Statek-pułapka: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
int., poprawa linków, wikizacja, szablon |
int., drobne merytoryczne |
||
Linia 4: | Linia 4: | ||
'''Statek-pułapka''' – [[okręt]], mały przebudowany [[statek handlowy]], uzbrojony w zamaskowane [[Artyleria okrętowa|działa]] i służący do walki z [[okręt podwodny|okrętami podwodnymi]] znajdującymi się na powierzchni{{odn|Fontenoy|2007|s=247}}. Statki-pułapki stosowane były w okresie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] przez [[III Republika Francuska|Francję]] i [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii|Wielką Brytanię]] – brytyjskie były nazywane ''Q-boat'' (lub ''Q-ship''), francuskie – ''Bateaux-pièges''. |
'''Statek-pułapka''' – [[okręt]], mały przebudowany [[statek handlowy]], uzbrojony w zamaskowane [[Artyleria okrętowa|działa]] i służący do walki z [[okręt podwodny|okrętami podwodnymi]] znajdującymi się na powierzchni{{odn|Fontenoy|2007|s=247}}. Statki-pułapki stosowane były w okresie [[I wojna światowa|I wojny światowej]] przez [[III Republika Francuska|Francję]] i [[Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii|Wielką Brytanię]] – brytyjskie były nazywane ''Q-boat'' (lub ''Q-ship''), francuskie – ''Bateaux-pièges''. |
||
Konwencje wojny morskiej, w szczególności [[deklaracja londyńska]] z 1909 wymagały od okrętów wojennych m.in. topienia nieuzbrojonych [[Statek wodny|statków]] lub [[Konwój morski|konwojów]] statków bez [[Eskorta konwoju|eskorty]] dopiero po opuszczeniu ich przez [[Załoga (żegluga)|załogę]]. Statki neutralne mogły być zatopione dopiero po przeszukaniu i udowodnieniu przewozu [[przemyt|kontrabandy]]. Oznaczało to, że okręty podwodne mogły atakować nieuzbrojone cele tylko po wynurzeniu się, uprzedzeniu o zamiarze storpedowania i daniu załodze statku możliwości ewakuacji{{odn|Fontenoy|2007|s= |
Konwencje wojny morskiej, w szczególności [[deklaracja londyńska]] z 1909 wymagały od okrętów wojennych m.in. topienia nieuzbrojonych [[Statek wodny|statków]] lub [[Konwój morski|konwojów]] statków bez [[Eskorta konwoju|eskorty]] dopiero po opuszczeniu ich przez [[Załoga (żegluga)|załogę]]. Statki neutralne mogły być zatopione dopiero po przeszukaniu i udowodnieniu przewozu [[przemyt|kontrabandy]]. Oznaczało to, że okręty podwodne mogły atakować nieuzbrojone cele tylko po wynurzeniu się, uprzedzeniu o zamiarze storpedowania i daniu załodze statku możliwości ewakuacji{{odn|Fontenoy|2007|s=14–21}}. |
||
Ponadto, atakowanie zwłaszcza małych statków na powierzchni ogniem z działa pozwalało zaoszczędzić drogich [[torpeda|torped]]<ref name=warmachine>''Armed Merchantmen...'', „War Machine”.</ref>. W takiej sytuacji, wynurzony okręt podwodny, sądząc, że ma do czynienia z małym statkiem handlowym, wynurzał się obok statku-pułapki i podawał sygnały do zatrzymania i opuszczenia statku. Aby zmylić wroga, część załogi statku-pułapki spuszczała wtedy [[Łódź ratunkowa|łodzie ratunkowe]] udając panikę i opuszczała statek<ref name=warmachine/>. Stosowano także symulowanie uszkodzeń, przez wypuszczanie pary<ref name=warmachine/>. W odpowiednim momencie, artylerzyści statku-pułapki podnosili [[bandera|banderę wojenną]], opuszczali zasłony maskujące uzbrojenie i otwierali ogień z dział i [[karabin maszynowy|karabinów maszynowych]], topiąc okręt podwodny. Dla uniknięcia zatopienia statku-pułapki w razie trafienia torpedą, [[ładownia|ładownie]] były wypełniane unoszącym się na wodzie materiałem<ref name=warmachine/>. Część statków tego typu posiadała także [[bomba głębinowa|bomby głębinowe]], co dawało im pewne możliwości zwalczania zanurzonych okrętów podwodnych<ref name=warmachine/>. |
