Malarstwo temperowe: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
m Wycofano edycje użytkownika 77.253.76.60 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Addbot.
ort.
Linia 2: Linia 2:
'''Malarstwo temperowe''' – technika malowania przy użyciu farb temperowych oraz dzieła malarskie powstałe w tej technice. Malarstwo to, znane od [[starożytność|starożytności]], było wiodącą techniką w okresie [[średniowiecze|średniowiecza]]. Same farby temperowe są obecnie często wykorzystywane. Schną stosunkowo szybko i nie wymagają gruntowania, nadają się do malowania na płótnie, desce jak i na zwykłym papierze.
'''Malarstwo temperowe''' – technika malowania przy użyciu farb temperowych oraz dzieła malarskie powstałe w tej technice. Malarstwo to, znane od [[starożytność|starożytności]], było wiodącą techniką w okresie [[średniowiecze|średniowiecza]]. Same farby temperowe są obecnie często wykorzystywane. Schną stosunkowo szybko i nie wymagają gruntowania, nadają się do malowania na płótnie, desce jak i na zwykłym papierze.


Tempera to najczęstsza i najtrwalsza, obok woskowej, technika, w której [[Spoiwo budowlane|spoiwo]] barwników jest organiczne.
Tempera to najczęstsza i najtrwalsza, obok woskowej, technika, w której [[Spoiwo budowlane|spoiwo]] barwników jest ograniczne.


Podstawowym wyróżnikiem tej techniki jest zastosowanie jako spoiwa farb (lub ew. medium) tzw. [[emulsja|emulsji]] temperowej. Istnieje kilka tysięcy 'jedynie słusznych' przepisów na spoiwo temperowe, co jest wystarczającym dowodem uniwersalności i dużej tolerancji tej techniki. Wszystkie te przepisy można sprowadzić do połączenia 3 składników: fazy tłustej (np. [[Oleje|olej]] schnący lub [[werniks]]), fazy wodnej (woda lub roztwór wodnego [[klej]]u) i [[emulgator]]a, który umożliwia zmieszanie faz w jednolite spoiwo; jest to najważniejszy składnik emulsji temperowej.
Podstawowym wyróżnikiem tej techniki jest zastosowanie jako spoiwa farb (lub ew. medium) tzw. [[emulsja|emulsji]] temperowej. Istnieje kilka tysięcy 'jedynie słusznych' przepisów na spoiwo temperowe, co jest wystarczającym dowodem uniwersalności i dużej tolerancji tej techniki. Wszystkie te przepisy można sprowadzić do połączenia 3 składników: fazy tłustej (np. [[Oleje|olej]] schnący lub [[werniks]]), fazy wodnej (woda lub roztwór wodnego [[klej]]u) i [[emulgator]]a, który umożliwia zmieszanie faz w jednolite spoiwo; jest to najważniejszy składnik emulsji temperowej.

Wersja z 17:30, 8 sty 2015

Andrej Rublow - Św. Paweł - malarstwo temperowe

Malarstwo temperowe – technika malowania przy użyciu farb temperowych oraz dzieła malarskie powstałe w tej technice. Malarstwo to, znane od starożytności, było wiodącą techniką w okresie średniowiecza. Same farby temperowe są obecnie często wykorzystywane. Schną stosunkowo szybko i nie wymagają gruntowania, nadają się do malowania na płótnie, desce jak i na zwykłym papierze.

Tempera to najczęstsza i najtrwalsza, obok woskowej, technika, w której spoiwo barwników jest ograniczne.

Podstawowym wyróżnikiem tej techniki jest zastosowanie jako spoiwa farb (lub ew. medium) tzw. emulsji temperowej. Istnieje kilka tysięcy 'jedynie słusznych' przepisów na spoiwo temperowe, co jest wystarczającym dowodem uniwersalności i dużej tolerancji tej techniki. Wszystkie te przepisy można sprowadzić do połączenia 3 składników: fazy tłustej (np. olej schnący lub werniks), fazy wodnej (woda lub roztwór wodnego kleju) i emulgatora, który umożliwia zmieszanie faz w jednolite spoiwo; jest to najważniejszy składnik emulsji temperowej.

