], które zdobyły [[Bolonia|Bolonię]], a 3 lutego 1377 dokonały rzezi ludności miasta [[Cesena]] (po zdobyciu miasta, nieprzychylni kardynałowi, nadali mu przydomek ''Rzeźnika z Ceseny''). Otworzyło to drogę do powrotu papieża do [[Rzym]]u.
Wybitny dyplomata i dowódca Państwa Kościelnego. Papież [[Grzegorz XI]] powierzył mu funkcję [[legat]]a na terenie północnych [[Włochy|Włoch]] oraz organizowanie wojsk zaciężnych przeciw władcom [[Mediolan]]u, [[Visconti]]m i [[Florencja|Florencji]]{{r|Kelly}}. Robert z Genewy wspólnie z kardynałem [[Francesco Tebaldeschi]] zwerbował [[wojsko najemne|wojska zaciężne]] pod dowództwem [[kondotier]]a [[John Hawkwood|Johna Hawkwooda]], które zdobyły [[Bolonia|Bolonię]], a 3 lutego 1377 dokonały rzezi ludności miasta [[Cesena]] (po zdobyciu miasta, nieprzychylni kardynałowi, nadali mu przydomek ''Rzeźnika z Ceseny''). Otworzyło to drogę do powrotu papieża do [[Rzym]]u.


Podczas [[konklawe]] w Rzymie po śmierci [[Grzegorz XI|Grzegorza XI]] doszło do zamieszek ulicznych. Rzymianie w obawie, że kolejny [[papież]] ponownie zdecyduje się wyjechać z [[Państwo Kościelne|Państwa Kościelnego]] domagali się od [[kolegium kardynałów|elektorów]], aby wybrali [[Włosi|Włocha]]. Naciski tłumu, a także incydent z zakłóceniem porządku obrad zgromadzenia przez zbrojną bandę, która wdarła się na [[Wybory|elekcję]] spowodowały, że część [[kardynał]]ów nie uznała ważności wyboru [[Urban VI|Urbana VI]]<ref name="Wollpert" />. Urban VI, aby pojednać się z opozycją zwołał [[konsystorz]] do [[Anagni]]<ref name="Kelly" />. Podczas jego obrad miano zadecydować o legalności wyboru nowego papieża. 2 sierpnia 1378 kardynałowie wydali oświadczenie, w którym uznali, że konklawe rzymskie z kwietnia 1378 jest nieważne, gdyż wybór został przeprowadzony pod naciskiem i groźbą ze strony tłumu<ref name="Kelly" />. 9 sierpnia 1378 kardynałowie francuscy będący główną siłą opozycji wobec Urbana VI wezwali go do abdykacji. Nie widząc żadnej reakcji ze strony [[papież]]a opuścili [[Anagni]] i przenieśli się do [[Fondi]]. Tam pod ochroną księcia [[Onorato Caetani]]ego zwołali nowe [[konklawe]] i 20 września 1378 roku wybrali antypapieżem kardynała Roberta de Genève, który, pomimo iż początkowo wspierał kanoniczny wybór [[Urban VI|Bartolomeo Prignano]], z czasem przeszedł do obozu sceptyków i stanął na czele buntu kardynałów<ref name="Kelly" />. [[Kuria Rzymska]] uznała ważność wyboru Klemensa VII i wypowiedziała posłuszeństwo Urbanowi VI. 31 października 1378 antypapież został koronowany. [[Pontyfikat]] ten stał się początkiem [[Wielka schizma zachodnia|Wielkiej Schizmy Zachodniej]], której kres przyniosły dopiero [[sobór powszechny|sobory powszechne]] z [[XV wiek]]u<ref name="Wollpert" />.
Podczas [[konklawe]] w Rzymie po śmierci [[Grzegorz XI|Grzegorza XI]] doszło do zamieszek ulicznych. Rzymianie w obawie, że kolejny [[papież]] ponownie zdecyduje się wyjechać z [[Państwo Kościelne|Państwa Kościelnego]] domagali się od [[kolegium kardynałów|elektorów]], aby wybrali [[Włosi|Włocha]]. Naciski tłumu, a także incydent z zakłóceniem porządku obrad zgromadzenia przez zbrojną bandę, która wdarła się na [[Wybory|elekcję]] spowodowały, że część [[kardynał]]ów nie uznała ważności wyboru [[Urban VI|Urbana VI]]{{r|Wollpert}}. Urban VI, aby pojednać się z opozycją zwołał [[konsystorz]] do [[Anagni]]{{r|Kelly}}. Podczas jego obrad miano zadecydować o legalności wyboru nowego papieża. 2 sierpnia 1378 kardynałowie wydali oświadczenie, w którym uznali, że konklawe rzymskie z kwietnia 1378 jest nieważne, gdyż wybór został przeprowadzony pod naciskiem i groźbą ze strony tłumu{{r|Kelly}}. 9 sierpnia 1378 kardynałowie francuscy będący główną siłą opozycji wobec Urbana VI wezwali go do abdykacji. Nie widząc żadnej reakcji ze strony [[papież]]a opuścili [[Anagni]] i przenieśli się do [[Fondi]]. Tam pod ochroną księcia [[Onorato Caetani]]ego zwołali nowe [[konklawe]] i 20 września 1378 roku wybrali antypapieżem kardynała Roberta de Genève, który, pomimo iż początkowo wspierał kanoniczny wybór [[Urban VI|Bartolomeo Prignano]], z czasem przeszedł do obozu sceptyków i stanął na czele buntu kardynałów{{r|Kelly}}. [[Kuria Rzymska]] uznała ważność wyboru Klemensa VII i wypowiedziała posłuszeństwo Urbanowi VI. 31 października 1378 antypapież został koronowany. [[Pontyfikat]] ten stał się początkiem [[Wielka schizma zachodnia|Wielkiej Schizmy Zachodniej]], której kres przyniosły dopiero [[sobór powszechny|sobory powszechne]] z [[XV wiek]]u{{r|Wollpert}}.


