Kina w Krakowie: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
→Dwudziestolecie międzywojenne: drobne merytoryczne |
→Kina działające po II wojnie światowej: drobne merytoryczne |
||
Linia 138: | Linia 138: | ||
* '''Tęcza''' – przy ul. Praskiej 52. |
* '''Tęcza''' – przy ul. Praskiej 52. |
||
* '''[[Kinoteatr Uciecha|Uciecha]]''' – przy ul. Starowiślnej 16, nie działa. |
* '''[[Kinoteatr Uciecha|Uciecha]]''' – przy ul. Starowiślnej 16, nie działa. |
||
* '''Ugorek''' – na [[Ugorek|os. Ugorek]], obecnie |
* '''Ugorek''' – na [[Ugorek|os. Ugorek]]nie istnieje. Później w tym miejscu ciucholand, następnie Centrum Kultury Ugorek (działało w 2013 r. przez kilka miesięcy), obecnie planowany jest tam dom kultury dla dzieci. |
||
* '''Wanda''' – przy ul. św. Gertrudy 5, obecnie delikatesy Wanda. |
* '''Wanda''' – przy ul. św. Gertrudy 5, obecnie delikatesy Wanda. |
||
* '''Warszawa''' – przy ul. Stradomskiej 15, działa w tym miejscu kompleks sportowo-wypoczynkowy. |
* '''Warszawa''' – przy ul. Stradomskiej 15, działa w tym miejscu kompleks sportowo-wypoczynkowy. |
Wersja z 21:14, 4 lut 2014
Kina w Krakowie
Historia
Pierwszy pokaz „kinematografu” w Polsce odbył się 14 listopada 1896 roku w teatrze miejskim w Krakowie przy placu św. Ducha[1]. Seanse odbywały się w trzech seriach: pierwsza do 29 listopada 1896, druga od 2 do 13 grudnia 1896 i trzecia od 2 do 7 lutego 1897. Wyświetlano filmy z firmy braci Lumière. Pierwszy pokaz składał się z 2 części. W pierwszej pokazano: Śniadanie dziecka, Plac Pocztowy, Mimik z kapeluszem, Kłócące się dzieci, Plac królewski w Madrycie oraz inscenizowaną komedię Oblany ogrodnik. W drugiej wyświetlano m.in.: Polityczny zatarg, Francuską kawalerię, Hiszpańską artylerię, Masarnię Fin du Siècle, Kąpiel w morzu i Kolej żelazną.
Następne pokazy odbyły się rok później w sali recepcyjnej hotelu Kleina przy ul. św. Gertrudy 6 (hotel Monopol) w listopadzie 1897[2].
Do kolejnych pokazów kinowych wykorzystywano zarówno sale teatralne (np. salę Teatru Ludowego przy ul. Rajskiej 12, czy salę Sokoła w Podgórzu) jak i przystosowane pomieszczenia (np. Teatr Letni w Parku Krakowskim, wspomnianą salę w hotelu Kleina oraz od 19 sierpnia 1905 do 1 października 1905 Teatr Fenomen mieszczący się w pocyrkowym budynku przy ul. Starowiślnej).
Rozwój kin w Krakowie
W 1907 spółka Grunwald i Kleinberger zorganizowała pierwsze stałe kino Krakowa – Cyrk Edison działające do 1912.
W 1909 przy ul. św. Tomasza 37 zorganizowano teatr kinematograficzny Orion.
W grudniu 1910 w Pałacu Spiskim (Rynek Główny 32) działał teatr Kineton.
W 1912 zaczęły powstawać nowoczesne kina. Pod patronatem instytucji społecznych powstały:
- kinoteatr Excelsior (uruchomione 15 października 1912 w sali przy ul. Rajskiej 12) – działał pod nazwą Bajka od 14 lutego 1913 do drugiego półrocza 1914. W 1914 kino Corso. Po jego likwidacji siedziba Teatru Ludowego,
- kinoteatr Towarzystwa Szkoły Ludowej (uruchomione 30 października 1912 przy ul. Podwale 6) posiadał salę na ok. 200 miejsc – od II połowy 1916 działał pod nazwą Promień do lat 30. XX w.
