Morgante: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 23:42, 14 lis 2016

Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Morgante – epos renesansowego włoskiego poety Luigiego Pulciego^[1]. Poemat ten zapoczątkował we Włoszech tradycję pisania obszernych epickich dzieł wierszowanych. Poemat został opublikowany w pełnej wersji w 1483 roku. Niekiedy stosuje się wobec niego nazwę Morgante maggiore, która odróżnia ostateczną redakcję dzieła od jego wcześniejszego wydania.

Charakterystyka ogólna

Morgante jest utworem epickim o znacznych rozmiarach. Utwór ten jest jednym z najdłuższych poematów w całej literaturze europejskiej. Składa się z dwudziestu ośmiu pieśni^[2]. Zbudowany został z trzech tysięcy siedmiuset sześćdziesięciu trzech strof ośmiowersowych i liczy w sumie trzydzieści tysięcy sto cztery wersy^[2]. Dla porównania, Pan Tadeusz Adama Mickiewicza ma niespełna 10 000 wersów.

Forma

Strofy poematu realizują model oktawy (po włosku ottava rima). Zwrotka taka jest zbudowana z wersów jedenastozgłoskowych (endecasillabo) i rymuje się abababcc^[3]. Jako pierwszy oktawy w poematach epickich użył w czternastym wieku Giovanni Boccaccio^[3], jednak dopiero poeci wieku piętnastego Pulci i Boiardo, uczynili z tej strofy podstawową zwrotkę eposów bohaterskich, jak również poematów heroikomicznych^[4].

In principio era il Verbo appresso a Dio,

Ed era Iddio il Verbo, e il Verbo Lui:

Quest'era nel principio, al parer mio,

E nulla si può far sanza costui:

Però, giusto Signor, benigno e pio,

Mandami solo un degli Angeli tui,

Che m’accompagni, e rechimi a memoria

Una famosa, antica e degna storia^[5].

Bohaterowie

Utwór bazuje na Pieśni o Rolandzie i późniejszych opracowaniach^[6] wątku o Rolandzie i bitwie w wąwozie Roncevaux^[7]. Głównymi bohaterami poematu są Orlando i Rinaldo, paladyni Karola Wielkiego i tytułowy Morgante, olbrzym^[2]. Negatywnym bohaterem, źródłem wszelkich nieszczęść, jest Ganelon Moguntczyk, który spiskuje przeciwko szlachetnym rycerzom z Saracenami^[2].

Znaczenie

Znaczenie poematu Pulciego wynika z jego prekursorskiej roli wobec innych eposów włoskiego renesansu, Orlanda zakochanego (Orlando Innamorato) Mattea Marii Boiarda, Orlanda szalonego (Orlando furioso) Ludovica Ariosta i Jerozolimy wyzwolonej Torquata Tassa.

Przekłady

Pieśń pierwszą eposu Pulciego przełożył na język angielski George Gordon Byron^[8]. Na język polski przetłumaczone zostały (przez Edwarda Porębowicza) tylko nieliczne oktawy poematu. Zostały one zamieszczone w przedwojennej antologii Panteon wielkich twórców poezji i prozy : antologja literatury powszechnej^[9].

↑ Pulci, Luigi. Enciclopedie on line. [dostęp 2016-11-13]. (wł.).
↑ ^a ^b ^c ^d Walerian Preisner: Luigi Pulci i jego "Morgante". Studium o pierwszym włoskim poecie epickim wielkiego stylu. Toruń: 1966, s. 64-71.
↑ ^a ^b Ottava rima, poetic form. Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
↑ Luigi Pulci, Italian poet. Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
↑ Luigi Pulci: Morgante maggiore I, Canto primo. it.wikisource.org. [dostęp 2016-11-13]. (wł.).
↑ Luigi Pulci Facts. biography.yourdictionary.com. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
↑ Luigi Pulci. newadvent.org. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
↑ Luigi Pulci: Morgante Maggiore, Canto I. Edited by Peter Cochran. newsteadabbeybyronsociety.org. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).
↑ Panteon wielkich twórców poezji i prozy : antologja literatury powszechnej. T. 1. cyfrowa.chbp.chelm.pl. s. 703-706. [dostęp 2016-11-13]. (pol.).

[Enciclopedie_on_line-1] Pulci, Luigi. Enciclopedie on line. [dostęp 2016-11-13]. (wł.).