Antypapież Klemens VII ekskomunikował papieża Urbana VI i rozpoczął wojnę celem zagarnięcia [[Rzym]]u<ref name="Kelly" />. Wojska [[papież]]a zwyciężyły jednak armię [[antypapież]]a pod [[Marino (Włochy)|Marino]], zajęły [[Zamek Świętego Anioła]] i przejęły kontrolę nad [[Rzym]]em. Klemens VII wycofał się do [[Neapol]]u, a w czerwcu 1379 udał się do [[Awinion]]u<ref name="Kelly" />. Wkrótce potem antypapieża poparły Francja, Burgundia, Sabaudia, Szkocja, Kastylia i Aragonia<ref name="Kelly" />. Po stronie Urbana stanęły Niemcy, Anglia, Dania, Węgry, Skandynawia i Polska<ref name="Kelly" />. We [[Francja|Francji]] jako kuzyn króla, Klemens cieszył się opieką i bezpieczeństwem. Wiódł życie wystawne, otaczając się przepychem, co zmusiło go do nałożenia wysokich podatków<ref name="Kelly" />. Zwołał jedenaście [[konsystorz]]y, na których powołał ponad trzydziestu kardynałów, głównie Francuzów; przyjął także dwóch kardynałów rzymskich, zrażonych okrucieństwem Urbana<ref name="Kelly" />. Prowadził kampanię a rzecz zdobycia Rzymu i wygnania prawowitego papieża (zdobył wpływy m. in. w południowych Włoszech, Neapolu i Lombardii)<ref name="Kelly" />. Był przekonany o ważności swojego wyboru i nie wykazywał najmniejszej ochoty do zakończenia schizmy<ref name="Kelly" />.
Antypapież Klemens VII ekskomunikował papieża Urbana VI i rozpoczął wojnę celem zagarnięcia [[Rzym]]u{{r|Kelly}}. Wojska [[papież]]a zwyciężyły jednak armię [[antypapież]]a pod [[Marino (Włochy)|Marino]], zajęły [[Zamek Świętego Anioła]] i przejęły kontrolę nad [[Rzym]]em. Klemens VII wycofał się do [[Neapol]]u, a w czerwcu 1379 udał się do [[Awinion]]u{{r|Kelly}}. Wkrótce potem antypapieża poparły Francja, Burgundia, Sabaudia, Szkocja, Kastylia i Aragonia{{r|Kelly}}. Po stronie Urbana stanęły Niemcy, Anglia, Dania, Węgry, Skandynawia i Polska{{r|Kelly}}. We [[Francja|Francji]] jako kuzyn króla, Klemens cieszył się opieką i bezpieczeństwem. Wiódł życie wystawne, otaczając się przepychem, co zmusiło go do nałożenia wysokich podatków{{r|Kelly}}. Zwołał jedenaście [[konsystorz]]y, na których powołał ponad trzydziestu kardynałów, głównie Francuzów; przyjął także dwóch kardynałów rzymskich, zrażonych okrucieństwem Urbana{{r|Kelly}}. Prowadził kampanię a rzecz zdobycia Rzymu i wygnania prawowitego papieża (zdobył wpływy m.in. w południowych Włoszech, Neapolu i Lombardii){{r|Kelly}}. Był przekonany o ważności swojego wyboru i nie wykazywał najmniejszej ochoty do zakończenia schizmy{{r|Kelly}}.

