Lockheed L-10 Electra

Lockheed L-10 Electra

Lockheed L-10 Electra
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Lockheed Aircraft Corporation
Konstruktor	Hall Hibbard
Typ	pasażerski
Konstrukcja	metalowa
Załoga	2 + 10 pasażerów
Historia
Data oblotu	23 lutego 1934
Lata produkcji	1935-1943
Liczba egz.	149
Dane techniczne
Napęd	L-10-A: 2 × Pratt & Whitney R-985 Wasp Junior SB
Moc	2 × 340 kW (450 KM)
Wymiary
Rozpiętość	16,8 m
Długość	11,8 m
Wysokość	3,1 m
Powierzchnia nośna	42,6 m²
Masa
Własna	2 930 kg
Osiągi
Prędkość maks.	325 km/h
Prędkość przelotowa	306 km/h
Prędkość wznoszenia	300 m/min
Pułap praktyczny	5 910 m
Zasięg	1 150 km
Dane operacyjne
Rzuty

Lockheed L-10 Electra – amerykański dwusilnikowy, śmigłowy samolot pasażerski, wolnonośny dolnopłat o metalowej konstrukcji, zaprojektowany i produkowany przez Lockheed Aircraft Corporation.

Projekt i konstrukcja

Clarence Johnson podczas prób aerodynamicznych Electry jeszcze
z pojedynczym sterem kierunku.
W przyszłości Kelly doprowadzi do powstania Blackbirda SR-71.

Samolot L-10 Electra miał być odpowiedzią firmy Lockheed na maszyny konkurencji: Boeinga 247 i Douglasa DC-2. Poprzednie płatowce Lockheeda były konstrukcjami drewnianymi. Niektóre jednak samoloty, np. L-9 Orion miały kadłuby metalowe, budowane przez Detroit Aircraft Corporation. Electra była pierwszą całkowicie metalową oraz dwusilnikową propozycją LAC.

Konstruktorem samolotu był Hall Hibbard (1903-1996), inżynier, absolwent MIT i dyrektor administracyjny LAC. Badania w tunelu aerodynamicznym przeprowadzano na Uniwersytecie Michigan. Większość z nich wykonał Clarence „Kelly” Johnson, wówczas student, a od 1933 konstruktor w LAC. Po ich zakończeniu stwierdził, iż badany model o pojedynczym stateczniku pionowym jest niestabilny w locie kierunkowym i zasugerował Hibbardowi wyposażenie konstrukcji w dwa stateczniki pionowe, które z czasem stały się niejako znakiem firmowym samolotów LAC. Prototyp L-10 odbył pierwszy lot 23 lutego 1934. Handlowa nazwa „Elektra” pochodziła od jednej z gwiazd z gromady Plejad.

Historia użytkowania

Kiedy rząd Stanów Zjednoczonych wydał w październiku 1934 zakaz przewożenia pasażerów przez linie lotnicze samolotami jednosilnikowymi oraz nocnych lotów dla tego typu maszyn, Lockheed z ofertą swojego nowego samolotu doskonale wykorzystał zapotrzebowanie rynku lotniczego. Electrę L-10 zakupiło i użytkowało ponad trzydziestu przewoźników na całym świecie. W latach 1936–1939 dziesięć L-10A latało również w barwach PLL LOT. Osiem krajów (Stany Zjednoczone, Argentyna, Brazylia, Honduras, Hiszpania, Kanada, Wielka Brytania) wyposażyło w nią także swoje siły zbrojne.

Szeregu cywilnym nabywcom samolot służył do innych celów niż komercyjny transport pasażerski. W maju 1937 piloci Henry Tyndall Merrill i J. S. Lambie wykonali lot Ameryka–Europa–Ameryka. Ów dwukrotny przelot nad Atlantykiem, sponsorowany przez magnata prasowego, W. R. Hearsta, okrzyknięto pierwszym powrotnym lotem komercyjnym na Stary Kontynent. Electra bowiem poleciała do Londynu z filmowym zapisem katastrofy sterowca „Hindenburg”, a powróciła do Nowego Jorku ze zdjęciami z koronacji króla Jerzego VI. Za swój wyczyn Merrill (jako I pilot) otrzymał Harmon Trophy, cenioną, przyznawaną do dzisiaj amerykańską nagrodę lotniczą.

Amelia Earhart i Electra L-10-E

Paradoksalnie, największy rozgłos przyniosła Electrze nieudana próba lotu dookoła świata wzdłuż równika, którą w 1937 podjęła słynna pilotka Amelia Earhart. Po pokonaniu 3/4 trasy wystartowała z Nowej Gwinei i zaginęła lecąc nad Pacyfikiem.