Następne kina, działające jeszcze do końca XX w. to:
- Wanda – otwarte 16 listopada 1912 przy ul. św. Gertrudy 5 z dużym, posrebrzanym ekranem o wymiarach 7,5 m x 5,5 m i salą na ponad 500 osób[3],
- Uciecha – otwarte 7 grudnia 1912 przy ul. Starowiślnej 16 z wnętrzem projektu Henryka Uziembły, sala na 430 osób[4].
W 1913 roku otwarto następujące kinoteatry:
- Kinetofon Edisona – prezentował eksperymentalne filmy dźwiękowe w Starym Teatrze, na początku 1914 został przeniesiony do hotelu Union przy ul. św. Gertrudy 27 (obecnie Hotel Royal),
- Kino Nowości przy ul. Starowiślnej, w latach 30. kino Adria, obecnie Scena Kameralna Starego Teatru,
- Kino Sokół w Podgórzu,
- Kinoteatr Wisła na placu Szczepańskim 3 (dawna kawiarnia Bisanza),
- Teatr świetlny Złuda w Pałacu Spiskim w Rynku Głównym, w miejscu teatru Kineton.
W kwietniu 1914 uruchomiono teatr świetlny Urania przy ul. Stradomskiej 27.
W 1916 otwarto kina:
- Sztuka – 26 października 1916[5] przy ul. św. Jana 6,
- Lubicz w dawnym budynku restauracji Johnów przy ul. Lubicz 15 (kolejne nazwy: Reduta, Corso, Słonko, Stella, Gdańsk, po 1945 kino Młoda Gwardia – zlikwidowane na początku lat 80. XX w.),
- kino Czerwonego Krzyża przy ul. Zielonej 17 (obecnie ul. Sarego), od 1917 pod nazwą Opieka.
W 1917 zorganizowano kino Zachęta w Pałacu Spiskim w miejsce kina Złuda, wcześniej teatru Kineton.
Dwudziestolecie międzywojenne
- 1921 – zbudowano kinoteatr Warszawa, w 1932 r. przebudowano go na kino Atlantic (szeroki ekran, blisko 500 miejsc).
- 28 stycznia 1921 powstało kino Naukowo-Pouczające przy ul. Smoleńsk 9, mieściło się w sali odczytowej na pierwszym piętrze. Od tego miejsca wywodzi się późniejsza nazwa – kino Muzeum[6], od 1959 kino Studio.
- 1923 – kino Dom Żołnierza Polskiego przy ul. Lubicz 48, później Dom Żołnierza, następnie operetka.
- 1926 – kino Charitas przy ul. Lea 55, później Maskotka, obecnie w całości Dom Parafialny Księży Misjonarzy.
- 1926 – kinoteatr Bagatela przy ul. Karmelickiej 2, od 1938 Scala, podczas okupacji tylko dla Niemców, obecnie teatr Bagatela.
- 1930 – kino Apollo przy ul. św. Tomasza 11.
- 1931 – kino Świt przy ul. Zwierzynieckiej 1, w czasie okupacji Urania (tylko dla Niemców), później Melodia (ponad 800 miejsc).
- 1937 – kino LOPP (Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej) przy ul. Wybickiego 1, po 1945 kino Wolność (ul. 18 Stycznia 1), zlikwidowane w 1994.
Przed wybuchem wojny działało w Krakowie 15 kin.