Zmarł rażony [[udar mózgu|apopleksją]]{{r|Kelly}}. Pierwotnie pochowany został w katedrze w Awinionie. W 1401 szczątki Klemensa VII zostały przeniesione do kościoła celestynów w Awinionie. Po śmierci jego następcą wybrany został kardynał [[Antypapież Benedykt XIII|Pedro de Luna]], który przyjął imię pontyfikalne Benedykt XIII.


Zmarł rażony [[udar mózgu|apopleksją]]<ref name="Kelly" />. Pierwotnie pochowany został w katedrze w Awinionie. W 1401 szczątki Klemensa VII zostały przeniesione do kościoła celestynów w Awinionie. Po śmierci jego następcą wybrany został kardynał [[Antypapież Benedykt XIII|Pedro de Luna]], który przyjął imię pontyfikalne Benedykt XIII.
== Zobacz też ==
== Zobacz też ==
* [[Antypapież]]
* [[Antypapież]]
* [[Poczet papieży]]
* [[Poczet papieży]]


{{Przypisy}}
== Przypisy ==
{{Przypisy-lista|
<ref name="FIU">{{cytuj stronę | url = http://www2.fiu.edu/~mirandas/bios1371.htm#Geneve | tytuł = Geneve, Robert de | opublikowany = The Cardinals of the Holy Roman Church | język = en | data dostępu = 2013-03-26}}</ref>
<ref name="Kelly">{{cytuj książkę | nazwisko = Kelly | imię = John N. D. | tytuł = Encyklopedia papieży | wydawca = Państwowy Instytut Wydawniczy | miejsce = Warszawa | data = 1997 | strony = 319-321 | isbn = 83-06-02633-0}}</ref>
<ref name="Wollpert">{{cytuj książkę | nazwisko = Fischer-Wollpert | imię = Rudolf | tytuł = Leksykon papieży | wydawca = Znak | miejsce = Kraków | data = 1996 | strony = 114-116 | isbn = 83-7006-437-X}}</ref>
}}


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
Linia 69: Linia 74:
| lata = [[1378]]-[[1394]]
| lata = [[1378]]-[[1394]]
}}
}}

[[Kategoria:Antypapieże|Klemens VII]]
[[Kategoria:Antypapieże|Klemens VII]]
[[Kategoria:Kardynałowie|K]]
[[Kategoria:Kardynałowie|K]]

Wersja z 19:53, 26 mar 2013

Klemens VII
antypapież
Ilustracja
Herb duchownego
Data i miejsce urodzenia

1342
Genewa lub Annecy

Data i miejsce śmierci

16 września 1394
Awinion

antypapież obediencji awiniońskiej
Okres sprawowania

1378-1394

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Nominacja biskupia

3 listopada 1361

Sakra biskupia

brak danych

Kreacja kardynalska

30 maja 1371
Grzegorz XI

Kościół tytularny

Kościół Dwunastu Apostołów w Rzymie

Pontyfikat

20 września 1378

Klemens VII (właśc. Robert de Genève, Robert z Genewy; ur. w 1342 w Genewie[1] lub Annecy[2], zm. 16 września 1394 w Awinionie[1]) – antypapież obediencji awiniońskiej w okresie od 20 września 1378 do 16 września 1394[3].

Życiorys

Pochodził z dynastii sabaudzkiej. Był synem hrabiego Genewy Amadeusza III i Marii z Boulogne[3]. Kształcił się na Sorbonie w Paryżu. Następnie był kanonikiem katedry Notre Dame, kanclerzem biskupa Amiens. Od 1359 protonotariuszem apostolskim i familiarzem papieża. W 1361 wybrany biskupem Thérouanne, od 1368 biskup Cambrai, w 1371 mianowany kardynałem-prezbiterem z kościołem tytularnym Dwunastu Apostołów w Rzymie[1].

