Chwast: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
lit., drobne techniczne przy użyciu AWB |
m zamiana szablonu "źródła" na "dopracować" |
||
Linia 39: | Linia 39: | ||
== Pozytywna rola chwastów == |
== Pozytywna rola chwastów == |
||
[[Plik:Kornblume in einem Weizenfeld.jpg|[[Chaber bławatek]] stymuluje wzrost pszenicy oraz jest rośliną leczniczą i miododajną|thumb|right|200px]] |
[[Plik:Kornblume in einem Weizenfeld.jpg|[[Chaber bławatek]] stymuluje wzrost pszenicy oraz jest rośliną leczniczą i miododajną|thumb|right|200px]] |
||
Ocena pozytywnej roli chwastów w gospodarce rolnej jest zagadnieniem kontrowersyjnym, a bilans strat i zysków związanych z ich występowaniem w uprawach zależy głównie od ich zagęszczenia i okresu pojawu<ref name=rola>{{cytuj pismo | nazwisko = Dobrzański A., Adamczewski K.| imię = | autor link = | tytuł = Wpływ walki z chwastami na bioróżnorodność agrofitocenoz | czasopismo = Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin,| wolumin = 49 (3) | wydanie = | strony = 984-995| data = 2009 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi = |
Ocena pozytywnej roli chwastów w gospodarce rolnej jest zagadnieniem kontrowersyjnym, a bilans strat i zysków związanych z ich występowaniem w uprawach zależy głównie od ich zagęszczenia i okresu pojawu<ref name=rola>{{cytuj pismo | nazwisko = Dobrzański A., Adamczewski K.| imię = | autor link = | tytuł = Wpływ walki z chwastami na bioróżnorodność agrofitocenoz | czasopismo = Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin,| wolumin = 49 (3) | wydanie = | strony = 984-995| data = 2009 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi =}}</ref>. Dodatni wpływ obecności chwastów segetalnych na działanie ekosystemów, ochronę gleb oraz opłacalność produkcji może polegać między innymi na: |
||
* wydzielaniu przez niektóre gatunki substancji chemicznych stymulujących na zasadzie [[allelopatia|allelopatii]] kiełkowanie określonych gatunków roślin uprawnych<ref name=rola/>. |
* wydzielaniu przez niektóre gatunki substancji chemicznych stymulujących na zasadzie [[allelopatia|allelopatii]] kiełkowanie określonych gatunków roślin uprawnych<ref name=rola/>. |
||
Linia 53: | Linia 53: | ||
== Wymieranie i ochrona chwastów == |
== Wymieranie i ochrona chwastów == |
||
Ze względu na postępującą od dziesięcioleci presję człowieka na środowisko wiele gatunków chwastów uznaje się obecnie za w różnym stopniu zagrożone wyginięciem. Największa liczba takich gatunków znajduje się w grupie chwastów segetalnych, ściśle związanych z uprawami rolnymi<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Szczęśniak E., Dajdok Z., Kącki Z.| imię = | autor link = | tytuł = Metodyka oceny zagrożenia i kategoryzacja zagrożonych archeofitów na przykładzie Dolnego Śląska | czasopismo = Acta Botanica Silesiaca, Supplementum| wolumin = 1 | wydanie = | strony = 9-28| data = 2011 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi = |
Ze względu na postępującą od dziesięcioleci presję człowieka na środowisko wiele gatunków chwastów uznaje się obecnie za w różnym stopniu zagrożone wyginięciem. Największa liczba takich gatunków znajduje się w grupie chwastów segetalnych, ściśle związanych z uprawami rolnymi<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Szczęśniak E., Dajdok Z., Kącki Z.| imię = | autor link = | tytuł = Metodyka oceny zagrożenia i kategoryzacja zagrożonych archeofitów na przykładzie Dolnego Śląska | czasopismo = Acta Botanica Silesiaca, Supplementum| wolumin = 1 | wydanie = | strony = 9-28| data = 2011 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi =}}</ref><ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Zając M., Zając A., Tokarska-Guzik B.,| imię = | autor link = | tytuł = Extinct and endangered archeophytes and the dynamics of their diversity in Poland | czasopismo = Biodiv. Res. Conserv.| wolumin = 13 | wydanie = | strony = 17-24| data = 2009 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi =}}</ref>. |
||
[[Plik:Adonis annua.jpg|Miłek szkarłatny jest w Polce gatunkiem krytycznie zagrożonym|thumb|right|200px]] |
[[Plik:Adonis annua.jpg|Miłek szkarłatny jest w Polce gatunkiem krytycznie zagrożonym|thumb|right|200px]] |
||
Podstawowym zagrożeniem dla chwastów segetalych jest intensyfikacja rolnictwa, w tym stosowanie chemicznych środków ochrony roślin, wprowadzanie nowych, bardziej konkurencyjnych odmian roślin uprawnych, ograniczenie stosowania płodozmianu, zmiany terminów siewów, nadużywanie nawozów i wprowadzenie mechanicznego zbioru zbóż. Liczbę potencjalnych siedlisk ogranicza też zmiana sposobu zagospodarowania gruntów rolnych, w tym ekspansja miast i przeznaczanie pól pod zabudowę oraz wyłączanie z uprawy gruntów słabszych. Dodatkowo dla gatunków [[Antropochoria|speirochorycznych]] istotnym problemem jest udoskonalenie sposobów oczyszczania materiału siewnego, a dla gatunków [[Roślina wapieniolubna|kalcyfilnych]] postępujące zakwaszanie gruntów rolnych<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska|inni=Kącki Z. (red.)|wydawca=Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski; Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „Pro Natura”|miejsce=Wrocław |rok=2003 |isbn = |