Lp | Kino | grudzień 1934[7] | grudzień 1938[8] | Uwagi |
---|---|---|---|---|
1 | Adria | + | + | |
2 | Apollo | + | + | |
3 | Atlantic | + | + | |
4 | Bagatela | + | — | od 1938 Scala |
5 | Dom Żołnierza | — | + | |
6 | LOPP | — | + | |
7 | Muzeum | — | + | |
8 | Promień | + | + | |
9 | Scala | — | + | do 1938 Bagatela |
10 | Słonko | + | — | nast. Stella |
11 | Stella | — | + | uprz. Słonko |
12 | Sztuka | + | + | |
13 | Świt | + | + | |
14 | Uciecha | + | + | |
15 | Wanda | + | + | |
16 | Zorza | + | + | |
17 | Fotoplastikon | — | + | (ul. Szczepańska 5) |
II wojna światowa
W czasie wojny funkcjonowało 8 kin – 6 dla Polaków: Apollo, Atlantic (Warszawa), Stella (Młoda Gwardia), Sztuka, Uciecha, Wanda i 2 dla Niemców: Scala (teatr Bagatela), Urania (Filharmonia).
Kina działające po II wojnie światowej
- Aktualności[9] – w Nowej Hucie[10]
- Amfiteatr – przy ul. Szlak 71[11] w Pałacu na Szlaku zbudowanym w 1878 według projektu Antoniego Łuszczkiewicza, siedzibie Radia Kraków w latach 1950–1998, obecnie obiekt niszczeje[12].
- Apollo – przy ul. św. Tomasza 11a, zamknięte w 2004[13].
- Balladyna – w Nowej Hucie[14]
- Chemik – w budynku administracyjnym Solvay w Borku Fałęckim, nie istnieje.
- Cassino – kino letnie przy ul. Zyblikiewicza (wówczas Bitwy pod Lenino)[11].
- Cracovia – kino letnie przy al. Marszałka Ferdynanda Focha (wówczas Puszkina)[11].
- Dom Żołnierza – przy ul. Lubicz 48, nie istnieje, na jego miejscu powstała nowoczesna opera[15].
- Dworcowe[16]
- Energetyk[14]
- Gazownik – przy ul. Gazowej 21[11].
- Gdańsk – kino działające w latach 50. XX w.[17]
- Iskierka – przy ul. Żywieckiej[18] 44, nie istnieje.
- Kleparz – przy ul. Lubelskiej 27[11].
- Kolejarz[14]
- Kolorowe – w Nowej Hucie[19].
- Krakus – przy al. Krasińskiego 18[11].
- Kultura – w Pałacu Pod Baranami. Od 1969 w tym miejscu działa Kino Pod Baranami.
- Maskotka – przy ul. Lea 55 (wówczas Dzierżyńskiego), nie istnieje.
- Melodia – działało w budynku Filharmonii krakowskiej[20] przy ul. Zwierzynieckiej 1, nie istnieje.
- Miniaturka – przy ul. Franciszkańskiej 1[11].
- Młoda Gwardia – przy ul. Lubicz 15, zlikwidowane na początku lat 80. XX w.
- Nowa Huta[16][21]
- Orion[19] – w Podłężu[22].
- Pasaż – działało w Pasażu Bielaka (Rynek Główny 9) od 1970, zamknięte w 2008[23][24].
- Podwawelskie – działało na os. Podwawelskim, przy ul. Komandosów, nie istnieje.
- Prokocim[14] – przy ul. Bieżanowskiej 71[22].
- Przyjaźń[25]
- Puchatek – kino parkowe[26].
- Robotnik[21] – w Czyżynach[27].
- Stal[28] – działało w Nowej Hucie[29] od 26.02.1951[30], obecnie sala gimnastyczna Gimnazjum nr 45 (os. Willowe 1).
- Studio[10] – przy ul. Smoleńsk 9.
- Swoszowianka[14]
- Sygnał – kino w Ogrodzie Strzeleckim[11].
- Sztuka – przy ul. św. Jana 6, działało do 7 maja 2012 roku jako jedna z kilku sal kinowych w Centrum Kinowym ARS[31].