[Toruń-2] Walerian Preisner: Luigi Pulci i jego "Morgante". Studium o pierwszym włoskim poecie epickim wielkiego stylu. Toruń: 1966, s. 64-71.

[Encyclopaedia_Britannica-3] Ottava rima, poetic form. Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).

[Encyclopaedia_Britannica_1-4] Luigi Pulci, Italian poet. Encyclopaedia Britannica. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).

[it.wikisource.org-5] Luigi Pulci: Morgante maggiore I, Canto primo. it.wikisource.org. [dostęp 2016-11-13]. (wł.).

[biography.yourdictionary.com-6] Luigi Pulci Facts. biography.yourdictionary.com. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).

[newadvent.org-7] Luigi Pulci. newadvent.org. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).

[newsteadabbeybyronsociety.org-8] Luigi Pulci: Morgante Maggiore, Canto I. Edited by Peter Cochran. newsteadabbeybyronsociety.org. [dostęp 2016-11-13]. (ang.).

[cyfrowa.chbp.chelm.pl-9] Panteon wielkich twórców poezji i prozy : antologja literatury powszechnej. T. 1. cyfrowa.chbp.chelm.pl. s. 703-706. [dostęp 2016-11-13]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Czy wiesz do artykułu|4}}
-'''Morgante''' – [[epos]] renesansowego włoskiego poety [[Luigi Pulci|Luigiego Pulciego]]<ref name="Enciclopedie on line">{{Cytuj stronę | url = http://www.treccani.it/enciclopedia/luigi-pulci/ | tytuł = Pulci, Luigi | opublikowany = Enciclopedie on line | język = it | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>. Poemat ten zapoczątkował we Włoszech tradycję pisania obszernych epickich dzieł wierszowanych. Poemat został opublikowany w pełnej wersji w 1483 roku. Niekiedy stosuje się wobec niego nazwę ''Morgante maggiore'', która odróżnia ostateczną redakcję dzieła od jego wcześniejszego wydania.
+'''Morgante''' – [[epos]] [[renesans]]owego włoskiego poety [[Luigi Pulci|Luigiego Pulciego]]<ref name="Enciclopedie on line">{{Cytuj stronę | url = http://www.treccani.it/enciclopedia/luigi-pulci/ | tytuł = Pulci, Luigi | opublikowany = Enciclopedie on line | język = it | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>. Poemat ten zapoczątkował we Włoszech tradycję pisania obszernych epickich dzieł wierszowanych. Poemat został opublikowany w pełnej wersji w 1483 roku. Niekiedy stosuje się wobec niego nazwę ''Morgante maggiore'', która odróżnia ostateczną redakcję dzieła od jego wcześniejszego wydania.
 == Charakterystyka ogólna ==
-Morgante jest utworem epickim o znacznych rozmiarach. Utwór ten jest jednym z najdłuższych poematów w całej literaturze europejskiej. Składa się z dwudziestu ośmiu pieśni<ref name="Toruń">{{Cytuj książkę | nazwisko = Preisner | imię = Walerian | tytuł = Luigi Pulci i jego "Morgante". Studium o pierwszym włoskim poecie epickim wielkiego stylu | miejsce = Toruń | data = 1966 | strony = 64-71}}</ref>. Zbudowany został z trzech tysięcy siedmiuset sześćdziesięciu trzech strof ośmiowersowych i liczy w sumie trzydzieści tysięcy sto cztery wersy{{r|Toruń}}. Dla porównania, ''[[Pan Tadeusz]]'' [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] ma niespełna 10 000 wersów.
+Morgante jest utworem epickim o znacznych rozmiarach. Utwór ten jest jednym z najdłuższych poematów w całej literaturze europejskiej. Składa się z dwudziestu ośmiu pieśni<ref name="Toruń">{{Cytuj książkę | nazwisko = Preisner | imię = Walerian | tytuł = Luigi Pulci i jego "Morgante". Studium o pierwszym włoskim poecie epickim wielkiego stylu | miejsce = Toruń | data = 1966 | strony = 64-71}}</ref>. Zbudowany został z trzech tysięcy siedmiuset sześćdziesięciu trzech strof ośmiowersowych i liczy w sumie trzydzieści tysięcy sto cztery wersy{{r|Toruń}}. Dla porównania, ''[[Pan Tadeusz]]'' [[Adam Mickiewicz|Adama Mickiewicza]] ma niespełna 10&nbsp;000 wersów.