Podstawowym zagrożeniem dla chwastów segetalych jest intensyfikacja rolnictwa, w tym stosowanie chemicznych środków ochrony roślin, wprowadzanie nowych, bardziej konkurencyjnych odmian roślin uprawnych, ograniczenie stosowania płodozmianu, zmiany terminów siewów, nadużywanie nawozów i wprowadzenie mechanicznego zbioru zbóż. Liczbę potencjalnych siedlisk ogranicza też zmiana sposobu zagospodarowania gruntów rolnych, w tym ekspansja miast i przeznaczanie pól pod zabudowę oraz wyłączanie z uprawy gruntów słabszych. Dodatkowo dla gatunków [[Antropochoria|speirochorycznych]] istotnym problemem jest udoskonalenie sposobów oczyszczania materiału siewnego, a dla gatunków [[Roślina wapieniolubna|kalcyfilnych]] postępujące zakwaszanie gruntów rolnych<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska|inni=Kącki Z. (red.)|wydawca=Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski; Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „Pro Natura”|miejsce=Wrocław |rok=2003 |isbn =}}</ref><ref>{{cytuj pismo | nazwisko =Anioł-Kwiatkowska J., Popiel A. | imię = | autor link = | tytuł = Scandix pecten-veneris (Apiaceae) – historia |
||
występowania na Dolnym Śląsku| czasopismo =Acta Botanica Silesiaca, Supplementum | wolumin =1 | wydanie = | strony = 192-194 | data =2011 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi = |
występowania na Dolnym Śląsku| czasopismo =Acta Botanica Silesiaca, Supplementum | wolumin =1 | wydanie = | strony = 192-194 | data =2011 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi =}}</ref><ref name=RedList>{{cytuj pismo | nazwisko = Anioł Kwiatkowska J.| imię = | autor link = | tytuł = Zagrożenia flory synantropijnej Dolnego Śląska – problem wymierania archeofitów. W: Kącki Z. (red.), Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska| czasopismo =Instytut Biologii Roślin Uniw. Wrocławskiego & Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody Pro Natura, Wrocław | wolumin = | wydanie = | strony = 151-164| data = 2003 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi =}}</ref>. |
||
Niektóre gatunki chwastów ruderalnych wymierają natomiast na skutek zanikania niezagospodarowanych, nieuporządkowanych siedlisk towarzyszących ludzkim osiedlom i infrastrukturze komunikacyjnej. Negatywny wpływ na ich liczebność mają m.in. takie działania jak koszenie poboczy dróg i płatów roślinności towarzyszących ogrodzeniom i zabudowaniom, intensywna pielęgnacja trawników i ogrodów, likwidowanie gruzowisk, nieużytków, składowisk towarów, gnojowisk i miejsc stagnowania wody oraz odchwaszczanie terenów kolejowych. |
Niektóre gatunki chwastów ruderalnych wymierają natomiast na skutek zanikania niezagospodarowanych, nieuporządkowanych siedlisk towarzyszących ludzkim osiedlom i infrastrukturze komunikacyjnej. Negatywny wpływ na ich liczebność mają m.in. takie działania jak koszenie poboczy dróg i płatów roślinności towarzyszących ogrodzeniom i zabudowaniom, intensywna pielęgnacja trawników i ogrodów, likwidowanie gruzowisk, nieużytków, składowisk towarów, gnojowisk i miejsc stagnowania wody oraz odchwaszczanie terenów kolejowych. |
||
Przykładami chwastów w różnych stopniu zagrożonych wyginięciem na terenie polski mogą być: [[miłek szkarłatny]], [[czechrzyca grzebieniowa]], [[miłek letni]], [[włóczydło polne]], [[krowiziół zbożowy]], [[czarnuszka polna]], [[czyściec polny]], [[jaskier polny]], [[kurzyślad błękitny]], [[kąkol polny]], [[kiksja zgiętoostrogowa]], [[kiksja oszczepowata]], [[lepnica francuska]], [[stokłosa żytnia]] czy [[złoć łąkowa]]. Do gatunków wymarłych zalicza się [[kanianka lnowa|kaniankę lnową]] oraz [[lnicznik właściwy|lnicznika właściwego]]<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski|inni=Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.)|wydawca=Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk|miejsce=Kraków |rok=2006 |isbn = 83-89648-38-5}}</ref>. Ponadto na regionalych czerwonych listach znajdują się liczne gatunki niezagrożone w skali całego kraju. Przykladem może być [[ostróżeczka polna]], na Dolnym Śląsku klasyfikowana jako regionalnie narażona na wyginięcie<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Pender K., Szczęśniak E.| imię = | autor link = | tytuł = Consolida regalis (Ranunculaceae) na Dolnym Śląsku, gatunek na progu zagrożenia| czasopismo =Acta Botanica Silesiaca, Supplementum | wolumin =1 | wydanie = | strony = 108-110 | data =2011 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi = |
