Ciek: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m drobne merytoryczne |
m drobne redakcyjne |
||
Linia 6: | Linia 6: | ||
'''Ciek''' – ogólne określenie wszelkiego rodzaju [[wody powierzchniowe|wód powierzchniowych]] liniowych, płynących pod wpływem [[Siła ciężkości|siły ciężkości]], płynące stale lub w ciągu dłuższych okresów w wyżłobionych przez siebie łożyskach otwartych. Pojęcie cieku należy łączyć z płynącą wodą i korytem przez nią wyżłobionym. |
'''Ciek''' – ogólne określenie wszelkiego rodzaju [[wody powierzchniowe|wód powierzchniowych]] liniowych, płynących pod wpływem [[Siła ciężkości|siły ciężkości]], płynące stale lub w ciągu dłuższych okresów w wyżłobionych przez siebie łożyskach otwartych. Pojęcie cieku należy łączyć z płynącą wodą i korytem przez nią wyżłobionym. |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
== Kształtowanie się cieku i doliny cieku == |
|||
⚫ | Wiele cieków ma swój początek w dawnych wiekach, które powstały w wyniku działania sił górotwórczych. Przez wiele epok geologicznych [[sieć wodna]] ulegała i ulega w dalszym ciągu przekształceniom, głównie w wyniku [[erozja|procesów erozyjnych]] i akumulacyjnych. Polegają one na wymywaniu, żłobieniu gleby, dna brzegów i przenoszeniu materiału (rumowiska) i akumulowaniu (gromadzeniu) go w niższych partiach cieku i doliny. |
||
Ze względu na sposób niszczącego działania cieku wyróżniamy [[erozja|erozje]]: |
Ze względu na sposób niszczącego działania cieku wyróżniamy [[erozja|erozje]]: |
||
Linia 17: | Linia 20: | ||
* [[erozja linijna (liniowa)]] - wypłukiwanie materiału skalnego przez strumienie wody płynącej stale lub okresowo (po ulewnych deszczach) wzdłuż podłużnych zagłębień terenowych o nachylonym dnie (erozja rzeczna, erozja wąwozowa) |
* [[erozja linijna (liniowa)]] - wypłukiwanie materiału skalnego przez strumienie wody płynącej stale lub okresowo (po ulewnych deszczach) wzdłuż podłużnych zagłębień terenowych o nachylonym dnie (erozja rzeczna, erozja wąwozowa) |
||
== Klasyfikacja cieków == |
|||
Ze względu na wielkość oraz pochodzenie można wyróżnić cieki: |
Ze względu na wielkość oraz pochodzenie można wyróżnić cieki: |
||
* naturalne: |
* naturalne: |
||
Linia 37: | Linia 41: | ||
* [[okresowe]] - zasilane mogą być ponadto wodami podziemnymi, pochodzącymi z tych samych opadów bądź roztopów. Wody te szybko się wyczerpują i przestają zasilać ciek; |
* [[okresowe]] - zasilane mogą być ponadto wodami podziemnymi, pochodzącymi z tych samych opadów bądź roztopów. Wody te szybko się wyczerpują i przestają zasilać ciek; |
||
* [[stałe]] - prowadzą wodę przez cały rok i tylko w wyjątkowych przypadkach mniejsze z nich mogą całkowicie wysychać. W zależności od swej wielkości noszą nazwy strug, strumieni, potoków i rzek. |
* [[stałe]] - prowadzą wodę przez cały rok i tylko w wyjątkowych przypadkach mniejsze z nich mogą całkowicie wysychać. W zależności od swej wielkości noszą nazwy strug, strumieni, potoków i rzek. |
||
== Ciek a ciek wodny == |
|||
⚫ | |||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
Wersja z 15:59, 2 lip 2013
Ciek – ogólne określenie wszelkiego rodzaju wód powierzchniowych liniowych, płynących pod wpływem siły ciężkości, płynące stale lub w ciągu dłuższych okresów w wyżłobionych przez siebie łożyskach otwartych. Pojęcie cieku należy łączyć z płynącą wodą i korytem przez nią wyżłobionym.
Określenie ciek wodny nie jest zalecane, gdyż stanowi pleonazm.
Elementy charakteryzujące ciek to: długość cieku, brzeg lewy cieku, brzeg prawy cieku, brzeg wklęsły, brzeg wypukły, nurt cieku, linia nurtu cieku, bezwzględny spadek cieku, spadek względny cieku.
Kształtowanie się cieku i doliny cieku
Wiele cieków ma swój początek w dawnych wiekach, które powstały w wyniku działania sił górotwórczych. Przez wiele epok geologicznych sieć wodna ulegała i ulega w dalszym ciągu przekształceniom, głównie w wyniku procesów erozyjnych i akumulacyjnych. Polegają one na wymywaniu, żłobieniu gleby, dna brzegów i przenoszeniu materiału (rumowiska) i akumulowaniu (gromadzeniu) go w niższych partiach cieku i doliny.
Ze względu na sposób niszczącego działania cieku wyróżniamy erozje:
- erozja denna - pogłębianie koryta rzeki wskutek wynoszenia przez prąd materiału skalnego
- erozja wsteczna - erozja wywołująca cofanie się źródeł i wodospadów. Powoduje ona rozcięcie działów wodnych i kaptaż rzeki (przeciągnięcie rzeki, zdobywanie przez rzekę lub potok górnej części dorzecza innego cieku położonego z przeciwnej strony działu wodnego)
- erozja boczna - podmywanie i podcinanie brzegów przez meandrującą rzekę
- erozja powierzchniowa - zmywy w czasie ulewnych deszczów spłukujące ze zboczy materiał na dużych powierzchniach (przeciwieństwo erozji liniowej)
- erozja linijna (liniowa) - wypłukiwanie materiału skalnego przez strumienie wody płynącej stale lub okresowo (po ulewnych deszczach) wzdłuż podłużnych zagłębień terenowych o nachylonym dnie (erozja rzeczna, erozja wąwozowa)
Klasyfikacja cieków
Ze względu na wielkość oraz pochodzenie można wyróżnić cieki:
W Polsce wprowadzono podział na[1]:
- cieki górskie o spadku powyżej 5‰
- cieki wyżynne o spadku 1–5‰
- cieki nizinne o spadku poniżej 0,5‰.
Cieki mogą prowadzić wodę okresowo lub stale. W związku z tym wyróżnia się cieki:
- epizodyczne - woda spływa z nich powierzchniowo lub podpowierzchniowo, jedynie bezpośrednio po opadach lub roztopach;
- okresowe - zasilane mogą być ponadto wodami podziemnymi, pochodzącymi z tych samych opadów bądź roztopów. Wody te szybko się wyczerpują i przestają zasilać ciek;
- stałe - prowadzą wodę przez cały rok i tylko w wyjątkowych przypadkach mniejsze z nich mogą całkowicie wysychać. W zależności od swej wielkości noszą nazwy strug, strumieni, potoków i rzek.
Zobacz też
- ↑ Mieczysław Klimaszewski: Geomorfologia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2003, s. 90. ISBN 83-01-13951-X.
Bibliografia
- Czesław Król: Hydrologia. Warszawa: PWRiL, 1981. ISBN 83-09-00409-5.
- J. David Allan: Ekologia wód płynących. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12535-7.
- Andrzej Byczkowski: Hydrologia Tom II. Warszawa: Wydawnictwo SGGW, 1999.