Kościół katolicki: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Poprawione błędy interpunkcyjne w ostatnim zdaniu, przez które ciężko było pojąć jego sens.
Linia 77: Linia 77:
{{Cytat|(...) Kościoły, tak Wschodu, jak i Zachodu, chociaż różnią się częściowo między sobą tak zwanymi obrządkami, mianowicie liturgią, karnością kościelną i spuścizną duchową, są wszakże jednakowo poddane władzy pasterskiej Biskupa Rzymskiego (...). Dlatego Kościoły te jednakową posiadają godność i żaden z nich nie góruje nad innymi z racji obrządku. Cieszą się też tymi samymi prawami i poddane są tym samym obowiązkom{{r|Dekret o Kościołach wschodnich}}.}}
{{Cytat|(...) Kościoły, tak Wschodu, jak i Zachodu, chociaż różnią się częściowo między sobą tak zwanymi obrządkami, mianowicie liturgią, karnością kościelną i spuścizną duchową, są wszakże jednakowo poddane władzy pasterskiej Biskupa Rzymskiego (...). Dlatego Kościoły te jednakową posiadają godność i żaden z nich nie góruje nad innymi z racji obrządku. Cieszą się też tymi samymi prawami i poddane są tym samym obowiązkom{{r|Dekret o Kościołach wschodnich}}.}}


Z racji tego, że [[Kościół łaciński]] przewyższa zdecydowanie swoją liczebnością inne Kościoły katolickie często błędnie, w obiegowej opinii utożsamiany jest on z Kościołem katolickim w ogóle.
Z racji, [[Kościół łaciński]] przewyższa zdecydowanie swoją liczebnością inne Kościoły katolickie, często błędnie w obiegowej opinii utożsamiany jest on z Kościołem katolickim w ogóle.


== Historia Kościoła katolickiego ==
== Historia Kościoła katolickiego ==

Wersja z 12:22, 7 lip 2013

Kościół katolicki
ilustracja
Klasyfikacja systematyczna wyznania
Chrześcijaństwo
 └ Katolicyzm
Ustrój kościelny

episkopalny

Siedziba

Watykan

Zwierzchnik
• tytuł zwierzchnika

Franciszek
papież

Zasięg geograficzny

ogólnoświatowy

Strona internetowa
Alegoria katolicyzmu, obraz Jana Vermeera
Bazylika św. Piotra w Watykanie
Ostatnia Wieczerza pędzla Leonarda da Vinci
Św. Paweł

Kościół katolicki – największa na świecie chrześcijańska wspólnota wyznaniowa, głosząca zasady wiary i życia określane mianem katolicyzmu. Kościół katolicki jest jednym z trzech głównych nurtów chrześcijaństwa, obok Cerkwi prawosławnej i Kościołów protestanckich.

Kościół zachowuje jedność w zakresie doktryny, dopuszcza natomiast różnice w obrzędach liturgicznych oraz odrębność organizacji hierarchicznej i kanonicznej (tzw. Kościoły sui iuris). W związku z tym w Kościele katolickim wyodrębnić można dominujący pod względem liczebności Kościół łaciński (zwany również Kościołem rzymskim lub zachodnim) oraz Katolickie Kościoły Wschodnie, które mimo ich liczby i różnic między sobą ujmowane są wspólnie ze względu na swą niewielką liczebność.

Równość wszystkich Kościołów katolickich potwierdzono na soborze watykańskim II:

(...) Kościoły, tak Wschodu, jak i Zachodu, chociaż różnią się częściowo między sobą tak zwanymi obrządkami, mianowicie liturgią, karnością kościelną i spuścizną duchową, są wszakże jednakowo poddane władzy pasterskiej Biskupa Rzymskiego (...). Dlatego Kościoły te jednakową posiadają godność i żaden z nich nie góruje nad innymi z racji obrządku. Cieszą się też tymi samymi prawami i poddane są tym samym obowiązkom[2].

Z racji, iż Kościół łaciński przewyższa zdecydowanie swoją liczebnością inne Kościoły katolickie, często błędnie – w obiegowej opinii – utożsamiany jest on z Kościołem katolickim w ogóle.

Historia Kościoła katolickiego

Historia Kościoła katolickiego w pierwszym tysiącleciu jest ściśle zjednoczona z historią chrześcijaństwa, którego pierwszy poważny podział nastąpił dopiero w 1054 (Schizma wschodnia).

Historię Kościoła katolickiego na tle innych Kościołów chrześcijańskich widać najlepiej poprzez historię kwestii Prymatu Świętego Piotra.

I-IV w.

 Osobny artykuł: Pierwotne chrześcijaństwo.

Według Nowego Testamentu założenie Kościoła zostało zapowiedziane przez Jezusa Chrystusa, który w słowach skierowanych do św. Piotra powiedział: „Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój i bramy piekielne go nie przemogą”(Mt 16,18).

Pierwotny Kościół, który traktowany był jako stronnictwo religijno-polityczne, nie był jednolity i składał się z wielu grup (Kościołów lokalnych), tzw. gmin chrześcijańskich. Jego wyznawcy mieli jednak świadomość przynależności do jednej wspólnoty: „Jeden jest Pan, jedna wiara, jeden chrzest” (List do Efezjan 4,5). Na czele pierwszej z nich, założonej w Jerozolimie ok. 33 r. n.e. stał początkowo Piotr Apostoł.