Przykładami chwastów w różnych stopniu zagrożonych wyginięciem na terenie polski mogą być: [[miłek szkarłatny]], [[czechrzyca grzebieniowa]], [[miłek letni]], [[włóczydło polne]], [[krowiziół zbożowy]], [[czarnuszka polna]], [[czyściec polny]], [[jaskier polny]], [[kurzyślad błękitny]], [[kąkol polny]], [[kiksja zgiętoostrogowa]], [[kiksja oszczepowata]], [[lepnica francuska]], [[stokłosa żytnia]] czy [[złoć łąkowa]]. Do gatunków wymarłych zalicza się [[kanianka lnowa|kaniankę lnową]] oraz [[lnicznik właściwy|lnicznika właściwego]]<ref>{{cytuj książkę|tytuł=Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski|inni=Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.)|wydawca=Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk|miejsce=Kraków |rok=2006 |isbn = 83-89648-38-5}}</ref>. Ponadto na regionalych czerwonych listach znajdują się liczne gatunki niezagrożone w skali całego kraju. Przykladem może być [[ostróżeczka polna]], na Dolnym Śląsku klasyfikowana jako regionalnie narażona na wyginięcie<ref>{{cytuj pismo | nazwisko = Pender K., Szczęśniak E.| imię = | autor link = | tytuł = Consolida regalis (Ranunculaceae) na Dolnym Śląsku, gatunek na progu zagrożenia| czasopismo =Acta Botanica Silesiaca, Supplementum | wolumin =1 | wydanie = | strony = 108-110 | data =2011 | wydawca = | miejsce = | issn = | doi =}}</ref>. |
||
<gallery widths=85 heights=90 perrow=7 caption=> |
<gallery widths=85 heights=90 perrow=7 caption=> |
||
Plik:Adonis aestivalis var citrinus eF.jpg|Miłek letni |
Plik:Adonis aestivalis var citrinus eF.jpg|Miłek letni |
Wersja z 21:22, 16 gru 2013
Chwast – roślina niepożądana w uprawach (z punktu widzenia gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej). Chwasty rosną zazwyczaj dziko na polu uprawnym, łące, pastwisku itp. Wiele uznawanych dawniej za chwasty to dziś rośliny ginące, niektóre (np. niektóre chwasty lnu) są już w Polsce wymarłe. Nauką zajmującą się chwastami i ich zwalczaniem jest herbologia.
Definicja
Pojęcie chwast stosowane jest w gospodarce rolnej, a także w gospodarce leśnej w odniesieniu do mało wartościowych drzew konkurujących z gatunkami przewidzianymi jako docelowy skład drzewostanu (np. topola, osika i brzoza) oraz w odniesieniu do roślin utrudniających odnowienie (np. trzcinnik piaskowy). W gospodarce rybackiej za chwasty uważa się szybko rosnące, problematyczne rośliny wodne (np. moczarkę kanadyjską). W rybactwie funkcjonuje też kontrowersyjne pojęcie chwastu rybiego odnoszące się do gatunków ryb niepożądanych w akwenie hodowlanym lub wędkarskim.
Przystosowania ekologiczne
Chwasty często produkują nasiona zdolne do długotrwałego przebywania w stanie spoczynku. Pozostają one w tym stanie, póki nie zostaną wystawione na działanie światła lub na przykład nie nastąpi uszkodzenie ich łupiny. Dzięki temu chwasty mogą kiełkować, np. w świeżo zaoranej ziemi. Wiele gatunków zachwaszczjących uprawy zbóż to rośliny speirochoryczne, dla których głównym sposobem rozprzestrzeniania nasion jest ich zawlekanie wraz materiałem siewnym.
Chwasty szybko przystosowują się do danej uprawy oraz techniki uprawy, szybciej i bujniej rosną w porównaniu z rośliną uprawną. Chwasty polne w większości należą do archeofitów – roślin obcego pochodzenia, sprowadzonych na nasze tereny w okresie od neolitu do roku 1500, najczęściej wraz z nasionami roślin uprawnych.
Podział chwastów ze względu na miejsce występowania
W stosunku do roślin uważanych za chwasty stosuje się podział opierający się o miejsce ich najczęstrzego występowania. Wyróżnia się m.in. chwasty:
- segetalne – związane z uprawami, rosnące przede wszystkim na polach, wśród roślin uprawnych, niekiedy mogące przyczynić się do obniżenia plonu. Chwasty segetalne tworzą własne zbiorowiska roślinne, różne gatunki i ich kompozycje są związane z określonymi warunkami siedliska oraz z gatunkiem rośliny uprawnej. Do chwastów segetalnych należą np. chaber bławatek, kąkol polny, ostróżeczka polna, mak polny, mak piaskowy, kurzyślad polny
- ruderalne – występujące przy osadach ludzkich, często w miejscach bogatych w azot, przy szopach, płotach itp. Rośliny te wywodzą się w dużej części z żyznych lasów łęgowych oraz azotolubnych okrajków. Tworzą własne zbiorowiska roślinne. Należą do nich np. łopian, pokrzywa
- łąkowe – nie zjadane przez zwierzęta pasące się na łąkach i pastwiskach (np. pokrzywa, ostrożeń), trudno trawione lub trujące (wilczomlecz) oraz rośliny pasożytnicze (szelężnik)
Szkodliwość chwastów
Negatywne odziaływania chwastów:
- znacznie obniżają plony roślin uprawnych; zabierają im miejsce, światło, wodę i składniki pokarmowe, mogą nawet doprowadzić do całkowitego zagłuszenia uprawianych roślin
- wiele gatunków chwastów, np. wyka, oset utrudnia zbiór zbóż, niektóre powodują ich wyleganie, uniemożliwiające koszenie mechaniczne
- twarde łodygi szarłatu Palmera mogą uszkadzać kombajny, natomiast włókniste pędy zawleczonego do Polski zaślazu pospolitego powodują blokowanie się maszyn wykorzystywanych do zbioru buraków[1]
- chwasty obniżają wartość zebranych plonów – np. nasiona tobołków nadają mące gorzki smak, nasiona lnicznika obniżają wartość oleju rzepakowego, nasiona gorczycy polnej utrudniają przemiał zbóż, różne gatunki piołunu i czosnków zjedzone przez krowy nadają mleku nieprzyjemny smak i zapach, szczawiu powodują zmaślenie mleka, itp.