- Światowid – działało w Nowej Hucie, Osiedle Centrum E od 1957[32] do 1992 roku jako jedno z dwóch dużych nowohuckich kin tamtego okresu. Bliźniacze kino Świt (na Osiedlu Teatralnym 10) rozpoczęło swoją działalność w 1953[33].
- Tęcza – przy ul. Praskiej 52.
- Uciecha – przy ul. Starowiślnej 16, nie działa.
- Ugorek – na os. Ugoreknie istnieje. Później w tym miejscu ciucholand, następnie Centrum Kultury Ugorek (działało w 2013 r. przez kilka miesięcy), obecnie planowany jest tam dom kultury dla dzieci.
- Wanda – przy ul. św. Gertrudy 5, obecnie delikatesy Wanda.
- Warszawa – przy ul. Stradomskiej 15, działa w tym miejscu kompleks sportowo-wypoczynkowy.
- Wiedza – przy ul. Bulwarowej 17 w Nowej Hucie[34].
- Wisła – działało od 1959[35] do końca lat 80. XX w. na rogu ulic Podgórskiej i Gazowej w budynku z XIX w., obecnie klub.
- Wolność – przy pl. Inwalidów (wówczas plac Wolności), zlikwidowane w 1994. Następnie klub nocny disco, obecnie Fitness Club[20].
- Zdrowie[19]
- Zryw[28] – w Nowej Hucie (Łęg)[29].
- Zuch[10] – przy ul. Krowoderskiej 8. Pod koniec lat 70. XX wieku nazwę zmieniono na Szkolne kino Studyjne, a od 1996 do czerwca 2009 kino funkcjonowało jako Paradox.
- Związkowiec – nie istnieje, funkcjonuje jako hala widowiskowa[20]. Planowane jest wznowienie działalności po przeprowadzeniu inwestycji przez miasto – ma funkcjonować jako Teatr Variete[36].
Kina działające współcześnie
- Kijów (obecnie Kijów Centrum) – przy al. Zygmunta Krasińskiego 34, istniejące od 1967 roku. Posiada trzy sale: Główną (828 miejsc), Studio (32 miejsca) oraz klub Off Kijów.
- Krakowskie Centrum Kinowe ARS – przy ul. św. Tomasza, wznowiło działalność 18 sierpnia 1995. Posiada 5 sal: Gabinet (32 miejsca), Kiniarnia (30 miejsc), Salon (20 miejsc), Aneks (50 miejsc), Reduta – kinoteatr w tzw. sali Saskiej (171 miejsc).
- Agrafka – kino studyjne, znajdujące się przy ul. Krowoderskiej 8, w budynku krakowskiego ogniska polskiej YMCA (109 miejsc).
- Mikro – kino studyjne przy ul. Lea 5, działające od 1959 roku[37]. Od 7 kwietnia 1984 funkcjonujące jako Klub Sztuki Filmowej "Mikro&mikroffala". Posiada 2 sale: Mikro (121 miejsc), Mikroffala (13 miejsc). Od 30 listopada 2013 posiada oddział w Galerii Bronowice – mini kino studyjne „Mikro w Galerii” (na około 20 – 30 miejsc)[38].
- Paradox – kino studyjne działające przy ul. Krupniczej 38 (między 1996 a 2009 w budynku krakowskiego ogniska polskiej YMCA przy ul. Krowoderskiej 8) (60 miejsc).
- Pod Baranami – kino studyjne, znajdujące się w Pałacu Pod Baranami. Rozpoczęło działalność w 1969. Od 1993 do 2003 było częścią Centrum Filmowego Graffiti. Posiada trzy sale: Białą (30 miejsc), Czerwoną (128 miejsc), Niebieską (102 miejsca).
- Sfinks – kino studyjne na os. Górali 5, działające od 1959 roku[39] (98 miejsc).
- Kino 18 – kino studyjne przy ul. Floriańskiej 18/5.
