Stanisław Łukasik

Stanisław Łukasik

Ryś, Ryszard, Stanisław Nowakowski

kapitan
Data i miejsce urodzenia	2 sierpnia 1918 Lublin
Data i miejsce śmierci	7 marca 1949 Więzienie mokotowskie w Warszawie
Przebieg służby
Lata służby	1933–1949
Siły zbrojne	Związek Walki Czynnej, AK, podziemie antykomunistyczne
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa, Akcja „Burza”
Odznaczenia

Stanisław Łukasik ps. „Ryś” , „Ryszard” , „Stanisław Nowakowski” (ur. 2 sierpnia 1918 w Lublinie, zamordowany 7 marca 1949 r. w więzieniu mokotowskim) – kapitan, żołnierz Związku Czynu Zbrojnego a następnie Armii Krajowej, dowódca oddziału, członek Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” w okresie powojennym.

Młodość

Był synem Feliksa, robotnika kolejowego, i Heleny z domu Blicharz. Bratem Ireny i Adama Łukasik (ppor., ps. „Wilk” i „Dziedziała”). W 1933 r. rozpoczął naukę w Szkole Podoficerskiej dla Małoletnich w Koninie. Po jej ukończeniu przydzielony został do 23. Pułku Piechoty we Włodzimierzu Wołyńskim, gdzie otrzymał stopień plutonowego służby stałej. Jako plutonowy walczył − z rodzimą jednostką – w składzie macierzystej 27 Dywizji Piechoty w ramach Armii „Pomorze”. Uniknął niewoli i w październiku 1939 r. powrócił do rodzinnego domu w Motyczu w gminie Konopnica.

Służba w konspiracji i AK

Już 11 listopada 1939 został członkiem tajnej organizacji Związek Czynu Zbrojnego. Później, wraz z nią, wszedł w skład Polskiej Organizacji Zbrojnej. Kierował konspiracją na terenach położonych na zachód od Lublina. Po awansie do stopnia sierżanta był komendantem rejonu obejmującego trzy gminy powiatu Lublin: Jastków, Konopnica i Wojciechów. W roku 1942, po kolejnym scaleniu, podjął służbę w AK. Początkowo był podoficerem wyszkolenia I rejonu Obwodu Lublin Powiat w Okręgu Lublin i równocześnie (pod pseudonimem „Ryś”) – dowódcą bojówki rejonu.

W styczniu 1944 organizował 5. pluton 8. oddziału partyzanckiego w składzie 9 Pułku Piechoty, stanowiącego część 3 Dywizji Piechoty Legionów AK. Do końca okupacji dowodził tym plutonem. W czasie Akcji „Burza” jego oddział liczył ok. 120 żołnierzy. Zorganizował on wiele akcji zbrojnych, w tym odbicie więźniów na Majdanku. Przeprowadził kilka wspólnych akcji z oddziałem AL płk. Skrzypka „Sępa”, kontaktował się z też Robertem Satanowskim, dowódcą oddziału AL „Jeszcze Polska nie zginęła”.

W konspiracji antysowieckiej

Pomnik poświęcony Stanisławowi Łukasikowi w Konopnicy

Tymczasowe miejsce pamięci w Kwaterze na Łączce

21 lipca 1944 r. – wraz z całym oddziałem liczącym 126 ludzi – został rozbrojony przez wojska sowieckie. Wrócił do domu, ale już 25 sierpnia 1944 został zatrzymany przez NKWD. Z aresztu NKWD, mieszczącego się w Lublinie przy ul. Chopina 18, uciekł wyskakując z drugiego piętra. Udało mu się zbiec i zaczął się ukrywać. W listopadzie 1944 r., po rozwiązaniu 8 Oddziału Partyzanckiego, znalazł się w kadrze AK Obwodu Lublin-Powiat.

W marcu 1945 r. utworzył i został dowódcą lotnego oddziału partyzanckiego, który w czerwcu 1945 r. wszedł w skład zgrupowania dowodzonego przez majora Hieronima Dekutowskiego „Zaporę”, podlegającego Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj.