malarstwo temperowe. Sandro Botticelli 1485, Narodziny Wenus

Najcenniejszym i najczęściej wykorzystywanym przy samodzielnym ucieraniu temper emulgatorem jest żółtko jaja kurzego; pozwala na ogromną swobodę w dobieraniu proporcji faz tłustej i wodnej, a właściwie (jako naturalna emulsja) samo jest pełnowartościowym medium. Dzięki unikalnej zdolności składników żółtka do tworzenia trwałych, wodoodpornych spoin, malowidła wykonane temperą jajową są szczególnie odporne na upływ czasu. Wadą spoiwa jajowego jest konieczność jego szybkiego użycia - po upływie kilku dni od utarcia psuje się i przestaje nadawać do użytku. Stosowane w celu przedłużenia trwałości spoiwa jajowego dodatki (gł. antyseptyki jak olejek goździkowy, ocet, salicylany etc.) w niewielkich ilościach są mało skuteczne, a w większych pogarszają jego jakość. Najbardziej spektakularnym przykładem wykorzystania temper jajowych jest tradycyjna technika malowania ikon.

Inne klasyczne emulgatory to sok figowy (z młodych pędów fig), czosnkowy, niektóre żywice z drzew liściastych, a także mleko i różne rodzaje żywicznych mydeł. W malarstwie ściennym i do wielkoformatowych szkiców stosowało się tanie tempery oparte na emulsjach kazeinowych (wapiennych lub amoniakalnych). Współcześnie do "przemysłowej" produkcji farb temperowych wykorzystuje się na ogół syntetyczne środki powierzchniowo-czynne.

Najbardziej sensownym sposobem podziału farb temperowych wydaje się rozróżnienie temper tłustych i chudych. Pierwsze, z przewagą oleju lub werniksu, schną wolno, po zaschnięciu stają się z czasem całkowicie wodoodporne i przypominają farby olejne, także konsystencją. Tempery z przewagą fazy wodnej schną szybko, po wyschnięciu znacznie jaśnieją (zmieniają odcień) i łatwo zmyć je wodą, przynajmniej gdy są świeże; kładzione w cienkich warstwach przypominają gwasz.

W późnym średniowieczu i później, do czasów rozpowszechnienia malarstwa czysto olejnego, właściwości różnych rodzajów tempery były (zwłaszcza w Holandii) wykorzystywane do wzbogacania techniki olejnej; tempery chude były używane do podmalówek, tłuste - do modelowania szczegółów w nadmalówkach (częściowo łączyły się z farbą olejną, ale nie rozpływały się, co pozwalało na precyzyjne dopracowanie detali).

malarstwo temperowe. Lorenz Frølich 1883-6, Swen Widłobrody

Jako samodzielna technika tempera była wykorzystywana od wczesnego średniowiecza, a być może już od czasów starożytnych; według niektórych hipotez tempery wynaleziono wskutek prób ulepszenia techniki enkaustycznej, tzn. umożliwienie malowania zimnymi farbami; emulsja woskowa jest odporna na działanie wilgoci i malarstwo wykonane w tej technice ma dużą trwałość, ale jej wrażliwość na wysokie temperatury i niewygodne nakładanie stało się impulsem do dalszych eksperymentów z mieszaniem różnych mediów.

Obecnie klasyczną temperę jako samodzielną technikę malarską spotyka się coraz rzadziej; używana jest najczęściej do szkiców i podmalówek, tym niemniej z wielu względów jest co najmniej tak atrakcyjna dla twórców jak malarstwo olejne (potencjalnie ogromna trwałość, łatwość opanowania podstaw technicznych i możliwość użycia czystej wody jako rozcieńczalnika i zmywacza farb).

Klasyczna tempera jest wypierana przez malarstwo akrylowe, "tempery" oparte na wodnych emulsjach roztworów żywic akrylowych. Nie bez znaczenia jest fakt, że obecne sprzedawane jako tempery farby są dość często temperami tylko z nazwy, właściwie to gęste farby klejowe. Źródłem takiego przekłamania jest zapewne brak rozróżnienia w krajach anglosaskich między temperą i gwaszem (istnieje formalne rozróżnienie "tempera"/"gouache" ale w praktyce malarskiej i terminologii marketingowej jest martwe od wielu lat, z wyjątkiem technologii konserwatorskich). Być może jest to jeden z powodów, dla których prawdziwa, klasyczna tempera wraz z jej zaletami popada w zapomnienie.