Zgodnie z tradycją Kościoła katolickiego wspólnota pierwotnych gmin chrześcijańskich może być uważana za jego zalążek. Słowo katolicki pochodzi od greckiego określenia Καθολικος oznaczającego uniwersalny lub powszechny. W listach ówczesnych biskupów, m.in. Klemensa Rzymskiego, Polikarpa ze Smyrny i Ignacego z Antiochii pojawiają się pierwsze nawoływania do utrzymania jedności w wierze. W liście tego ostatniego do Kościoła w Smyrnie napisanym przed rokiem 107 n.e. po raz pierwszy znalazło się określenie Kościół katolicki[3]. Określenie to pojawiało się również w późniejszych tekstach Ireneusza, biskupa Lyonu. Mniej więcej od II wieku n.e. mówi się już zawsze o jednym Kościele powszechnym, który składa się z wielu gmin. Wielki wpływ na utrzymanie wspólnoty miały zebrania kierowników gmin, podczas których załatwiano sprawy bieżące, zwłaszcza rozwiązywano trudności natury organizacyjnej i doktrynalnej. Nie wszystkie zebrania miały jednakowy zasięg. Dokumenty wspominają o synodach prowincjonalnych, o zebraniach biskupów z kilku prowincji i synodach powszechnych. Sobór powszechny, podobnie jak dzisiaj, uważano w tamtym czasie za najważniejszą instytucję całego Kościoła.

Kościół w II w. nie nosił jeszcze wszystkich cech katolicyzmu. Uwaga chrześcijan koncentrowała się głównie na przechowywaniu „tradycji apostolskiej”, dlatego też tworzono organizację kościelną i hierarchiczną władzę, która miała czuwać nad czystością wiary. Wtedy też ustanowiono wyznanie wiary i kanon ksiąg świętych. Katolicyzm kształtował się stopniowo wskutek asymilacji elementów kultury hellenistycznej i rzymskiej. Na tym tle dochodziło do wielokrotnych konfliktów wewnątrz Kościoła. Wśród przełożonych gmin występowały dwie skrajne tendencje: do izolowania nowej wiary od wpływów świata hellenistycznego i do wytworzenia religii powszechnej poprzez połączenie chrześcijaństwa z elementami kultury starożytnej.

Dominująca religia Cesarstwa

Peter Paul Rubens „Nawrócenie Konstantyna”

Edykt mediolański z 313, w którym cesarz Konstantyn I Wielki podarował chrześcijanom swobodę wyznawania ich religii, przypieczętował ten drugi scenariusz.

Średniowiecze

 Zobacz też: Wielka schizma wschodnia.

Reformacja i sobór trydencki

 Osobny artykuł: Reformacja.
Luter palący bullę papieską

W 1517 roku w Wittenberdze wystąpił ze swoimi 95 tezami Marcin Luter, krytykując w nich m.in. praktykę sprzedawania odpustów, z których Kościół pozyskiwał środki na finansowanie budowy bazyliki św. Piotra w Rzymie. Protestanci odrzucili kult świętych, Marii, prymat papieża, utrzymując, że wiele dogmatów katolickich nie ma żadnego potwierdzenia w Biblii; krytykowali także zbyt wystawne i rozwiązłe życie papieży i biskupów. Marcin Luter zarzucał klerowi wyższych warstw wystawne życie, brak wykształcenia niższych hierarchów, włącznie z analfabetyzmem, płatne odpusty oraz celibat.

Przeciwdziałanie reformacji było jednym z głównych powodów zwołania soboru trydenckiego.

Sobór watykański II

 Osobny artykuł: Sobór watykański II.

Sobór watykański II zapoczątkował reformę Kościoła katolickiego poprzez otwarcie go na dialog z innymi wyznaniami (dialog ekumeniczny) i ogólne zarysowanie reformy liturgii. Podczas trwania soboru papież Paweł VI nawiązał bliskie stosunki z patriarchą Konstantynopola Atenagorasem. 5 grudnia 1965 zostały odwołane ekskomuniki, którymi w 1054 obłożyli się nawzajem dostojnicy Kościoła rzymskiego i konstantynopolitańskiego.

Struktura

papież Franciszek

Kościół katolicki charakteryzuje się silnie hierarchiczną strukturą. Najwyższym hierarchą Kościoła katolickiego jest papież (zwany z łac. Pontifex Maximus = Najwyższy Kapłan), chociaż formalnie pozostaje on tylko biskupem Rzymu. Uznawany jest przez członków Kościoła katolickiego za następcę Apostoła Piotra, zastępcę Chrystusa na ziemi oraz widzialną głowę Kościoła; wybierany po śmierci poprzednika lub jego rezygnacji (kanon 332 Kodeksu Prawa Kanonicznego stanowi, co następuje: Gdyby się zdarzyło, że Biskup Rzymu zrzekłby się swego urzędu, to do ważności wymaga się, by zrzeczenie zostało dokonane w sposób wolny i było odpowiednio ujawnione; nie wymaga zaś niczyjego przyjęcia) w ogólnym zgromadzeniu kardynałów-elektorów, zwanym konklawe. Siedzibą papieża jest Watykan. Obecnym papieżem jest Franciszek.

Sobór powszechny jest zgromadzeniem wszystkich biskupów w sprawach najwyższej wagi. Przewodniczy mu papież, wszystkie uchwały soboru podlegają zatwierdzeniu przez papieża. Do tej pory według Kościoła katolickiego odbyło się 21 soborów powszechnych (inne wyznania za powszechne uznają tylko pierwsze 7 soborów, które odbyły się przed rozłamem na chrześcijaństwo wschodnie i zachodnie).