W czasie amnestii z 2 sierpnia 1945 r. ujawnił się i wyjechał na Ziemie Zachodnie, ale potem powrócił na Lubelszczyznę. Wiosną 1946 r. odtworzył oddział, który podporządkował mjr. „Zaporze”, podlegającemu wówczas Inspektoratowi Lublin Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Wiosną 1947 roku, w ramach amnestii dla podziemia niepodległościowego umożliwił ujawnienie się ludziom ze swojego oddziału, ale sam pozostał w konspiracji.

Jesienią 1947 roku, wraz z grupą żołnierzy mjr. Hieronima Dekutowskiego „Zapory” zagrożonych aresztowaniem, podjął próbę ucieczki na Zachód, jednak – w wyniku zdrady – wszyscy oni zostali aresztowani w punkcie kontaktowym w Nysie przez UB. Stanisław Łukasik został tam zatrzymany 16 września 1947 roku, pod fałszywym nazwiskiem Stanisław Nowakowski. Następnie trafił do centralnego więzienia MBP w Warszawie na Mokotowie, gdzie przeszedł okrutne śledztwo.

Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 14 listopada 1948 r. został przez sędziów: majora Józefa Badeckiego, kapitana Józefa Kanteckiego i kaprala Ryszarda Wasilewskiego skazany na karę śmierci. Wyrok podtrzymał Najwyższy Sąd Wojskowy w składzie: pułkownik Józef Dziowe, podpułkownik Alfred Janowski i pułkownik Józef Warecki, a prezydent Bierut nie skorzystał z prawa łaski (decyzja z 28 lutego 1949).

Kapitan Stanisław Łukasik został stracony 7 marca 1949 r. – razem z sześcioma towarzyszami walki: majorem Hieronimem Dekutowskim, Romanem Grońskim, Jerzym Miatkowskim, Tadeuszem Pelakiem, Edmundem Tudrujem i Arkadiuszem Wasilewskim – w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Jego zwłoki zostały przez organa bezpieczeństwa publicznego potajemnie pogrzebane na tzw. "Łączce" na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. W 1992 r. został zrehabilitowany.

Jest jedną z trzech pierwszych zidentyfikowanych przez specjalistów z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie w ramach Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów ofiar UB (obok Edmunda Bukowskiego i Eugeniusza Smolińskiego), wydobytych w ramach masowej ekshumacji przeprowadzonej w lipcu i sierpniu 2012.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
• Krzyż Walecznych
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, pośmiertnie postanowieniem z 15 listopada 2007 r. – w 59. rocznicę skazania przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie na karę śmierci siedmiu „Żołnierzy Wyklętych – Za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej

Bibliografia

• Pierwsze wyniki identyfikacji ofiar terroru komunistycznego – Warszawa, 6 grudnia 2012. ipn.gov.pl. [dostęp 2012-12-08].
• Indeks represjonowanych w PRL z powodów politycznych. Kwestionariusz osoby represjonowanej: Łukasik Stanisław. ipn.gov.pl. [dostęp 2012-12-08].
• Tadeusz Swat: „...Przed Bogiem i historią”. Księga ofiar komunistycznego reżimu w Polsce lat 1944–1956 (seria „Słowniki”, t. 2). Wyd. Warszawa : IPN KŚZPNP, 2003. s. 104–105.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. Londyn : „Aneks”, 1990.brak strony w książce
• Krzysztof Szwagrzyk: Księga najwyższego wymiaru kary (w:) Zbrodnie w majestacie prawa 1944–1955. ABC Future, Warszawa, 2000, s. 223–224.
• Andrzej Zagórski. „Zeszyty Historyczne”, s. 149–221. WiN. 

Linki zewnętrzne

• Relacja z konferencji prasowej, na której podano informację o odnalezieniu ciała Stanisława Łukasika