- Kika – najmłodsze kino studyjne, przy ul. Ignacego Krasickiego 18. Kino rozpoczęło działalność 27 stycznia 2012[40] (kinokawiarnia, sala – 41 miejsc, sala Pufa – 11 miejsc[41]).
- Kinoteatr Wrzos – przy ul. Zamoyskiego 50, jednostka Domu Kultury "Podgórze" (150 miejsc).
- DKF Rotunda – przy ul. Oleandry 1, działający od 1971 r.
- sieć Cinema City:
- Plaza – 9 sal, 2664 miejsca + IMAX (424 miejsca)
- Zakopianka – 10 sal, 2218 miejsc
- Galeria Kazimierz – 10 sal, 1813 miejsc
- Bonarka City Center – 20 sal w tym 3 sale VIP, 3234 miejsca
- Multikino – przy ul. Dobrego Pasterza 128. Posiada 12 sal, 2926 miejsc.
Kina letnie
- BarbaKino – kino letnie w Barbakanie, projekcje organizowane przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa[42].
- Kino pod Wawelem – plenerowe kino pod Wawelem, projekcje organizowane z okazji Krakowskiego Festiwalu Filmowego o godzinie 22. W dniach 27.05.2013 do 31.05.2013 prezentowane były filmy z cyklu „Dźwięki muzyki”[43].
- Kino sferyczne – kino wakacyjne na Placu Jana Nowaka-Jeziorańskiego, projekcje od 10 do 22[44].
- Kino Filmboksu i Antyradia – kino na bulwarach wiślanych w Krakowie koło dawnego hotelu Forum, seanse co czwartek o godz. 20[44].
- Letni Projektor – kino wyświetla filmy w różnych nietypowych lokalizacjach: dach Galerii Kazimierz, Łąki Nowohuckie, hotel Forum. Seanse o godz. 20.30[44].
- Kino Perła – działa na krakowskim Kazimierzu w klubie Literki przy ul. Berka Joselewicza 21, seanse do 1 września 2013[44].
- Kino w ogródku restauracji Ziemiańska – przy ul. Izaaka 7, seanse co piątek od 21. Na seansach prezentowana filmowa klasyka: Czy Lucyna to dziewczyna?, ABC miłości, Zapomniana melodia, Ada! To nie wypada![44].
- ↑ Czas nr 263 z 14 XI 1896. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ Czas nr 254 z 6 XI 1897. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ Czas nr 530 z 16 XI 1912. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ Czas nr 566 z 7 XII 1912. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ Roman Włodek: Krakowskie Kino "Sztuka" ma 90 lat. 2006-10-25. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ Gdzie są kina z tamtych lat?. Alma Mater. Nr 32, 2001. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ Ilustrowany Kuryer Codzienny nr 333 z dn. 1 XII 1934. [dostęp 2012-07-08]. (pol.).
- ↑ Ilustrowany Kuryer Codzienny nr 357 z dn. 28 XII 1938. [dostęp 2012-07-08]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 201 (1592), 1949-07-25. [dostęp 2012-07-29]. (pol.).
- ↑ a b c Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 1 (4931), 1960-01-02. [dostęp 2014-01-10]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 208 (4829), 1959-09-02. [dostęp 2012-07-11]. (pol.).
- ↑ Pałac Tarnowskich. Wizytówka Śródmieścia niszczeje. gazetakrakowska.pl, 2011-09-03. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
- ↑ Jerzy Armata: Ostatni seans w kinie Apollo. wiadomosci.gazeta.pl, 2004-06-02. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ a b c d e Repertuar kinowy. Dziennik Polski, nr 6 (6816), 1966-01-08. [dostęp 2012-07-30]. (pol.).
- ↑ Piotr Rozkrut: Pożegnanie ze Sceną przy ul. Lubicz. www.opera.krakow.pl. [dostęp 2012-07-08]. (pol.).
- ↑ a b Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 317 (2444), 1951-12-07. [dostęp 2012-07-29]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 157 (1927), 1950-06-09. [dostęp 2012-07-11]. (pol.).