Ponadto, atakowanie zwłaszcza małych statków na powierzchni ogniem z działa pozwalało zaoszczędzić drogich [[torpeda|torped]]<ref name=warmachine>''Armed Merchantmen...'', „War Machine”.</ref>. W takiej sytuacji, wynurzony okręt podwodny, sądząc, że ma do czynienia z małym statkiem handlowym, wynurzał się obok statku-pułapki i podawał sygnały do zatrzymania i opuszczenia statku. Aby zmylić wroga, część załogi statku-pułapki spuszczała wtedy [[Łódź ratunkowa|łodzie ratunkowe]] udając panikę i opuszczała statek<ref name=warmachine/>. Stosowano także symulowanie uszkodzeń, przez wypuszczanie pary<ref name=warmachine/>. W odpowiednim momencie, artylerzyści statku-pułapki podnosili [[bandera|banderę wojenną]], opuszczali zasłony maskujące uzbrojenie i otwierali ogień z dział i [[karabin maszynowy|karabinów maszynowych]], topiąc okręt podwodny. Dla uniknięcia zatopienia statku-pułapki w razie trafienia torpedą, [[ładownia|ładownie]] były wypełniane unoszącym się na wodzie materiałem<ref name=warmachine/>. Część statków tego typu posiadała także [[bomba głębinowa|bomby głębinowe]], co dawało im pewne możliwości zwalczania zanurzonych okrętów podwodnych<ref name=warmachine/>. |
||
== I wojna światowa == |
== I wojna światowa == |
||
Pomysłodawcą zastosowania statków-pułapek był, według [[Winston Churchill|Winstona Churchilla]], admirał [[Hedworth Meux]]<ref name=warmachine/>. Pierwsze pięć przystosowano w tajemnicy do tej roli w bazie [[Scapa Flow]] w 1915<ref name=warmachine/>. Pierwsze zwycięstwo statku-pułapki nastąpiło 24 lipca 1915, kiedy [[Niemieckie okręty podwodne|U-Boot]] [[SM U-36|U-36]] został zatopiony przez |
Pomysłodawcą zastosowania statków-pułapek był, według [[Winston Churchill|Winstona Churchilla]], admirał [[Hedworth Meux]]<ref name=warmachine/>. Pierwsze pięć przystosowano w tajemnicy do tej roli w bazie [[Scapa Flow]] w 1915<ref name=warmachine/>. Pierwsze zwycięstwo statku-pułapki nastąpiło 24 lipca 1915, kiedy [[Niemieckie okręty podwodne|U-Boot]] [[SM U-36|U-36]] został zatopiony przez [[HMS Prince Charles|HMS „Prince Charles”]]<ref name=warmachine/> (dowódca – porucznik [[Mark Wardlaw]]). 15 sierpnia przebudowany [[kuter rybacki]] [[HMS Inverlyon|HMS „Inverlyon”]] (dowódca – podporucznik [[Ernest Martin Jehan]]) zniszczył U-Boota [[SM UB-4]] koło [[Great Yarmouth]]. |
||
19 sierpnia 1915, z pogwałceniem [[Prawo konfliktów zbrojnych|prawa wojny]] i [[Stany Zjednoczone|amerykańskich]] [[państwo neutralne|praw neutralności]] (używając do podejścia do celu amerykańskiej bandery)<ref name=warmachine/>, porucznik [[Godfrey Herbert]] na |