Podstawowymi jednostkami administracyjnymi w strukturze Kościoła katolickiego są diecezje i parafie, a pomocniczymi metropolie (prowincje kościelne) i dekanaty.

Kościół katolicki w sposób zwyczajny rządzony jest nieograniczoną władzą absolutną papieża. Niemniej gdy niekonieczne jest stosowanie przez papieża władzy w sposób bezpośredni wówczas zastosowanie ma prawo kanoniczne.

Wiara, liturgia i nauczanie moralne

 Osobny artykuł: katolicyzm.

Kościół katolicki w teologii

Ciało Chrystusa

Kościół jest „Ciałem Chrystusa. Przez Ducha Świętego i Jego działanie w sakramentach, przede wszystkim w Eucharystii, Chrystus, który umarł i zmartwychwstał, tworzy wspólnotę wierzących jako swoje Ciało”[4]. A Chrystus „jest Głową Ciała – Kościoła” (Kol 1, 18). Do tego Ciała Chrystusowego w pełni wcieleni są ci, którzy zostali ochrzczeni w Kościele albo do niego przyjęci, i nie odłączyli się od niego sercem. Dalej mając coraz to mniejszą łączność z Kościołem: katechumeni, wszyscy ochrzczeni, wierzący w jednego Boga, a nawet poszukujący Boga swoim sercem[5]

Wspólnota wierzących

Kościół obejmuje osoby żyjące (Kościół pielgrzymujący, Kościół walczący), przebywające w czyśćcu (Kościół pokutujący) oraz zbawione (Kościół triumfujący).

Przymioty Kościoła

Według nicejsko-konstantynopolitańskiego wyznania wiary katolicy wierzą w Kościół, który jest:

  • Jeden – Tylko jeden Kościół jest kościołem prawdziwym, to znaczy założonym przez Boga. Symbolem jedności w katolicyzmie jest papież.
  • Święty – Jako wspólnota mistyczna jest doskonałym Mistycznym Ciałem Chrystusa, Ludem Bożym (co nie oznacza świętości wszystkich członków Kościoła ani kapłanów), w którym działa Duch Święty.
  • Powszechny – Jest powołany do działania wśród całej ludzkości i obejmuje tym działaniem wszystkich ludzi niezależnie od stanu, majątku, narodowości oraz od popełnionych grzechów.
  • Apostolski – W pełni i nieprzerwanie przechowuje naukę Jezusa przekazaną apostołom. Symbolem tego w katolicyzmie jest sukcesja apostolska: biskup musi wykazać nieprzerwany łańcuch wyświęcania od jednego z pierwszych Dwunastu Apostołów.

Inne wspólnoty katolickie

Istnieją również tradycjonalistyczne wspólnoty katolickie, oparte na hipotezach teologicznych sedeprywacjonizmu czy sedewakantyzmu. Wspólnoty te różnią się co do stosunku do władzy papieży od Jana XXIII włącznie, w mniejszym lub większym stopniu ją odrzucając. Nie odrzucają jednak (w odróżnieniu od Kościołów starokatolickich) dogmatu o nieomylności papieża, swój brak zaufania do władzy papieskiej uzasadniając najczęściej średniowieczną hipotezą teologiczną papa hereticus. Znaczna większość z nich nie stanowi osobnych Kościołów – wspólnoty te deklarują jedynie, że to one zachowały czystą wiarę katolicką. Stanowisko sedewakantystów i sedeprywacjonistów nie jest jednak uznawane przez Kościół katolicki, który (nie wypowiadając się jednak ostatecznie) uznaje je za odstępców od wiary. Ponadto katolicyzm dzieli się na liczne Kościoły starokatolickie (wśród nich mariawityzm i polskokatolicyzm), liberalnokatolickie, anglokatolickie i niezależne.

Kościół katolicki a Biblia

Szablon:POV

Strona tytułowa pierwszego wydania Biblii Jakuba Wujka

Kościół katolicki od czasów apostolskich traktował Biblię jako podstawę swojej działalności misyjnej i duszpasterskiej. Znaczenie Pisma Świętego jako środka do zbawienia podkreślali m.in. św. Jan Chryzostom, św. Hieronim (nieznajomość Pisma Świętego jest nieznajomością Chrystusa), a także św. Augustyn i Leon Wielki. Indywidualna lektura była kultywowana i pogłębiana zwłaszcza w tradycji monastycznej (Pachomiusz, Ewagriusz z Pontu, Benedykt z Nursji). Począwszy od XIII wieku, w związku z rozwojem sekt i ruchów innowierczych, urząd nauczycielski wydał kilka zakazów posiadania Pisma Świętego (m.in. list papieża Innocentego III z 1199 do biskupa Metzu, dekrety synodów prowincjonalnych w Tuluzie z 1229, Tarragonie z 1234, Oksfordzie z 1408).