- niektóre chwasty są trujące dla ludzi i zwierząt, np. nasiona kąkolu, lulek czarny, blekot pospolity i inne
- niektóre chwasty są żywicielami groźnych dla roślin uprawnych chorób bakteryjnych, grzybowych, wirusowych czy szkodników
Zwalczanie chwastów
- Osobny artykuł:
Chwasty w uprawach rolnych zwalcza się jeśli zostanie przekroczony próg szkodliwości gospodarczej. W przypadku upraw nasiennych chwasty krzyżujące się z rośliną uprawną muszą być bezwzględnie zwalczane także wokół plantacji.
Pozytywna rola chwastów
Ocena pozytywnej roli chwastów w gospodarce rolnej jest zagadnieniem kontrowersyjnym, a bilans strat i zysków związanych z ich występowaniem w uprawach zależy głównie od ich zagęszczenia i okresu pojawu[2]. Dodatni wpływ obecności chwastów segetalnych na działanie ekosystemów, ochronę gleb oraz opłacalność produkcji może polegać między innymi na:
- wydzielaniu przez niektóre gatunki substancji chemicznych stymulujących na zasadzie allelopatii kiełkowanie określonych gatunków roślin uprawnych[2].
- wydzielaniu przez korzenie chwastów substancji stanowiących pokarm mikroorganizmów glebowych, przez co pozytywnie wpływają one na życie biologiczne gleby[2].
- akumulacji substancji pokarmowych i zapobieganiu ich wymywania z gleby. Późniejszy rozkład chwastów może uzupełniać zasoby próchnicy w glebie[2].
- tworzeniu poza okresem właściwej uprawy okrywy zapobiegającej erozji gleby[2].
- umożliwieniu występowania w uprawach liczniejszych i bardziej zróżnicowanych zgrupowań owadów, w tym gatunków pożytecznych, zwalczających szkodniki roślin uprawnych[2].
- możliwości wykorzystania zebranej z pól i przetworzonej biomasy chwastów jako nawozu w gospodarstwach ekologicznych[2].
- możliwości zbioru gatunków o właściwościach leczniczych jako dodatkowego źródła dochodu w gospodarstwach ekologicznych[2].
- produkcji licznych nasion oraz utrzymywaniu populacji owadów stanowiących często podstawę diety niektórych gatunków ptaków obecnych w krajobrazie rolniczym[2].
- obecności kwitnących chwastów dwuliściennych, która umożliwia zachowanie taśmy pokarmowej i wpływa dodatnio na liczebność i różnorodność owadów zapylających w okolicy[2].
- podniesieniu walorów krajobrazowych terenów rolniczych[2].
Wymieranie i ochrona chwastów
Ze względu na postępującą od dziesięcioleci presję człowieka na środowisko wiele gatunków chwastów uznaje się obecnie za w różnym stopniu zagrożone wyginięciem. Największa liczba takich gatunków znajduje się w grupie chwastów segetalnych, ściśle związanych z uprawami rolnymi[3][4].
Podstawowym zagrożeniem dla chwastów segetalych jest intensyfikacja rolnictwa, w tym stosowanie chemicznych środków ochrony roślin, wprowadzanie nowych, bardziej konkurencyjnych odmian roślin uprawnych, ograniczenie stosowania płodozmianu, zmiany terminów siewów, nadużywanie nawozów i wprowadzenie mechanicznego zbioru zbóż. Liczbę potencjalnych siedlisk ogranicza też zmiana sposobu zagospodarowania gruntów rolnych, w tym ekspansja miast i przeznaczanie pól pod zabudowę oraz wyłączanie z uprawy gruntów słabszych. Dodatkowo dla gatunków speirochorycznych istotnym problemem jest udoskonalenie sposobów oczyszczania materiału siewnego, a dla gatunków kalcyfilnych postępujące zakwaszanie gruntów rolnych[5][6][7].
Niektóre gatunki chwastów ruderalnych wymierają natomiast na skutek zanikania niezagospodarowanych, nieuporządkowanych siedlisk towarzyszących ludzkim osiedlom i infrastrukturze komunikacyjnej. Negatywny wpływ na ich liczebność mają m.in. takie działania jak koszenie poboczy dróg i płatów roślinności towarzyszących ogrodzeniom i zabudowaniom, intensywna pielęgnacja trawników i ogrodów, likwidowanie gruzowisk, nieużytków, składowisk towarów, gnojowisk i miejsc stagnowania wody oraz odchwaszczanie terenów kolejowych.