19 sierpnia 1915, z pogwałceniem [[Prawo konfliktów zbrojnych|prawa wojny]] i [[Stany Zjednoczone|amerykańskich]] [[państwo neutralne|praw neutralności]] (używając do podejścia do celu amerykańskiej bandery)<ref name=warmachine/>, porucznik [[Godfrey Herbert]] na [[HMS Baralong|HMS „Baralong”]] zatopił [[SM U-27|U-27]] pod dowództwem kapitana [[Bernd Wegener|Bernda Wegenera]], a następnie [[Brytyjczycy]] z [[Broń ręczna|broni ręcznej]] zastrzelili rozbitków z [[Cesarstwo Niemieckie|niemieckiej]] jednostki<ref>{{Cytuj książkę | nazwisko = Stern | imię = Robert Cecil | tytuł = The hunter hunted: Submarine versus submarine: encounters from World War I to the present | data = 2007 | wydawca = Naval Institute Press | miejsce = Annapolis, Md. | isbn = 1-59114-379-9 | strony = 9–11}}</ref>. 24 września „Baralong”, zatopił kolejny niemiecki okręt podwodny [[SM U-41|U-41]], w tym przypadku także atak brytyjskiego statku-pułapki nastąpił z naruszeniem prawa wojny bowiem „Baralong” operował [[False flag|pod obcą flagą]]. |
||
30 kwietnia 1917 po zaciętej walce |
30 kwietnia 1917 po zaciętej walce [[HMS Prize|HMS „Prize”]] poważnie uszkodził [[SM U-93|U-93]]; za uznane (błędnie) zatopienie U-Boota, dowodzący HMS „Prize” porucznik [[William Edward Sanders]] otrzymał [[Krzyż Wiktorii]], najwyższe brytyjskie odznaczenie za męstwo na polu walki (kilka miesięcy później zginął ze swym okrętem, storpedowany przez [[SM UB-48]]){{r|qships}}. |
||
Pierwsze sukcesy brytyjskich statków-pułapek przekonały do celowości podjęcia podobnego programu również Francję. Inicjatorem budowy takich jednostek i dowódcą pierwszej z nich był znany francuski żeglarz-polarnik [[Jean-Baptiste Charcot]]. |
Pierwsze sukcesy brytyjskich statków-pułapek przekonały do celowości podjęcia podobnego programu również Francję. Inicjatorem budowy takich jednostek i dowódcą pierwszej z nich był znany francuski żeglarz-polarnik [[Jean-Baptiste Charcot]]. |
||
Linia 20: | Linia 20: | ||
== II wojna światowa == |
== II wojna światowa == |
||
[[Admiralicja brytyjska]] po wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] podjęła próbę powrotu do koncepcji statków-pułapek, wyposażając 9 takich okrętów, jednakże nie odniosły żadnych sukcesów, przy stratach własnych<ref name=warmachine/>. W 1942 [[United States Navy|marynarka amerykańska]] przystosowała 6 okrętów do roli statków-pułapek ( |
[[Admiralicja brytyjska]] po wybuchu [[II wojna światowa|II wojny światowej]] podjęła próbę powrotu do koncepcji statków-pułapek, wyposażając 9 takich okrętów, jednakże nie odniosły żadnych sukcesów, przy stratach własnych<ref name=warmachine/>. W 1942 [[United States Navy|marynarka amerykańska]] przystosowała 6 okrętów do roli statków-pułapek ([[USS Anacapa (AG-49)|USS „Anacapa”]], [[USS Asterion (AK-100)|USS „Asterion”]], [[USS Atik (AK-101)|USS „Atik”]], [[USS Big Horn (AO-45)|USS „Big Horn”]], [[USS Captor (PYc-40)|USS „Captor”]] i [[USS Irene Forsyte (IX-93)|USS „Irene Forsyte”]]), nie odniosły one jednak sukcesów i [[Patrol (wojsko)|patrole]] statków-pułapek zakończono w 1943. |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
||
Linia 29: | Linia 29: | ||
{{Przypisy|przypisy= |
{{Przypisy|przypisy= |
||
<ref name="qships">{{Cytuj książkę | nazwisko = Chatterton | imię = Edward Keble | tytuł = Q-ships and their story | wydawca = Sidgwick and Jackson, ltd. | miejsce = London | data = 1922 | strony = |