- ↑ Ewa Niemiec: Okruchy wspomnień – Osiedle przy ul. Żywieckiej. Posłaniec Zwycięskiej. Nr 3 (42), s. 19, 2003. [dostęp 2012-07-11]. (pol.).
- ↑ a b c Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 305 (7115), 1966-12-24. [dostęp 2012-07-30]. (pol.).
- ↑ a b c Ocalić od zapomnienia. mmkrakow.pl, 2009-01-03. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ a b Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 219 (2346), 1951-08-15. [dostęp 2012-07-29]. (pol.).
- ↑ a b Kronika krakowska – Kina. Dziennik Polski, nr 60 (5944), 1963-03-12. [dostęp 2012-08-02]. (pol.).
- ↑ Marta Paluch: To już koniec kina Pasaż. naszemiasto.pl, 2008-07-17. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
- ↑ Zamknięto Kino "Pasaż". mmkrakow.pl, 2008-07-17. [dostęp 2012-07-12]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 294 (3379), 1954-12-10. [dostęp 2012-07-29]. (pol.).
- ↑ (bar): Atrakcje świątecznego spaceru. Dziennik Polski, nr 89, 1976-04-20. [dostęp 2012-07-11]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 117 (2244), 1951-04-29. [dostęp 2014-01-21]. (pol.).
- ↑ a b Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 233 (3008), 1953-11-30. [dostęp 2012-07-29]. (pol.).
- ↑ a b Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 102 (2877 [sic!]), 1953-04-30. [dostęp 2014-01-21]. (pol.).
- ↑ Budynek dawnego kina "Stal". [dostęp 2014-01-20]. (pol.).
- ↑ Marta Paluch: Kino ARS okrojone, ale będzie działać. gazetakrakowska.pl, 2012-05-08. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 208 (4215), 1957-09-01. [dostęp 2014-01-09]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 81 (2856), 1953-04-04. [dostęp 2013-04-14]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 208 (4524), 1958-09-02. [dostęp 2012-07-11]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 1 (4930), 1959-12-31. [dostęp 2014-01-10]. (pol.).
- ↑ Kino przy Dworcu Głównym. Magiczny Kraków, 2014-01-08. [dostęp 2014-01-10]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 27 (4648), 1959-02-01/02. [dostęp 2012-07-11]. (pol.).
- ↑ Galeria Bronowice. Naszemiasto.pl, 2013-11-28. [dostęp 2013-12-11]. (pol.).
- ↑ Kalendarzyk – Kina. Dziennik Polski, nr 9 (4632), 1959-01-11/12. [dostęp 2012-07-11]. (pol.).
- ↑ Rusza nowe kino w Krakowie. 2012-01-18. [dostęp 2012-07-07]. (pol.).
- ↑ Aktualności: PUFA - nasza najmłodsza druga sala KIKI. [dostęp 2013-09-07]. (pol.).
- ↑ BarbaKino – średniowieczne kino letnie w Barbakanie. mhk.pl. [dostęp 2012-09-04]. (pol.).
- ↑ Kino pod Wawelem. krakow.pl, 2013-05-21. [dostęp 2013-05-28]. (pol.).
- ↑ a b c d e Marian Satała: Kino Letnie Kraków 2013: zobacz filmy w niezwykłych plenerach. naszemiasto.pl, 2013-08-08. [dostęp 2013-08-08]. (pol.).
Bibliografia
- Kazimierz Nowacki Tadeusz Pawlikowski i początki kina w Polsce w: Rocznik krakowski. Tom XLV pod red. Karola Estreichera, Ossolineum, Kraków, MCMLXXIV
- Zbigniew Wyszyński Z filmowych dziejów Krakowa w: Rocznik krakowski. Tom XLV pod red. Karola Estreichera, Ossolineum, Kraków, MCMLXXIV
- Kina. W: Encyklopedia Krakowa. Warszawa – Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 408–409. ISBN 83-01-13325-2.