W XVI wieku, w związku z głoszonym przez reformację hasłem indywidualnej wykładni i pojawiającymi się przekładami Pisma Świętego na języki narodowe, stanowisko Kościoła zostało zaostrzone. Konstytucja Piusa IV Dominici gregis rustodiae z 1564 zabraniała korzystać z niekatolickich wydań Pisma Świętego, a na korzystanie z katolickich przekładów na języki nowożytne zezwalała wiernym po uzyskaniu zgody proboszcza lub spowiednika. Restrykcje wobec Biblii niekatolickich wynikały m.in. z charakteru przekładów, które zarówno w tekście, jak i adnotacjach wspierały protestanckie doktryny[6]. Choć ograniczenia w korzystaniu z katolickich wydań Biblii zniesione zostały przez papieża Benedykta XIV, w konstytucji Sollicita ac provida z 9 lipca 1753 roku[7], Pismo Święte nadal w niewielkim stopniu wykorzystywane było w działalności duszpasterskiej. Pod koniec XVIII wieku niemiecki jezuita Johann Michael Sailer domagał się powrotu do Biblii jako podstawowego środka w duszpasterstwie Kościoła, jednakże jego postulaty doczekały się realizacji dopiero pod koniec XIX wieku. Encyklika Leona XIII z 1893 roku Providentissimus Deus nawołuje do ożywienia i uporządkowania studiów biblijnych, a Spiritus Paraclitus Benedykta XV z 1920 do czytania i szerokiego stosowania Pisma Świętego w duszpasterstwie. W podobnym duchu wypowiadał się Pius XII (encyklika Divino afflante Spiritu, 1946) oraz Jan XXIII. Na soborze watykańskim II zalecono by dokonywać przekładów z tekstów oryginalnych i podkreślono, że Biblia, wraz z Tradycją jest „najwyższą regułą wiary”[8].

Kościół katolicki a cywilizacja

Kościół katolicki a literatura i filozofia

Szablon:Źródła W starożytności chrześcijanie mieli z jednej strony stosunek krytyczny do dotychczasowego dorobku filozofii (jako mądrości świata odrzucanej przez pismo) i literatury (jako elementu religii pogańskich), z drugiej zaś strony świadomie wykorzystywali ten dorobek w kształtowaniu własnej myśli filozoficznej oraz obronie i propagowaniu chrześcijaństwa. Pierwsi filozofowie chrześcijańscy nazywani apologetami zajmowali się głównie odpowiadaniem na zarzuty stawiane chrześcijaństwu przez władze i filozofów pogańskich takich jak np. Celsus. Filozofia chrześcijańska zaczęła się odtąd szybko rozwijać wchłaniając wiele wątków neoplatońskich. Zazwyczaj hierarchowie kościelni mieli dostęp do edukacji, tym samym wiele filozofów tej epoki było zakonnikami jak np. Tomasz z Akwinu, święty Bonawentura, czy Duns Szkot. Kościół posiadał w tym czasie pełną kontrolę nad uniwersytetami, eliminując z nich idee niezgodne z jego doktryną (uznane za herezje). Często za najważniejszą filozofię katolicką uznaje się tomizm, co zostało nawet usankcjonowane w encyklice Aeterni Patris. W bibliotekach klasztornych przetrwało wiele dzieł literatury i filozofii antycznej, przy czym nie było wśród nich traktatów antychrześcijańskich (których ślady zachowały się jedynie w polemicznych dziełach apologetów), czy literatury uznanej za pornograficzną.

Pierwsze dzieła literatury chrześcijańskiej to Listy apostolskie, Dzieje apostolskie i Pasterz Hermasa, wkrótce później powstały Ewangelie. Pod koniec starożytności zaczęły powstawać liczne poezje religijne np. hymny świętego Ambrożego, Kościół patronował także literaturze hagiograficznej. Poezja religijna była tworzona przez całe średniowiecze, za jej najwybitniejszego reprezentanta uznaje się Dantego i jego Boską komedię. Okresem rozkwitu literatury chrześcijańskiej jest także okres kontrreformacji. W tym czasie Kościół podjął także walkę z literaturą i filozofią uznawana przez niego za heretycką. W roku 1559 powstał pierwszy Indeks ksiąg zakazanych, na którym z biegiem czasu znalazły się z różnych powodów dzieła wielu wybitnych pisarzy (Dante, Goethe, Stendhal, Voltaire, Blaise Pascal, Kartezjusz, Emil Zola itd.).

Kościół katolicki w literaturze polskiej

Pierwsze dzieła literatury polskiej to przede wszystkim literatura religijna – np. jej najstarszy zabytek, Bogurodzica. Kościół katolicki zajmuje ważne miejsce w kulturze polskiej. Choć wielu pierwszych twórców piszących w języku polskim jak Mikołaj Rej, czy Biernat z Lublina było protestantami, wielki wpływ na ten język i literaturę wywarły także dzieła katolickie takie jak Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego (dedykowany biskupowi krakowskiemu), przekład Pisma Świętego autorstwa Jakuba Wujka, sonety i psalmy Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Kościół nie tylko inspirował twórców literatury, ale był też często jej przedmiotem i tak np. Ignacy Krasicki napisał satyrycznie przedstawiający życie zakonne poemat Monachomachia. Adam Mickiewicz sformułował wiele zarzutów pod adresem Kościoła w IV. wykładzie paryskim. Motywy katolickie pełniły jednak istotną rolę w takich dziełach jak „Pan Tadeusz”, „Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego”. Pochwalał on w nich wartości chrześcijańskie i katolickie. Krytycznie wobec Kościoła odnosił się Juliusz Słowacki, który święta religijne obchodził według kalendarza juliańskiego. Słowacki napisał: „Polsko, twa zguba w Rzymie”. Krytycyzm Słowackiego wobec Stolicy Apostolskiej związany był z polityką ówczesnego papieża Grzegorza XVI, niechętnego względem dążeń niepodległościowych Polski, który w 1832, w encyklice Cum primum potępił powstanie listopadowe. Słowacki pragnął by kiedyś na czele Kościoła stanął „Papież Słowiański” (napisał na ten temat wiersz).