 == Forma ==
-Strofy poematu realizują model [[oktawa (literatura)|oktawy]] (po włosku ottava rima). Zwrotka taka jest zbudowana z wersów jedenastozgłoskowych (endecasillabo) i rymuje się abababcc<ref name="Encyclopaedia Britannica">{{Cytuj stronę | url = https://www.britannica.com/art/ottava-rima | tytuł = Ottava rima, poetic form | opublikowany = Encyclopaedia Britannica | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>. Jako pierwszy oktawy w poematach epickich użył w czternastym wieku [[Giovanni Boccaccio]]{{r|Encyclopaedia Britannica}}, jednak dopiero poeci wieku piętnastego Pulci i Boiardo, uczynili z tej strofy podstawową zwrotkę eposów bohaterskich, jak również poematów heroikomicznych<ref name="Encyclopaedia Britannica 1">{{Cytuj stronę | url = https://www.britannica.com/biography/Luigi-Pulci#ref10273 | tytuł = Luigi Pulci, Italian poet | opublikowany = Encyclopaedia Britannica | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>.
+Strofy poematu realizują model [[oktawa (literatura)|oktawy]] (po włosku ''ottava rima''). Zwrotka taka jest zbudowana z wersów jedenastozgłoskowych (''endecasillabo'') i rymuje się abababcc<ref name="Encyclopaedia Britannica">{{Cytuj stronę | url = https://www.britannica.com/art/ottava-rima | tytuł = Ottava rima, poetic form | opublikowany = Encyclopaedia Britannica | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>. Jako pierwszy oktawy w poematach epickich użył w czternastym wieku [[Giovanni Boccaccio]]{{r|Encyclopaedia Britannica}}, jednak dopiero poeci wieku piętnastego Pulci i Boiardo, uczynili z tej strofy podstawową zwrotkę eposów bohaterskich, jak również poematów heroikomicznych<ref name="Encyclopaedia Britannica 1">{{Cytuj stronę | url = https://www.britannica.com/biography/Luigi-Pulci#ref10273 | tytuł = Luigi Pulci, Italian poet | opublikowany = Encyclopaedia Britannica | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>.
 : ''In principio era il Verbo appresso a Dio,''
@@ Linia 15: / Linia 15: @@
 : ''Mandami solo un degli Angeli tui,''
 : ''Che m’accompagni, e rechimi a memoria''
-: ''Una famosa, antica e degna storia''<ref name="it.wikisource.org">{{Cytuj stronę | url = https://it.wikisource.org/wiki/Morgante_maggiore_I/Canto_primo | tytuł = Morgante maggiore I, Canto_primo | autor = Luigi Pulci | opublikowany = it.wikisource.org | język = it | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>.
+: ''Una famosa, antica e degna storia''<ref name="it.wikisource.org">{{Cytuj stronę | url = https://it.wikisource.org/wiki/Morgante_maggiore_I/Canto_primo | tytuł = Morgante maggiore I, Canto primo | autor = Luigi Pulci | opublikowany = it.wikisource.org | język = it | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>.
 == Bohaterowie ==
-Utwór bazuje na [[Pieśń o Rolandzie|Pieśni o Rolandzie]] i późniejszych opracowaniach<ref name="biography.yourdictionary.com">{{Cytuj stronę | url = http://biography.yourdictionary.com/luigi-pulci | tytuł = Luigi Pulci Facts | opublikowany = biography.yourdictionary.com | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref> wątku o Rolandzie i [[Bitwa w wąwozie Roncevaux|bitwie w wąwozie Roncevaux]]<ref name="newadvent.org">{{Cytuj stronę | url = http://www.newadvent.org/cathen/12562a.htm | tytuł = Luigi Pulci | opublikowany = newadvent.org | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>. Głównymi bohaterami poematu są Orlando i Rinaldo, paladyni Karola Wielkiego i tytułowy Morgante, olbrzym{{r|Toruń}}. Negatywnym bohaterem, źródłem wszelkich nieszczęść, jest Ganelon Moguntczyk, który spiskuje przeciwko szlachetnym rycerzom z Saracenami{{r|Toruń}}.