Wiele maszyn Electra (w różnych wersjach) oraz jej następczyń (Lockheed L-12 Electra Junior i L-14 Super Electra) uczestniczyło w działaniach II wojny światowej. W USAAF samolot miał początkowo symbol: C-36, a następnie: UC-36. Pod koniec wojny Electry stały się konstrukcyjnie przestarzałe i zaczęto je wycofywać z użycia. Jednakże małe linie lotnicze i przedsiębiorstwa czarterowe wykorzystywały je aż do lat 70. ubiegłego wieku.

Wersje

Electra L-10-B (XR20-1) oddana w 1936 do dyspozycji Sekretarza Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych Electra L-10-B

Electra „CF-TCC” w Western Canada Aviation Museum

Electra była wytwarzana w kilku wariantach, przeznaczonych dla lotnictwa cywilnego i wojskowego. Wyprodukowano 149 egzemplarzy samolotu.

• Electra L-10-A (101 egzemplarzy), silnik: 2 × Pratt & Whitney R-985 Wasp Junior SB, 336 kW (450 KM)
• Electra L-10-B (18 egzemplarzy), silnik: 2 × Wright R-975-E3 Whirlwind, 340 kW (440 KM)
• Electra L-10-C (8 egzemplarzy), silnik: 2 × Pratt & Whitney R-1340 Wasp SC1, 336 kW (450 KM)
• Electra L-10-D (0 egzemplarzy), oferta wersji transportowej samolotu
• Electra L-10-E (15 egzemplarzy), silnik: 2 × Pratt & Whitney R-1340 Wasp S3H1, 450 kW (600 KM) (wersja samolotu Amelii Earhart)
• XC-35 (pojedynczy model eksperymentalny), silnik: 2 × turbodoładowany Pratt & Whitney XR-1340-43, 410 kW (550 KM) (obecnie w kolekcji waszyngtońskiego National Air and Space Museum)
• Lockheed KXL1 (pojedynczy egzemplarz L-10 Electra do lotów próbnych, dostarczony korpusowi lotniczemu Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej

Epizody kanadyjskie

W 1937 trzy Electry L-10, dały początek Trans-Canada Air Lines (od 1965 Air Canada). Pierwsza z dostarczonych maszyn, oznakowana jako „CF-TCA”, odbyła 1 sierpnia inauguracyjny lot kanadyjskich linii na trasie Vancouver–Seattle. Dwie następne Electry, bazujące w Winnipeg, służyły do szkolenia pilotów, a trzy kolejne egzemplarze zostały zakupione już dla potrzeb rejsowych. W sumie TCA dysponowały szesnastoma samolotami L-10. Podczas II wojny światowej wszystkie Electry zostały przejęte przez RCAF, a następnie sprzedane prywatnym użytkownikom.

W 1962 Electrę „CF-TCA” kupił amerykański mechanik lotniczy, Lee Koepke, postanawiając przywrócić ją do lotów. Jednocześnie zaprzyjaźnionej pilotce podsunął pomysł lotu dookoła świata na trasie, którą chciała pokonać Amelia Earhart. Ową zaprzyjaźnioną pilotką-amatorką była Ann Pellegrino, urodzona w Chicago nauczycielka muzyki, pisarka i farmerka. W lecie 1967, trzydziestoletnia wówczas, Pellegrino zrealizowała pomysł Koepkego, pokonując wraz z nim oraz II pilotem i nawigatorem zaplanowany dystans. Po udanym locie, upamiętniającym Amelię Earhart, linie Air Canada odkupiły Electrę „CF-TCA”, odrestaurowały maszynę i przekazały ją Kanadyjskiemu Muzeum Lotnictwa (The Canada Aviation Museum) w Ottawie.

Eksponatem muzealnym jest również egzemplarz „CF-TCC”, który należał do drugiej trójki samolotów L-10, zakupionych przez TCA. Na początku lat 80. został przypadkowo zauważony na Florydzie przez pracownika linii Air Canada, które następnie zakupiły maszynę, by przetransportować ją do Winnipeg i poddać odbudowie. W 1986 samolot był lotniczą atrakcją Wystawy światowej „Expo” w Vancouver, a w następnym roku odbył lot dookoła Kanady dla uczczenia 50-lecia Air Canada. W 2006 poleciał z Toronto do Waszyngtonu na doroczny Międzynarodowy Festyn Liniowych Samolotów Pasażerskich (The Airliners International Show). Obecnie jest eksponowany w Zachodniokanadyjskim Muzeum Lotnictwa i Astronautyki (The Western Canada Aviation and Space Museum) w Winnipeg.

Bibliografia

• Walter J. Boyne, Beyond the Horizons • The Lockheed Story, St. Martin’s Griffin 1999, ISBN 031224438X.
• Jim Winchester, Dzieje lotnictwa, Bellona 2010, ISBN 9788311110052.
• Lockheed Aircraft Design Patents

Linki zewnętrzne

• Lockheed L-10 Electra
• L-10-E
• Lockheed Aircraft Design Patents
• Ostatnia latająca Electra
• Historyczna flota Air Canada