<ref name="qships">{{Cytuj książkę | nazwisko = Chatterton | imię = Edward Keble | tytuł = Q-ships and their story | wydawca = Sidgwick and Jackson, ltd. | miejsce = London | data = 1922 | strony = 143–158 | rozdział = The Good Ship 'Prize' | url = http://archive.org/details/qshipstheirstory00chat}}</ref> |
||
}} |
}} |
||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
{{Commonscat|Q-ships}} |
{{Commonscat|Q-ships}} |
||
* {{Cytuj pismo | nazwisko = | imię = | autor = | autor link = | tytuł = Armed Merchantmen of the World Wars | url = | czasopismo = War Machine | oznaczenie = vol.12, issue 140 | strony = |
* {{Cytuj pismo | nazwisko = | imię = | autor = | autor link = | tytuł = Armed Merchantmen of the World Wars | url = | czasopismo = War Machine | oznaczenie = vol.12, issue 140 | strony = 2784–2787 | data = | rok = 1986 | miesiąc = | odpowiedzialność = | wydawca = Orbis Publishing | miejsce = Londyn | issn = | język = en}} |
||
{{Niemieckie okręty podwodne IIWŚ}} |
{{Niemieckie okręty podwodne IIWŚ}} |
Wersja z 22:56, 1 sty 2017
Statek-pułapka – okręt, mały przebudowany statek handlowy, uzbrojony w zamaskowane działa i służący do walki z okrętami podwodnymi znajdującymi się na powierzchni[1]. Statki-pułapki stosowane były w okresie I wojny światowej przez Francję i Wielką Brytanię – brytyjskie były nazywane Q-boat (lub Q-ship), francuskie – Bateaux-pièges.
Konwencje wojny morskiej, w szczególności deklaracja londyńska z 1909 wymagały od okrętów wojennych m.in. topienia nieuzbrojonych statków lub konwojów statków bez eskorty dopiero po opuszczeniu ich przez załogę. Statki neutralne mogły być zatopione dopiero po przeszukaniu i udowodnieniu przewozu kontrabandy. Oznaczało to, że okręty podwodne mogły atakować nieuzbrojone cele tylko po wynurzeniu się, uprzedzeniu o zamiarze storpedowania i daniu załodze statku możliwości ewakuacji[2].
Ponadto, atakowanie zwłaszcza małych statków na powierzchni ogniem z działa pozwalało zaoszczędzić drogich torped[3]. W takiej sytuacji, wynurzony okręt podwodny, sądząc, że ma do czynienia z małym statkiem handlowym, wynurzał się obok statku-pułapki i podawał sygnały do zatrzymania i opuszczenia statku. Aby zmylić wroga, część załogi statku-pułapki spuszczała wtedy łodzie ratunkowe udając panikę i opuszczała statek[3]. Stosowano także symulowanie uszkodzeń, przez wypuszczanie pary[3]. W odpowiednim momencie, artylerzyści statku-pułapki podnosili banderę wojenną, opuszczali zasłony maskujące uzbrojenie i otwierali ogień z dział i karabinów maszynowych, topiąc okręt podwodny. Dla uniknięcia zatopienia statku-pułapki w razie trafienia torpedą, ładownie były wypełniane unoszącym się na wodzie materiałem[3]. Część statków tego typu posiadała także bomby głębinowe, co dawało im pewne możliwości zwalczania zanurzonych okrętów podwodnych[3].
I wojna światowa
Pomysłodawcą zastosowania statków-pułapek był, według Winstona Churchilla, admirał Hedworth Meux[3]. Pierwsze pięć przystosowano w tajemnicy do tej roli w bazie Scapa Flow w 1915[3]. Pierwsze zwycięstwo statku-pułapki nastąpiło 24 lipca 1915, kiedy U-Boot U-36 został zatopiony przez HMS „Prince Charles”[3] (dowódca – porucznik Mark Wardlaw). 15 sierpnia przebudowany kuter rybacki HMS „Inverlyon” (dowódca – podporucznik Ernest Martin Jehan) zniszczył U-Boota SM UB-4 koło Great Yarmouth.