Przykładami chwastów w różnych stopniu zagrożonych wyginięciem na terenie polski mogą być: miłek szkarłatny, czechrzyca grzebieniowa, miłek letni, włóczydło polne, krowiziół zbożowy, czarnuszka polna, czyściec polny, jaskier polny, kurzyślad błękitny, kąkol polny, kiksja zgiętoostrogowa, kiksja oszczepowata, lepnica francuska, stokłosa żytnia czy złoć łąkowa. Do gatunków wymarłych zalicza się kaniankę lnową oraz lnicznika właściwego[8]. Ponadto na regionalych czerwonych listach znajdują się liczne gatunki niezagrożone w skali całego kraju. Przykladem może być ostróżeczka polna, na Dolnym Śląsku klasyfikowana jako regionalnie narażona na wyginięcie[9].
-
Miłek letni
-
Czechrzyca grzebieniowa
-
Kurzyślad błękitny
-
Lepnica francuska
-
Kąkol polny
-
Złoć łąkowa
W Europie Zachodniej, jak i w niektórych regionach Polski prowadzi się dziś programy ochrony chwastów. Polegają one m.in. na tworzeniu kolekcji nasion, uprawach zachowawczych, a także propagowaniu mody na tzw. ogródki chwastów. Program ochrony chwastów prowadzi m.in. Klub Przyrodników.
Superchwasty
Wobec ciągłej presji selekcyjnej zaczynają pojawiać się superchwasty czyli chwasty odporne na znane herbicydy, w tym na glifosat. Odporność może wynikać ze zwiększonej liczby kopii genów kodujących enzymy blokowane przez herbicydy (a co za tym idzie zwiększenie ilości tych enzymów) lub gromadzenie herbicydu w starych liściach (co chroni merystem wierzchołkowy pędu)[1].
W Stanach Zjednoczonych stwierdzono, że zjawisko to dotyczy roślin takich jak np.: ambrozja trójdzielna, ambrozja bylicolistna, konyza kanadyjska, sorgo alpejskie, Amaranthus rudis, szarłat Palmera[1].
W niektórych rejonach Europy stwierdzono natomiast występowanie odpornych na herbicydy form kąkola polnego.[potrzebny przypis]
Gatunki chwastów
Indeks
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P R S Ś T U V W Z Ź Ż
B
- babka lancetowata (Plantago lanceolata)
- babka zwyczajna (Plantago major)
- barszcz zwyczajny (Heracleum sphondylium)
- barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi)
- bez hebd (Sambucus ebulus)
- bieluń dziędzierzawa (Datura stramonium)
- blekot pospolity (Aethusa cynapium)
- bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea)
- bodziszek porozcinany (Geranium dissectum)
- bodziszek rozłożysty (Geranium divaricatum)
- bodziszek kosmaty (Geranium molle)
- bodziszek drobny (Geranium pusillum)
- bodziszek okrągłolistny (Geranium rotundifolium)
- bylica polna (Artemisia campestris)
- bylica pospolita (Artemisia vulgaris)
C
- chaber bławatek (Centaurea cyanus)
- chaber driakiewnik (Centaurea scabiosa)
- chłodek drobny (Arnoseris minima)
- chroszcz nagołodygowy (Teesdalea nudicaulis)
- cieciorka pstra (Coronilla varia)
- chrzan pospolity (Armoracia rusticana)
- chwastnica jednostronna (Echinochloa crus-galli)
- cykoria podróżnik (Cichorium intybus)
- czarnuszka polna (Nigella arvensis)
- czarnuszka siewna (Nigella sativa)
- czechrzyca grzebieniowa (Scandix pecten-veneris)
- czerwiec roczny (Scleranthus annuus)
- czosnek kątowy (Allium angulosum)
- czosnek winnicowy (Allium vineale)
- czosnek kulisty (Allium rotundum)
- czosnek zielonawy (Allium oleraceum)
- czyściec błotny (Stachys palustris)
- czyściec polny (Stachys arvensis)
- czyściec prosty (Stachys recta)
- czyściec roczny (Stachys annua)
D
- dąbrówka żółtokwiatowa (Ajuga chamaepitys)
- dymnica pospolita (Fumaria officinalis)
- dymnica szerokodziałkowa (Fumaria rostellata)
- dymnica różowa (Fumaria schleicheri)
- dymnica drobnokwiatowa (Fumaria vaillantii)
- dziewanna pospolita (Verbascum nigrum)
- dziurawiec rozesłany (Hypericum humifusum)
- dzwonek jednostronny (Campanula rapunculoides)
F
- farbownik lekarski (Anchusa officinalis)
- fiołek polny (Viola arvensis)
- fiołek trójbarwny (Viola tricolor)
G
- gęsiówka piaskowa (Cardaminopsis arenosa)
- głowienka pospolita (Prunella vulgaris)
- gorczyca polna (Sinapis arvensis)
- gorczycznik pospolity (Barbarea vulgaris)
- goździeniec okółkowy (Illecebrum verticillatum)
- groch zwyczajny polny (Pisum sativum subsp. arvense)
- groszek bulwiasty (Lathyrus tuberosus)
- groszek kosmatostrąkowy (Lathyrus hirsutus)
- groszek liściakowaty (Lathyrus nissolia)