Z końcem XIX i na początku XX wieku poglądy antyklerykalne głosił znany polski tłumacz Tadeusz Boy-Żeleński, który przyswoił językowi polskiemu ogromną liczbę zakazanych przez Kościół dzieł literatury francuskiej[potrzebny przypis].

Kościół katolicki a sztuka

Pieta dłuta Michała Anioła z Bazyliki św. Piotra

Od wczesnych wieków chrześcijaństwa z inspiracji religijnej powstawało wiele dzieł sztuki. Pod wpływem rzymskim chrześcijaństwo odrzuciło obowiązujący w judaizmie zakaz przedstawiania postaci. Zaczęto więc przedstawiać postacie Jezusa (często jako Dobrego Pasterza) i Marii. Wizerunki te często były inspirowane wcześniejszymi wyobrażeniami bóstw pogańskich.

W średniowieczu sztuka sakralna stanowiła dominującą część sztuki. Coraz częściej obok postaci Jezusa i Maryi pojawiały się też postacie świętych Kościoła katolickiego. Charakterystyczne było podejście do sztuki: artysta tworzył „na chwałę Boga”, a niekoniecznie dlatego by jego dzieła były podziwiane przez ludzi. Zauważyć można, iż na wielu gotyckich budowlach znajdują się bardzo starannie wykonane detale, które nie mogą jednak być oglądane bez np. wspięcia się na dach.

W czasach renesansu dostojnicy kościelni materialnie wspierali rozwój sztuki (nie tylko sakralnej). Papieże otaczali opieką takich twórców, jak Michał Anioł, Rafael, Francesco Borromini czy Leonardo da Vinci. Jednymi z największych mecenasów byli Aleksander VI i Juliusz II. W krajach obecnej Ameryki Łacińskiej misjonarze katoliccy (w sposób pośredni lub bezpośredni) przyczyniali się do niszczenia zastanych tam kultur. Niszczono np. wizerunki lokalnych bóstw. Niektóre jednak elementy sztuki miejscowej wkomponowały się w chrześcijańską sztukę religijną. Powstało szereg dzieł sztuki łączących tradycje obu kultur.

W dobie kontrreformacji Kościół katolicki inspirował kształtowanie się nowego stylu w architekturze i sztuce – baroku. Katolickie kościoły barokowe miały przyciągać wiernych swym bogactwem, dla odróżnienia od skromnych w formie kościołów protestanckich. Jednocześnie okres ten cechuje bardziej negatywny niż w poprzedniej epoce stosunek do pokazywania ciała ludzkiego – stąd wielu renesansowym rzeźbom dodawano specjalne opaski by zakryć ich nagość.

W późniejszych epokach Kościół katolicki dalej przywiązywał dużą wagę do sztuki, choć współcześnie dzieła powstałe z inspiracji religijnej stanowią znacznie mniejszy procent niż w dawnych wiekach. Obok tradycyjnych form sztuki religijnej pojawiły się nowe – np. filmy przedstawiające w sposób sfabularyzowany historie znane z Biblii lub biografie osób uznanych za święte.

Kościół przywiązuje dużą wagę do środowisk twórczych. Organizowane są dla zainteresowanych specjalne rekolekcje, działają ośrodki duszpasterskie ukierunkowane na te środowiska. Wyznaczony jest też kapelan środowisk twórczych.

Krytycy zarzucają Kościołowi katolickiemu chęć wprowadzenia cenzury wobec dzieł sztuki. Powołują się tu na krytyczne głosy przedstawicieli Kościoła wobec dzieł sztuki nawiązujących do motywów religijnych w sposób odmienny od punktu widzenia Kościoła, czy też zbyt śmiało przedstawiających sprawy związane z seksualnością człowieka.

Kościół katolicki a nauka

Katolicki ksiądz Grzegorz Mendel (1822–1884) – prekursor genetyki

Od wczesnego średniowiecza Kościół katolicki stymulował rozwój nauki i techniki. Przez kilka stuleci wieków ciemnych w przyklasztornych bibliotekach i scriptoriach tysiące mnichów przepisywało antyczne manuskrypty, dzięki czemu ocalono dorobek starożytnej literatury i nauki przed niszczącymi najazdami barbarzyńców. Począwszy od X wieku Kościół zaczął tworzyć, głównie w oparciu o szkoły katedralne, sieć uniwersytetów, która umożliwiła rozpowszechnianie i rozwój wszystkich dziedzin wiedzy. Stworzenie uniwersytetów dało początek międzynarodowej społeczności naukowej, która położyła fundamenty pod późniejszą rewolucję naukową. Jak skonstatował jeden z badaczy, w średniowieczu Kościół był „jedyną instytucją w Europie, która wykazywała ciągłe zainteresowanie kultywowaniem i pielęgnowaniem wiedzy”[9].

