Appeasement

Anschluss Austrii (marzec 1938)

Appeasement (po ang. "zaspokojenie") – polityka ustępstw prowadzona przez rząd brytyjski z premierem Neville'em Chamberlainem, a później także rząd francuski z premierem Édouardem Daladierem w latach 1937–1939 względem przywódcy Rzeszy Niemieckiej Adolfa Hitlera oraz jego sojusznika, premiera Włoch Benita Mussoliniego.

Polityka ta polegała na serii ustępstw politycznych, wojskowych i terytorialnych, z których każde miało zadowolić Hitlera oraz zapobiec dalszym jego żądaniom, a przede wszystkim nie dopuścić do wybuchu kolejnej wojny.

Za początek appeasementu można uznać brak reakcji na remilitaryzację Nadrenii w marcu 1936. Kolejnym działaniem Niemiec hitlerowskich, umacniającym ich pozycję, był Anschluss Austrii w marcu 1938. Działanie to nie doczekało się żadnej oficjalnej reakcji ze strony Francji i Wielkiej Brytanii, a Liga Narodów jedynie wykreśliła Rzeszę Niemiecką z listy członków, nie podejmując innych kroków.

Brytyjski premier, Neville Chamberlain na lotnisku Heston po powrocie z Monachium oświadcza: "Przywożę wam pokój" (30 września 1938)

Wydarzeniem, w którym appeasement ujawnił się z całą mocą, był konflikt niemiecko-czechosłowacki o Kraj Sudecki. Kraj ten, zamieszkały w większości przez Niemców, przypadł po I wojnie światowej w udziale Czechosłowacji. Współżycie między narodami układało się harmonijnie, aż do połowy lat trzydziestych, kiedy powstała faszyzująca Partia Niemców Sudeckich (Sudetendeutsche Partei) pod kierownictwem Konrada Henleina. Henlein, domagając się przyłączenia Kraju Sudeckiego do Rzeszy Niemieckiej, oskarżył rząd w Pradze o prześladowania i zwrócił się o pomoc do Adolfa Hitlera. W konflikt niemiecko-czechosłowacki włączyły się także inne kraje. Pozornie występowały w obronie Czechosłowacji, jednakże w kulminacyjnym momencie zaczęły namawiać praski rząd do ustąpienia. Sprawę zakończył układ monachijski (29-30 września 1938) z udziałem przedstawicieli Niemiec, Wielkiej Brytanii, Francji i Włoch, na którym postanowiono przyłączyć Kraj Sudecki do III Rzeszy. Należy dodać, że posłowie czescy nie zostali nawet dopuszczeni do sali obrad.

Po kolejnej agresji niemieckiej, tj. zajęciu całych Czech i podporządkowaniu Słowacji w marcu 1939 polityka Chamberlaina spotkała się z ostrą krytyką w Wielkiej Brytanii. Premier próbował przyjąć twardszy kurs, udzielając gwarancji Polsce (31 marca 1939), Rumunii oraz Grecji i później, na tydzień przed wybuchem wojny, podpisując z nią układ o wzajemnej pomocy (polsko-brytyjski układ sojuszniczy). Nie dało to już jednak spodziewanych rezultatów – wojna wybuchła.

Ostatnim echem appeasementu można nazwać dziwną wojnę (zwaną też "śmieszną" albo "siedzącą"), jaką alianci prowadzili na froncie zachodnim jesienią 1939.

Polityka appeasementu została w pełni zarzucona wraz z objęciem w Wielkiej Brytanii rządów przez Winstona Churchilla w maju 1940.

Tym pejoratywnym terminem określa się też wszelkie ugodowe postawy wobec agresywnych, imperialnych rządów dyktatorskich.