- gryka tatarka (Fagopyrum tataricum)
- gwiazdnica pospolita (Stellaria media)
I
- iglica pospolita (Erodium cicutarium)
J
- jaskier ostry (Ranunculus acer)
- jaskier polny (Ranunculus arvensis)
- jaskier rozłogowy (Ranunculus repens)
- jasnota biała (Lamium album)
- jasnota różowa (Lamium amplexicaule)
- jasnota purpurowa (Lamium purpureum)
K
- kanianka lnowa (Cuscuta epilinum)
- kanianka koniczynowa (Cuscuta trifoli)
- kanianka macierzankowa (Cuscuta epithymum)
- karmnik bezpłatkowy (Sagina ciliata), (Sagina apetala)
- karmnik rozesłany (Sagina procumbens)
- kąkol polny (Agrostemma githago)
- kłosówka miękka (Holcus mollis)
- kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium)
- kocimiętka właściwa (Nepeta cataria)
- kokornak powojnikowy (Aristolochia clematis)
- komosa biała (Chenopodium album)
- komosa sina (Chenopodium glaucum)
- komosa wielkolistna (Chenopodium hybridum)
- komosa wielonasienna (Chenopodium polyspermum)
- koniczyna biała (Trifolium repens)
- koniczyna łąkowa (Trifolium pratense)
- koniczyna polna (Trifolium arvense)
- koniczyna różnoogonkowa (Trifolium campestre)
- kozłek lekarski (Valeriana offcinalis)
- krowiziół zbożowy (Vaccaria hispanica)
- krwawnik pospolity (Achillea millefolium)
- krwiściąg mniejszy (Sanguisorba minor)
- krwiściąg średni (Sanguisorba muricata)
- krzywoszyj polny (Lycopsis arvensis)
- kurzyślad błękitny (Anagallis foemina)
- kurzyślad polny (Anagallis arvensis)
L
- lenek stoziarn (Radiola linoides)
- lepnica biała (Silene alba)
- lepnica dwudzielna (Silene dichotoma)
- lepnica francuska (Silene gallica)
- lepnica rozdęta (Silene vulgarris)
- lepnica smukła (Silene conica)
- lnica polna (Linaria arvensis)
- lnica pospolita (Linaria vulgaris)
- lnica zgiętoostrogowa (Linaria spuria)
- lnicznik drobnoowocowy (Camelina microcarpa)
- lnicznik siewny (Camelina sativa)
- lnicznik właściwy (Camelina alyssum)
- lucerna nerkowata (Medicago lupulina)
- lucerna sierpowata (Medicago falcata)
- lulek czarny (Hyoscyamus niger)
Ł
- łoboda błyszcząca (Atriplex nitens)
- łoboda rozłożysta (Atriplex patula)
- łoczyga pospolita (Lapsana communis)
- łopian większy (Arctium lappa)
- łyszczec polny (Gipsophyla muralis)
M
- mak piaskowy (Papaver argemone)
- mak polny (Papaver rhoeas)
- mak wątpliwy (Papaver dubium)
- mokrzycznik baldaszkowy (Holosteum umbellatum)
- marchew zwyczajna (Daucus carota)
- maruna bezwonna (Matricaria perforata), (Matricaria inodorum)
- marzymięta grzebieniasta (Elsholtzia ciliata)
- mierznica czarna (Ballota nigra)
- mietlica biaława (Agrostis gigantea)
- mietlica rozłogowa (Agrostis stolonifera)
- mietlica pospolita (Agrostis capillaris)
- mięta pieprzowa (Mentha piperita)
- mięta polna (Mentha arvensis)
- miłek letni (Adonis vernalis)
- miłek szkarłatny (Adonis flammea)
- miotła zbożowa (Apera spica-venti)
- mlecz kolczasty (Sonchus asper)
- mlecz polny (Sonchus arvensis)
- mlecz zwyczajny (Sonchus oleraceus)
- mniszek pospolity (Taraxacum officinale)
- muchotrzew polny (Spergularia rubra), (Spergularia campestris)
- mysiurek drobny (Myosurus minimus)
N
- nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis)
- nawłoć późna (Solidago gigantea)
- nawłoć wąskolistna (Solidago graminifolia)
- nawrot polny (Lithospermum arvense)
- niecierpek drobnokwiatowy (Impatiens parviflora)
- niedośpiałek maleńki (Centunculus minimus)
- niezapominajka pagórkowata (Myosotis ramosissima)
- niezapominajka piaskowa (Myosotis stricta)
- niezapominajka polna (Myosotis arvensis)
- nostrzyk biały (Melilotus alba)
- nostrzyk żółty (Melilotus officinalis)
O
- oset kędzierzawy (Carduus crispus)
- ostrożeń błotny (Cirsium palustre)
- ostrożeń lancetowaty (Cirsium vulgare)
- ostrożeń polny (Cirsium arvense)
- ostróżeczka polna (Consolida regalis)
- owies głuchy (Avena fatua)
- owies szorstki (Avena strigosa)
- ożędka groniasta (Neslia paniculata)
P
- palusznik krwawy (Digitaria sanguinalis)
- palusznik nitkowaty (Digitaria ischaemum)
- pasternak zwyczajny (Pastinaca sativa)
- perz właściwy (Agropyrum repens)
- pępawa dachowa (Crepis tectorum)
- pępawa nicejska (Crepis nicaensis)
- pępawa zielona (Crepis capillaris)
- piaskowiec macierzankowy (Arenaria serpyllifolia)
- pieprzycznik przydrożny (Cardaria draba)