Do rozwoju nauki i techniki w średniowieczu w przyczyniły się także zakony. W okresie średniowiecza benedyktyni upowszechnili praktyczną wiedzę z dziedziny techniki upraw ziemi, hodowli bydła i koni, pszczelarstwa, sadownictwa i zielarstwa[10]. Jeden z mediewistów skonstatował, iż „każdy klasztor benedyktyński był jednocześnie szkołą rolniczą dla całego regionu”[11]. Wśród benedyktynów nie brakowało wynalazców: najbardziej znani to. Guido z Arezzo – twórca nowoczesnego zapisu nutowego, Gerbert z Aurillac (późniejszy papież Sylwester II) – twórca pierwszego mechanicznego zegara i Dom Pérignon – wynalazca szampana. Cystersi rozwinęli technologię budowy młynów wodnych, metalurgię i hutnictwo szkła[12]. Zakon jezuitów wniósł wkład w rozwój fizyki eksperymentalnej, astronomii, geomagnetyzmu, meteorologii, sejsmologii, a także kartografii[13]. Jezuici utrwalali swój naukowy dorobek w dziełach, dzięki którym upowszechniano wyniki badań. W XVII wieku prawie wszystkie traktaty z dziedziny optyki wyszły spod pióra jezuitów[14] Ponadto za sprawą jezuickich misjonarzy zachodnia nauka dotarła do Chin i Indii.

Katoliccy duchowni położyli podstawy pod wiele nowych dziedzin wiedzy, np. ks. Nicholas Steno uznawany jest za ojca geologii i stratygrafii, o. Atanazjusz Kircheregiptologii. Grzegorz Mendel był prekursorem genetyki. Wybitnymi astronomami byli Mikołaj Kopernik – odkrywca heliocentryzmu, a także o. Giovanni Battista Riccioli oraz Rudjer Josip Bosković. Franciszkanin Roger Bacon uznawany jest za prekursora współczesnej metodologii nauk, a o. Francisco de Vitoria za twórcę podstaw współczesnego prawa międzynarodowego. Scholastycy mieli z kolei wkład w rozwój ekonomii (m.in. teoria pieniądza Jana Buridana, teoria monetarna Mikołaja z Oreseme, teoria subiektywnej wartości (Pierre de Jean Olivi, Luis de Molina, kard. Juan de Lugo)[15]. Jeden z najbardziej wpływowych ekonomistów XX wieku Joseph Schumpeter, stwierdził, że późnych scholastyków powinno uważać się za założycieli naukowej ekonomii[16].

Spośród papieży do największych propagatorów nauki należeli: Benedykt XIV zwany papieżem uczonych, Sylwester II, Klemens XI, a także Jan XXI (Piotr Hiszpan) – wybitny logik, autor dzieła Summulae logicales.

Dziedziną nauki, na którą wpływ Kościoła był niejednoznaczny jest astronomia. Choć, jak twierdzi jeden z badaczy, „Kościół rzymskokatolicki przeznaczył więcej wsparcia i pomocy finansowej na rzecz rozwoju astronomii przez okres sześciuset lat (od czasu odrodzenia nauki antycznej w późnym średniowieczu do oświecenia) niż jakakolwiek inna instytucja lub prawdopodobnie wszystkie instytucje razem wzięte[17], faktem jest konflikt władz Kościoła z Galileuszem o status teorii Kopernika. Konflikt zakończył się zakazem głoszenia teorii kopernikańskiej i wciągnięciem dzieła O obrotach ciał niebieskich na Indeks ksiąg zakazanych. Sprawa Galileusza utrwaliła pogląd o wrogim stosunku Kościoła do nauki[18].

Utworzenie w 1559 roku przez papieża Pawła IV Indeksu ksiąg zakazanych zabraniającego rozpowszechniania niektórych publikacji naukowych m.in. z dziedziny astronomii jest podawane jako przykład negatywnego wpływu Kościoła na rozwój tej dyscypliny. Ostatnio pojawiły się jednak głosy, że realny wpływ Indeksu na rozwój nauki był mniejszy, niż się powszechnie uważa, z uwagi na niewystarczającą skuteczność egzekwowania wynikających z niego zakazów[19].

Czasy współczesne przyniosły stopniowe odchodzenie od sporu teologii z naukami przyrodniczymi. Potrzebę i możliwość współpracy wiary i nauki sformułował Jan Paweł II w encyklice Fides et Ratio[20]. Przejawem tej tendencji jest rozwój chrześcijańskiej filozofii przyrody.

Kościół katolicki a teoria ewolucji

W 1950 roku Pius XII w encyklice Humani generis określił ewolucjonizm jako poważną hipotezę, zastrzegając jednak, że rodzaj ludzki pochodzi od jednej pary, mężczyzny i kobiety. Jan Paweł II poszedł dalej, stwierdzając w przesłaniu do Papieskiej Akademii Nauk z 1996, że nowe zdobycze nauki każą nam uznać, że teoria ewolucji jest czymś więcej niż hipotezą. Według niektórych komentatorów wypowiedzi papieża Benedykta XVI wspierają teorię inteligentnego projektu: podczas jednej z audiencji generalnych w 2005 roku papież powiedział: „(...) Na początku stwórcze słowo – to słowo, które stworzyło wszystko i stworzyło ten inteligentny projekt, jakim jest kosmos – jest także miłością”. Komentarze papieża zostały natychmiastowo przywołane przez obrońców teorii inteligentnego projektu, którzy utrzymują, że wszechświat jest tak skomplikowany, że musiał być stworzony przez siłę wyższą. Proponenci tej koncepcji dążą w USA do wprowadzenia jej nauczania w publicznych szkołach jako część programu zajęć z nauk przyrodniczych[21] Z kolei w 2007 roku papież w komentarzu do nowego wydania książki „Kreacja i Ewolucja” („Creation and Evolution”) stwierdził, że teoria Darwina o stopniowym udoskonalaniu się form życia na Ziemi jest „nie do końca udowodniona”, a także że „nauka niepotrzebnie marginalizuje poglądy na temat kreacjonizmu[22].