19 sierpnia 1915, z pogwałceniem prawa wojny i amerykańskich praw neutralności (używając do podejścia do celu amerykańskiej bandery)[3], porucznik Godfrey Herbert na HMS „Baralong” zatopił U-27 pod dowództwem kapitana Bernda Wegenera, a następnie Brytyjczycy z broni ręcznej zastrzelili rozbitków z niemieckiej jednostki[4]. 24 września „Baralong”, zatopił kolejny niemiecki okręt podwodny U-41, w tym przypadku także atak brytyjskiego statku-pułapki nastąpił z naruszeniem prawa wojny bowiem „Baralong” operował pod obcą flagą.
30 kwietnia 1917 po zaciętej walce HMS „Prize” poważnie uszkodził U-93; za uznane (błędnie) zatopienie U-Boota, dowodzący HMS „Prize” porucznik William Edward Sanders otrzymał Krzyż Wiktorii, najwyższe brytyjskie odznaczenie za męstwo na polu walki (kilka miesięcy później zginął ze swym okrętem, storpedowany przez SM UB-48)[5].
Pierwsze sukcesy brytyjskich statków-pułapek przekonały do celowości podjęcia podobnego programu również Francję. Inicjatorem budowy takich jednostek i dowódcą pierwszej z nich był znany francuski żeglarz-polarnik Jean-Baptiste Charcot.
Z chwilą rozpoczęcia przez Niemcy nieograniczonej wojny podwodnej w 1917 skuteczność statków-pułapek spadła, gdyż okręty podwodne topiły już wówczas większość statków nie wynurzając się. Ponadto, wprowadzenie systemu konwojów przyczyniło się do zmniejszenia strat wśród statków. Pomimo kilku spektakularnych akcji i dużej dozy „zromantyzowania” służby na tych okrętach, statki-pułapki nie były zbytnio skuteczne. Podczas 150 starć zatopiły one jedynie 14 U-Bootów i uszkodziły dalsze 60, przy stratach 27 statków-pułapek na 200 użytych (inne dane: zatopiono 11 U-Bootów, użyto około 180 statków[3]). Statki-pułapki były odpowiedzialne za około 10% zatopień U-Bootów (mniej niż np. miny morskie). Warto zwrócić jednak uwagę, że dowódcy okrętów podwodnych zaczęli obawiać się ataków w wynurzeniu i atakowali używając torped. U-Booty I wojny światowej mogły jednak zabierać stosunkowo niewielką liczbę torped, a same torpedy były dość drogie[3].
II wojna światowa
Admiralicja brytyjska po wybuchu II wojny światowej podjęła próbę powrotu do koncepcji statków-pułapek, wyposażając 9 takich okrętów, jednakże nie odniosły żadnych sukcesów, przy stratach własnych[3]. W 1942 marynarka amerykańska przystosowała 6 okrętów do roli statków-pułapek (USS „Anacapa”, USS „Asterion”, USS „Atik”, USS „Big Horn”, USS „Captor” i USS „Irene Forsyte”), nie odniosły one jednak sukcesów i patrole statków-pułapek zakończono w 1943.
Zobacz też
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 247.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 14–21.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Armed Merchantmen..., „War Machine”.
- ↑ Robert Cecil Stern: The hunter hunted: Submarine versus submarine: encounters from World War I to the present. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 2007, s. 9–11. ISBN 1-59114-379-9.
- ↑ The Good Ship 'Prize'. W: Edward Keble Chatterton: Q-ships and their story. London: Sidgwick and Jackson, ltd., 1922, s. 143–158.
Bibliografia
- Armed Merchantmen of the World Wars. „War Machine”. Vol.12, issue 140, s. 2784–2787, 1986. Londyn: Orbis Publishing. (ang.).