- pięciornik gęsi (Potentilla anserina)
- podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria)
- podbiał pospolity (Tussilago farfara)
- pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica)
- pokrzywa żegawka (Urtica urens)
- połonicznik kosmaty (Herniaria hirsuta)
- portulaka pospolita (Portulaca oleracea)
- powój polny (Convolvulus arvensis)
- poziewnik dwudzielny (Galeopsis bifida)
- poziewnik miękkowłosy (Galeopsis pubescens)
- poziewnik polny (Galeopsis ladum)
- poziewnik szorstki (Galeopsis tetrachit)
- poziewnik wąskolistny (Galeopsis angustifolia)
- prosienicznik gładki (Hypochoeris glabra)
- prosienicznik szorstki (Hypochoeris radicata)
- przelot pospolity (Anthyllis vulneraria)
- przetacznik bluszczykowy (Veronica hederifolia)
- przetacznik Dillena (Veronica dillenii)
- przetacznik ćmy (Veronica opaca)
- przetacznik lśniący (Veronica polita)
- przetacznik macierzankowy (Veronica serpylifolia)
- przetacznik perski (Veronica persica)
- przetacznik polny (Veronica arvensis)
- przetacznik rolny (Veronica agrestis)
- przetacznik trójlistkowy (Veronica triphyllos)
- przetacznik wiosenny (Veronica verna)
- przewiercień okrągłolistny (Bupleurum rotundifolium)
- przymiotno kanadyjskie (Erigeron canadensis)
- przymiotno ostre (Erigeron acer)
- przytulia czepna (Galium aparine)
- przytulia fałszywa (Galium spurium)
- przytulia pospolita (Galium mollugo)
- przytulia trójdrożna (Galium tricorne)
- przytulia wielkoowocowa (Galium valantia)
- psianka czarna (Solanum nigrum)
- pszeniec różowy (Melampyrum arvense)
- pszonacznik wschodni (Conringia orientalis)
- pszonak drobnokwiatowy (Erysimum cheranthoides)
R
- rdest gruczołowaty (Polygonum tomentosum)
- rdest kolankowaty (Polygonum nodosum)
- rdest mniejszy (Polygonum minus)
- rdest ostrogorzki (Polygonum hydropiper)
- rdest plamisty (Polygonum persicaria)
- rdest powojowaty (Polygonum convolvulus)
- rdest ptasi (Polygonum aviculare)
- rdest ziemnowodny (Polygonum amphibium)
- rogownica drobnokwiatowa (Cerastium brachypetalum)
- rogownica lepka (Cerastium anomalum)
- rogownica pięciopręcikowa (Cerastium semidecandrium)
- rogownica pospolita (Cerastium holosteoides)
- rolnica pospolita (Sherardia arvensis)
- roszpunka bruzdkowana (Valerianella rimosa)
- roszpunka ostrogrzbiecista (Valerianella carinata)
- roszpunka warzywna (Valerianella locusta)
- roszpunka ząbkowana (Valerianella dentata)
- rukiewnik wschodni (Bunias orientalis)
- rumian austriacki (Anthemis austriaca)
- rumian polny (Anthemis arvensis)
- rumian psi (Anthemis cotula)
- rumian ruski (Anthemis ruthenica)
- rumian żółty (Anthemis tinctoria)
- rumianek bezpromieniowy (Matricaria marticarioides)
- rumianek bezwonny (Matricaria grandiflora)
- rumianek pospolity (Matricaria chamomilla)
- rzepicha błotna (Rorippa palustris)
- rzepicha leśna (Rorippa sylvestris)
- rzepień pospolity (Xanthium strumarium)
- rzodkiew świrzepa (Raphanus raphanistrum)
- rzodkiewnik pospolity (Arabidopsis thaliana)
S
- seradela pastewna (Ornithopsus sativus)
- seradela drobna (Ornithopsus perpusillus)
- serdecznik pospolity (Leonurus cardiaca)
- sierpnica pospolita (Falcaria vulgaris)
- sit dwudzielny (Juncus bufonius)
- sit główkowaty (Juncus capitatus)
- skrytek polny (Aphanes arvensis)
- skrzyp polny (Equisetum arvense)
- skrzyp leśny (Equisetum sylvaticum)
- słonecznik bulwiasty (Helianthus tuberosus)
- sporek pięciopręcikowy (Spergula pentandra)
- sporek wiosenny (Spergula morisoni)
- starzec lepki (Senecio viscosus)
- starzec zwyczajny (Senecio vulgaris)
- stokłosa polna (Bromus arvensis)
- stokłosa żytnia (Bromus secalinus)
- stulicha psia (Descurainia sophia)
- stulisz gładki (Sisymbrium irio)
- stulisz Loesela (Sisymbrium loeselii)
- szafirek groniasty (Muscari neglectum)
- szalej jadowity (Cicuta virosa)
- szałwia okręgowa (Salvia vericillata)
- szarłat prosty (Amaranthus chlorostachys)
- szarłat tępolistny (Amaranthus lividus)
- szarota błotna (Filaginella uliginosa)
- szczaw kędzierzawy (Rumex crispus)
- szczaw polny (Rumex acetosella)
- szczaw tępolistny (Rumex obtusifolius)
- szczyr roczny (Mercurialis annua)
- szczawik różkowaty (Oxalis corniculata)
- szczawik żółty (Oxalis stricta)