Statystyki wiernych Kościoła katolickiego na świecie

W 2009 liczył ok. 1,181 mld wiernych[23], czyli w przybliżeniu 17,4% populacji świata[24]. Biorąc pod uwagę kryterium liczby wiernych – Kościół katolicki zajmuje pierwszą pozycję na świecie[25]. Według badań Protestanckiego Ośrodka Globalnego Chrześcijaństwa w USA codziennie przybywa na świecie 31. tysięcy katolików[26].

W Niemczech od początku lat 90. z Kościoła katolickiego wystąpiło ok. 1,5 miliona wiernych[27].

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego z 2010 roku, do Kościoła katolickiego w Polsce należy 33,7 mln osób (liczba ochrzczonych), co stanowi 88,4% ludności Polski (38,2 mln osób)[28]. Jednocześnie w mszy św. uczestniczy 41% ludności, a do komunii przystępuje 16,4%[29].

Przyszłość Kościoła katolickiego

Od kilkudziesięciu lat Kościół katolicki w Europie traci wiernych i duchownych. Przykładami tego zjawiska są:

  • spadek deklaracji wiary katolickiej wśród ludności: we Francji jako katolicy deklaruje się 51% ludności w 2007 roku (spadek z 67% w 2000)[30], w Austrii 67% w 2006 (87% w 1971)[31], w Słowenii 58% w 2002 (77% w 1991)[32],
  • wzrost średniej wieku kapłanów: w latach 60. i 70. średni wiek księdza wynosił we wszystkich krajach tradycyjnie katolickich 30-kilka lat, obecnie w USA wynosi 56 lat, a w innych krajach waha się między 60 a 75.[33][34][35]; według statystyk watykańskich, ponad 20% porzucających w Europie kapłaństwo księży pochodzi z Polski. Jak podają oficjalne dane z Polski ze stanu duchownego odchodzi około 60 księży rocznie, zaś w całej Europie – prawie 250. W rzeczywistości statystyki nie ujmują wszystkich, dlatego duchownych porzucających kapłaństwo może być kilkakrotnie więcej[36].

Spośród krajów europejskich największą religijnością charakteryzują się Polska, Irlandia, Słowacja i Malta. Jednak również w Polsce regularnie praktykuje 40,4% ludności, z różnicami w diecezjach od 26% do 67%[37]. W Irlandii także zanotowano spadek praktyk od poziomu 90% w latach 70. do około 40% obecnie. W krajach Ameryki Łacińskiej ma miejsce odpływ wiernych do kościołów protestanckich, głównie zielonoświątkowych: w Brazylii, która jest największym krajem katolickim na świecie, liczbę katolików szacuje się 67%[38], chociaż w 1985 roku było to 90%[39]

Z drugiej strony Kościół katolicki osiągnął sukcesy w ewangelizacji Afryki, gdzie w niektórych krajach katolicy stanowią większość ludności[40]. Sto lat temu w Afryce było 400 000 katolików, teraz jest ich ponad 165 milionów[41]. Według prognoz liczba katolików w Afryce przekroczy liczbę katolików w Europie mniej więcej w latach 30. XXI w., a do 2050 liczba katolików azjatyckich dosięgnie europejskiej[41].

Prognozuje się, że od 2004 r. do 2050 r. katolickie populacje wzrosną o 146% w Afryce, 63% w Azji 42% w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach oraz o 38% w Ameryce Północnej. Europa zaś doświadczy 6% spadku liczebności swojej katolickiej populacji między 2004 a 2050 r.[41]

Krytyka

 Osobny artykuł: Krytyka religii.

Kościół rzymskokatolicki przez cały okres swojego istnienia był i jest poddawany krytyce zarówno wewnętrznej – przez duchownych oraz świeckich członków Kościoła, najczęściej połączonej z planami reformy, jaki i zewnętrznej – przez osoby nie będące członkami Kościoła.

Zarzuty dotyczą głównie kwestii aborcji, metody in-vitro, wykorzystywania zbyt dużej liczby pieniędzy państwowych[potrzebny przypis], przemocy seksualnej przez duchownych, kapłaństwa kobiet[42], antykoncepcji, moralnej oceny homoseksualizmu[43].

Krytyka w środowiskach katolickich

Lefebryści

Lefebryści zarzucają Kościołowi odejście podczas soboru watykańskiego II od postanowień soboru trydenckiego, w tym wprowadzenie zmian w liturgii (dopuszczenie języków narodowych w miejsce łaciny we mszy świętej, zmiana aranżacji prezbiterium, zmiana w sposobie udzielania komunii, zmiana kierunku celebracji mszy) oraz rozpoczęcie dialogu ekumenicznego. Lefebryści podkreślają także możliwość wpływu masonerii na postanowienia soboru[44].