+Utwór bazuje na ''[[Pieśń o Rolandzie|Pieśni o Rolandzie]]'' i późniejszych opracowaniach<ref name="biography.yourdictionary.com">{{Cytuj stronę | url = http://biography.yourdictionary.com/luigi-pulci | tytuł = Luigi Pulci Facts | opublikowany = biography.yourdictionary.com | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref> wątku o Rolandzie i [[Bitwa w wąwozie Roncevaux|bitwie w wąwozie Roncevaux]]<ref name="newadvent.org">{{Cytuj stronę | url = http://www.newadvent.org/cathen/12562a.htm | tytuł = Luigi Pulci | opublikowany = newadvent.org | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>. Głównymi bohaterami poematu są Orlando i Rinaldo, paladyni [[Karol Wielki|Karola Wielkiego]] i tytułowy Morgante, olbrzym{{r|Toruń}}. Negatywnym bohaterem, źródłem wszelkich nieszczęść, jest Ganelon Moguntczyk, który spiskuje przeciwko szlachetnym rycerzom z [[Saraceni|Saracenami]]{{r|Toruń}}.
 == Znaczenie ==
-Znaczenie poematu Pulciego wynika z jego prekursorskiej roli wobec innych eposów włoskiego renesansu, ''[[Roland zakochany|Orlanda zakochanego]]'' (''Orlando Innamorato'') [[Matteo Maria Boiardo|Mattea Marii Boiarda]], ''[[Orland szalony|Orlanda szalonego]]'' (''Orlando furioso'') Ludovico [[Ludovico Ariosto|Ludovica Ariosta]] i ''[[Jerozolima wyzwolona|Jerozolimy wyzwolonej]]'' [[Torquato Tasso|Torquata Tassa]]''.
+Znaczenie poematu Pulciego wynika z jego prekursorskiej roli wobec innych eposów włoskiego renesansu, ''[[Roland zakochany|Orlanda zakochanego]]'' (''Orlando Innamorato'') [[Matteo Maria Boiardo|Mattea Marii Boiarda]], ''[[Orland szalony|Orlanda szalonego]]'' (''Orlando furioso'') [[Ludovico Ariosto|Ludovica Ariosta]] i ''[[Jerozolima wyzwolona|Jerozolimy wyzwolonej]]'' [[Torquato Tasso|Torquata Tassa]]''.
 == Przekłady ==
-Pieśń pierwszą eposu Pulciego przełożył na język angielski [[George Gordon Byron]]<ref name="newsteadabbeybyronsociety.org">{{Cytuj stronę | url = http://www.newsteadabbeybyronsociety.org/works/downloads/morgante_maggiore.pdf | tytuł = Morgante Maggiore, Canto I. Edited by Peter Cochran | autor = 1 Luigi Pulci: Morgante Maggiore Canto I | opublikowany = newsteadabbeybyronsociety.org | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>. Na język polski przetłumaczone zostały (przez [[Edward Porębowicz|Edwarda Porębowicza]]) tylko nieliczne oktawy poematu. Zostały one zamieszczone w przedwojennej antologii ''Panteon wielkich twórców poezji i prozy : antologja literatury powszechnej''<ref name="cyfrowa.chbp.chelm.pl">{{Cytuj stronę | url = http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/dlibra/doccontent?id=10059 | tytuł = Panteon wielkich twórców poezji i prozy : antologja literatury powszechnej. T. 1 | opublikowany = cyfrowa.chbp.chelm.pl | strony = 703-706 | język = pl | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>.
+Pieśń pierwszą eposu Pulciego przełożył na język angielski [[George Gordon Byron]]<ref name="newsteadabbeybyronsociety.org">{{Cytuj stronę | url = http://www.newsteadabbeybyronsociety.org/works/downloads/morgante_maggiore.pdf | tytuł = Morgante Maggiore, Canto I. Edited by Peter Cochran | autor = Luigi Pulci | opublikowany = newsteadabbeybyronsociety.org | język = en | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>. Na język polski przetłumaczone zostały (przez [[Edward Porębowicz|Edwarda Porębowicza]]) tylko nieliczne oktawy poematu. Zostały one zamieszczone w przedwojennej antologii ''Panteon wielkich twórców poezji i prozy : antologja literatury powszechnej''<ref name="cyfrowa.chbp.chelm.pl">{{Cytuj stronę | url = http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/dlibra/doccontent?id=10059 | tytuł = Panteon wielkich twórców poezji i prozy : antologja literatury powszechnej. T. 1 | opublikowany = cyfrowa.chbp.chelm.pl | strony = 703-706 | język = pl | data dostępu = 2016-11-13}}</ref>.
 {{przypisy}}