Wybitny dyplomata i dowódca Państwa Kościelnego. Papież Grzegorz XI powierzył mu funkcję legata na terenie północnych Włoch oraz organizowanie wojsk zaciężnych przeciw władcom Mediolanu, Viscontim i Florencji[3]. Robert z Genewy wspólnie z kardynałem Francesco Tebaldeschi zwerbował wojska zaciężne pod dowództwem kondotiera Johna Hawkwooda, które zdobyły Bolonię, a 3 lutego 1377 dokonały rzezi ludności miasta Cesena (po zdobyciu miasta, nieprzychylni kardynałowi, nadali mu przydomek Rzeźnika z Ceseny). Otworzyło to drogę do powrotu papieża do Rzymu.

Podczas konklawe w Rzymie po śmierci Grzegorza XI doszło do zamieszek ulicznych. Rzymianie w obawie, że kolejny papież ponownie zdecyduje się wyjechać z Państwa Kościelnego domagali się od elektorów, aby wybrali Włocha. Naciski tłumu, a także incydent z zakłóceniem porządku obrad zgromadzenia przez zbrojną bandę, która wdarła się na elekcję spowodowały, że część kardynałów nie uznała ważności wyboru Urbana VI[1]. Urban VI, aby pojednać się z opozycją zwołał konsystorz do Anagni[3]. Podczas jego obrad miano zadecydować o legalności wyboru nowego papieża. 2 sierpnia 1378 kardynałowie wydali oświadczenie, w którym uznali, że konklawe rzymskie z kwietnia 1378 jest nieważne, gdyż wybór został przeprowadzony pod naciskiem i groźbą ze strony tłumu[3]. 9 sierpnia 1378 kardynałowie francuscy będący główną siłą opozycji wobec Urbana VI wezwali go do abdykacji. Nie widząc żadnej reakcji ze strony papieża opuścili Anagni i przenieśli się do Fondi. Tam pod ochroną księcia Onorato Caetaniego zwołali nowe konklawe i 20 września 1378 roku wybrali antypapieżem kardynała Roberta de Genève, który, pomimo iż początkowo wspierał kanoniczny wybór Bartolomeo Prignano, z czasem przeszedł do obozu sceptyków i stanął na czele buntu kardynałów[3]. Kuria Rzymska uznała ważność wyboru Klemensa VII i wypowiedziała posłuszeństwo Urbanowi VI. 31 października 1378 antypapież został koronowany. Pontyfikat ten stał się początkiem Wielkiej Schizmy Zachodniej, której kres przyniosły dopiero sobory powszechne z XV wieku[1].

Antypapież Klemens VII ekskomunikował papieża Urbana VI i rozpoczął wojnę celem zagarnięcia Rzymu[3]. Wojska papieża zwyciężyły jednak armię antypapieża pod Marino, zajęły Zamek Świętego Anioła i przejęły kontrolę nad Rzymem. Klemens VII wycofał się do Neapolu, a w czerwcu 1379 udał się do Awinionu[3]. Wkrótce potem antypapieża poparły Francja, Burgundia, Sabaudia, Szkocja, Kastylia i Aragonia[3]. Po stronie Urbana stanęły Niemcy, Anglia, Dania, Węgry, Skandynawia i Polska[3]. We Francji jako kuzyn króla, Klemens cieszył się opieką i bezpieczeństwem. Wiódł życie wystawne, otaczając się przepychem, co zmusiło go do nałożenia wysokich podatków[3]. Zwołał jedenaście konsystorzy, na których powołał ponad trzydziestu kardynałów, głównie Francuzów; przyjął także dwóch kardynałów rzymskich, zrażonych okrucieństwem Urbana[3]. Prowadził kampanię a rzecz zdobycia Rzymu i wygnania prawowitego papieża (zdobył wpływy m.in. w południowych Włoszech, Neapolu i Lombardii)[3]. Był przekonany o ważności swojego wyboru i nie wykazywał najmniejszej ochoty do zakończenia schizmy[3].

Zmarł rażony apopleksją[3]. Pierwotnie pochowany został w katedrze w Awinionie. W 1401 szczątki Klemensa VII zostały przeniesione do kościoła celestynów w Awinionie. Po śmierci jego następcą wybrany został kardynał Pedro de Luna, który przyjął imię pontyfikalne Benedykt XIII.

Zobacz też

Przypisy

Szablon:Przypisy-lista

Bibliografia

  • Richard McBrien: Leksykon papieży. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7311-764-4.
  • Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 2000. ISBN 83-7006-948-7.
  • Robert of Geneva. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2013-03-26]. (ang.).

Szablon:Władca

  1. a b c d e Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Wollpert
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie FIU
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. a b c d e f g h i j k l m n o Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Kelly
    BŁĄD PRZYPISÓW