Liberalne nurty

Liberalne nurty katolicyzmu odrzucają nauczanie Kościoła w kwestiach homoseksualizmu, aborcji, antykoncepcji, celibatu i kapłaństwa kobiet. Zdarzają się wśród nich również księża: na przykład Abbé Pierre, który opowiadał się przeciwko celibatowi, zakazowi antykoncepcji, potępianiu przez Kościół związków homoseksualnych, brakowi święceń kapłańskich dla kobiet[45][46][47]. Innym przykładem jest francuski biskup Jacques Gaillot, który podważał nauczanie Kościoła w kwestiach homoseksualizmu, stosowania środków antykoncepcyjnych czy zapobiegania AIDS. Został za to usunięty z funkcji biskupa Evreux, po czym założył „diecezję wirtualną” oraz wziął udział w demonstracji na rzecz stosowania prezerwatyw[48].

Krytyka ze strony prawosławnych

Cerkiew prawosławna krytykuje Kościół rzymskokatolicki za chęć stosowania prozelityzmu wobec wyznawców prawosławia w miejsce dialogu ekumenicznego[49]. Z tego powodu nie doszło do wizyty papieża Jana Pawła II ani Benedykta XVI w Rosji. Z kolei Kościół katolicki uważa, że te obawy i oskarżenia nie mają realnych podstaw, a Cerkiew rosyjska stosuje szykany i utrudnia pracę biskupom i księżom katolickim[50].

Zobacz też

Przypisy

Szablon:Przypisy-lista

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Szablon:Link FA Szablon:Link FA Szablon:Link FA

  1. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie zalozyciel
    BŁĄD PRZYPISÓW
  2. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Dekret o Kościołach wschodnich
    BŁĄD PRZYPISÓW
  3. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Św Ignacy Antiocheński List
    BŁĄD PRZYPISÓW
  4. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie teologia-kkk1k09
    BŁĄD PRZYPISÓW
  5. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Konstytucja dogmatyczna o
    BŁĄD PRZYPISÓW
  6. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Jakub Wujek podaje przykład
    BŁĄD PRZYPISÓW
  7. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie mateusz-js-pn-js-pn-52
    BŁĄD PRZYPISÓW
  8. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Józef Kudasiewicz Biblia
    BŁĄD PRZYPISÓW
  9. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Lowrie J Daly The Medieval
    BŁĄD PRZYPISÓW
  10. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Thomas Woods Jak Kościół
    BŁĄD PRZYPISÓW
  11. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Aleksander Clarence Flick
    BŁĄD PRZYPISÓW
  12. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Thomas Woods Jak Kościół2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  13. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Agustin Udias Searching the
    BŁĄD PRZYPISÓW
  14. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie William B Ashworth Jr Catholicism
    BŁĄD PRZYPISÓW
  15. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Thomas Woods Jak Kościół3
    BŁĄD PRZYPISÓW
  16. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Joseph A Schumpeter History
    BŁĄD PRZYPISÓW
  17. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie J L Heilborn The Sun in the
    BŁĄD PRZYPISÓW
  18. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Thomas Woods Jak Kościół4
    BŁĄD PRZYPISÓW
  19. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Zob np Henry Kamen Inkwizycja
    BŁĄD PRZYPISÓW
  20. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Rozum i wiara mówią mnie
    BŁĄD PRZYPISÓW
  21. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie msnbc-archive-pope-weighs-in
    BŁĄD PRZYPISÓW
  22. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie dziennik-papież-krytycznie
    BŁĄD PRZYPISÓW
  23. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie CNA
    BŁĄD PRZYPISÓW
  24. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie fronda1
    BŁĄD PRZYPISÓW
  25. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie adherents
    BŁĄD PRZYPISÓW
  26. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie fronda-katolikow-17060
    BŁĄD PRZYPISÓW
  27. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie fronda2
    BŁĄD PRZYPISÓW
  28. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Mały Rocznik Statystyczny
    BŁĄD PRZYPISÓW
  29. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Dominicantes i communicantes
    BŁĄD PRZYPISÓW
  30. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie telegraph
    BŁĄD PRZYPISÓW
  31. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie katholisch-statistik
    BŁĄD PRZYPISÓW
  32. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie stat-rezultati-red
    BŁĄD PRZYPISÓW
  33. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie breviarium.blogspot
    BŁĄD PRZYPISÓW
  34. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie piusx
    BŁĄD PRZYPISÓW
  35. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie tygodnik-turowicz-1969
    BŁĄD PRZYPISÓW
  36. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie wprost-ucieczka-ksiezy
    BŁĄD PRZYPISÓW
  37. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ekai
    BŁĄD PRZYPISÓW
  38. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ekumenizm
    BŁĄD PRZYPISÓW
  39. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie kz-index-archive
    BŁĄD PRZYPISÓW
  40. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie biblia.wiara-katg
    BŁĄD PRZYPISÓW
  41. a b c Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie katolicy
    BŁĄD PRZYPISÓW
  42. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie teologia-kkk1k01
    BŁĄD PRZYPISÓW
  43. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie kns-gower-stolica-hom-1
    BŁĄD PRZYPISÓW
  44. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie piusx-artykul
    BŁĄD PRZYPISÓW
  45. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie kosciol-20070123112637705
    BŁĄD PRZYPISÓW
  46. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Abbe-Pierre-obituary
    BŁĄD PRZYPISÓW
  47. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie Champion-of-the-homeless
    BŁĄD PRZYPISÓW
  48. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie wiadomosci.dziennik
    BŁĄD PRZYPISÓW
  49. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie gazetawyborcza-319154
    BŁĄD PRZYPISÓW
  50. Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu <ref>. Brak tekstu w przypisie o nazwie ekumenizm2
    BŁĄD PRZYPISÓW