- szczwół plamisty (Conium maculatum)
- szelężnik włochaty (Rhinanthus alectorolophus)
- szelężnik większy (Rhinanthus angustifolius)
- szparzyca promienista (Bifora radians)
Ś
- ślaz zaniedbany (Malva neglecta)
- śniedek baldaszkowaty (Ornithogallum umbellatum)
- świerzbnica polna (Knautia arvensis)
T
- tasznik pospolity (Capsella bursa pastoris)
- tobołki czosnkowe (Thlaspi aliacetum)
- tobołki polne (Thlaspi arvense)
- tobołki przerosłe (Thlaspi perfoliatum)
- tomka oścista (Anthoxanthum aristatum )
- trzcina pospolita (Phragmites communis)
U
- uczep trójlistkowy (Bidens tripartita)
- uczep zwisły (Bidens cernua)
W
- wiechlina łąkowa (Poa pratensis)
- wiechlina roczna (Poa annua)
- wiechlina zwyczajna (Poa trivialis)
- wierzbówka kiprzyca (Epilobium angustifolium)
- wilczomlecz drobny (Euphorbia exigua)
- wilczomlecz lancetowaty (Euphorbia esula)
- wilczomlecz obrotny (Euphorbia helioscopia )
- wilczomlecz ogrodowy (Euphurbia peplus)
- wilczomlecz sierpowaty (Euphorbia falcata)
- wilczomlecz sosnka (Euphorbia cyparissias)
- wilczomlecz szerokolistny (Euphorbia platyphyllos)
- wilczypieprz roczny (Thymalea passerina)
- wilżyna rozłogowa (Ononis repens)
- wiosnówka pospolita (Erophila verna)
- włośnica sina (Setaria pumila)
- włośnica okółkowa (Setaria verticillata)
- włośnica zielona (Setaria viridis)
- włóczydło polne (Caucalis platycarpos)
- wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare)
- wyczyniec polny (Alopecurus mysoruides)
- wyka brudnożółta (Vicia grandiflora)
- wyka czteronasienna (Vicia tetrasperma)
- wyka drobnokwiatowa (Vicia hirsuta)
- wyka kosmata, wyka ozima (Vicia villosa)
- wyka pannońska (Vicia pannonica)
- wyka pstra (Vicia dasycarpa)
- wyka ptasia (Vicia cracca)
- wyka siewna (Vicia sativa)
- wyka wąskolistna (Vicia angustifolia)
- wyżlin polny (Antirrhinum orontium)
Z
- zagorzałek późny (Odontites serotina, syn. Odontites rubra)
- zagorzałek wiosenny (Odontites verna)
- zapłonka brunatna (Nonea pulla)
- zaraza drobnokwiatowa (Orobanche minor)
- zaraza gałęzista (Orobanche ramosa)
- złocień polny (Chrysanthemum segetum)
- złocień właściwy (Chrysanthemum leucanthemum)
- złoć łąkowa (Gagea pratensis)
Ż
- żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora)
- żółtlica owłosiona (Galinsoga ciliata)
- życica lnowa (Lolium remotum)
- życica roczna (Lolium termulentum)
- życica wielokwiatowa (Lolium multiflorum)
- żywokost lekarski (Symphytum officinale)
- ↑ a b c Jerry Adler. Ekspansja superchwastów.. „Świat Nauki”. nr. 6 (238), s. 66-71, czerwiec 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
- ↑ a b c d e f g h i j k Dobrzański A., Adamczewski K.. Wpływ walki z chwastami na bioróżnorodność agrofitocenoz. „Progress in Plant Protection/Postępy w Ochronie Roślin,”. 49 (3), s. 984-995, 2009.
- ↑ Szczęśniak E., Dajdok Z., Kącki Z.. Metodyka oceny zagrożenia i kategoryzacja zagrożonych archeofitów na przykładzie Dolnego Śląska. „Acta Botanica Silesiaca, Supplementum”. 1, s. 9-28, 2011.
- ↑ Zając M., Zając A., Tokarska-Guzik B.,. Extinct and endangered archeophytes and the dynamics of their diversity in Poland. „Biodiv. Res. Conserv.”. 13, s. 17-24, 2009.
- ↑ Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. Kącki Z. (red.). Wrocław: Instytut Biologii Roślin, Uniwersytet Wrocławski; Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „Pro Natura”, 2003.
- ↑ Anioł-Kwiatkowska J., Popiel A.. Scandix pecten-veneris (Apiaceae) – historia występowania na Dolnym Śląsku. „Acta Botanica Silesiaca, Supplementum”. 1, s. 192-194, 2011.
- ↑ Anioł Kwiatkowska J.. Zagrożenia flory synantropijnej Dolnego Śląska – problem wymierania archeofitów. W: Kącki Z. (red.), Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. „Instytut Biologii Roślin Uniw. Wrocławskiego & Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody Pro Natura, Wrocław”, s. 151-164, 2003.
- ↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Pender K., Szczęśniak E.. Consolida regalis (Ranunculaceae) na Dolnym Śląsku, gatunek na progu zagrożenia. „Acta Botanica Silesiaca, Supplementum”. 1, s. 108-110, 2011.
Bibliografia
Włodzimierz Tymrakiewicz: Atlas chwastów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1976.