Republika Chińska: Różnice pomiędzy wersjami

Republika Chińska
中華民國
Zhonghua Minguo
Flaga	Godło
	Dewiza: (chiń.) 三民主義; Sanmin Zhuyi ; (Trzy zasady ludowe)
	Hymn: Sanmin Zhuyi ; (Trzy zasady ludowe)
Konstytucja	Konstytucja Republiki Chińskiej z 25 grudnia 1947
Język urzędowy	chiński (Guóyǔ)
Stolica	Nankin (oficjalna) Tajpej (de facto)
Głowa państwa	prezydent Tsai Ing-wen
Szef rządu	premier Lin Chuan
Powierzchnia ; • całkowita ; • wody śródlądowe	; 35 980 km² ; 10,33%
Liczba ludności (2013); • całkowita ; • gęstość zaludnienia; • narody i grupy etniczne	; 23 373 517; 649 osób/km²; Chińczycy Han (98%),; Aborygeni tajwańscy (2%)
PKB (2014); • całkowite ; • na osobę	; 529,6 mld USD; 22 598 USD
PKB (PSN) (2014); • całkowite ; • na osobę	; 1075 mld dolarów międzynar.; 45 854 dolarów międzynar.
Waluta	nowy dolar tajwański (TWD)
Wszczęcie rewolucji Xinhai	10 października 1911
Religia dominująca	taoizm i konfucjanizm (48,5%)
Strefa czasowa	UTC +8
Kod ISO 3166	TW
Domena internetowa	.tw
Kod samochodowy	RC
Kod samolotowy	B
Kod telefoniczny	+886
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 16:34, 27 lut 2017

Republika Chińska (chiń. upr. 中华民国; chiń. trad. 中華民國; pinyin Zhōnghuá Mínguó), Tajwan (chiń. upr. 台湾; chiń. trad. 臺灣 lub 台灣; pinyin Táiwān ^ⓘwymowa) – państwo nieuznawane przez większość społeczności międzynarodowej, leżące w południowo-wschodniej Azji na wyspie Tajwan (dawniej Formoza) u wybrzeży ChRL. Republika Chińska kontroluje również wyspy Peskadory (Penghu Liedao), Kinmen (Quemoy) i Mazu.

Historia

Osobne artykuły: Historia Chin i Historia Tajwanu.

Oficjalnie rząd Republiki Chińskiej uznaje się sam za legalną władzę całego obszaru dzisiejszych Chin i Mongolii, acz wskutek trwającej na kontynencie rebelii komunistycznej musiał przenieść się czasowo ze swojej konstytucyjnej stolicy Nankinu na wyspę Tajwan. Obecnie pod faktyczną jurysdykcją Republiki pozostaje całość prowincji Tajwan oraz wysp Penghu, Kinmen i Mazu, należące administracyjnie do prowincji Fujian. Poza organizacjami marginalnymi nikt nie zamierza kontynuować wojny domowej z komunistami na kontynencie, toczy się za to zażarta dyskusja polityczna w kwestii ogłoszenia secesji de iure i utworzenia państwa tajwańskiego. Prezydent Chen Shui-bian chciał rozpisać w marcu 2008 referendum na temat wstąpienia do ONZ pod nazwą Tajwan^[2].

Do 1971 Tajwan reprezentował Chiny w ONZ. Zbliżenie Chin Ludowych i USA na początku lat 70. oraz naciski władz w Pekinie spowodowały, że Republika Chińska uznawana jest przez 22 państwa, głównie słabo rozwinięte ekonomicznie wyspiarskie kraje rejonu Pacyfiku, kraje Ameryki Środkowej i Morza Karaibskiego oraz kilka małych państw w Afryce. W Europie uznaje ją jedynie Watykan; w latach 1999–2001 uznawała ją również Macedonia w zamian za pomoc finansową (tzw. dyplomacja dolarowa). Od 1 stycznia 2002 Republika Chińska należy do WTO pod nazwą Oddzielny Obszar Celny Tajwanu, Penghu, Kinmen i Matsu.

Osobny artykuł: Polityka jednych Chin.

O podziale na Republikę Chińską i Chińską Republikę Ludową przeczytaj pod hasłem Chiny.

System władzy

Władza (chiń. upr. 治权; pinyin zhìquán) na Tajwanie zorganizowana jest według koncepcji Sun Jat-sena, nawiązującej do tradycyjnego podziału władzy w Chinach, na pięć „zgromadzeń” lub „rad” (chiń. upr. 院; pinyin yuàn): ustawodawczą, wykonawczą, sądowniczą, kontrolną i egzaminacyjną. Kontrolna odpowiada połączonym kompetencjom audytu finansowego, cenzury i rzecznika praw obywatelskich (ombudsman), egzaminacyjna natomiast dba o rozwój służby cywilnej i nadaje uprawnienia kolejnych rang i stopni w administracji.

Ludność

Skład etniczny: Hoklo (chiń. standard. Fulao, od używanego języka: Minnan) – 70%; Hakka (chiń. standard. Kejia) – 14%. Te dwie grupy łącznie zwane są benshengren (本省人; chiń. „urodzeni tutaj” – Chińczycy, których przodkowie zamieszkiwali Tajwan przed 1895 r.); waishengren (外省人; chiń. „urodzeni na zewnątrz”, Chińczycy z kontynentu, przodkowie przybyli w latach 1945–1950) – 14%; Aborygeni tajwańscy (pochodzenia austronezyjskiego, 2%, dzielą się na kilkanaście grup etnicznych). Uwaga: określenie „Tajwańczyk” (chiń. Taiwanren) w zależności od kontekstu może oznaczać przedstawiciela grupy Hoklo, benshengrena lub zwolennika niepodległości Tajwanu.

Religia

Osobny artykuł: Religia na Tajwanie.

Głównymi religiami są: taoizm i konfucjanizm (48,5%), buddyzm (43%), chrześcijaństwo (7,4%), islam (0,5%). Historycznie istotną religią, w czasach kolonii japońskiej było shintō.

Zobacz też: Chrześcijaństwo na Tajwanie, Podział administracyjny Kościoła katolickiego na Tajwanie, Świadkowie Jehowy na Tajwanie, Shintō na Tajwanie i Taoizm na Tajwanie.

Gospodarka

Tajwan należy do państw rozwiniętych przemysłowo. W kraju tym działa kilka elektrowni jądrowych i kilkanaście węglowych. W eksporcie dominują wyraźnie produkty elektroniczne. Tajwańskimi przedsiębiorstwami są Acer oraz ASUS, odpowiednio czwarty oraz piąty co do wielkości producenci komputerów osobistych na świecie^[3]. Na uwagę zasługuje również fakt, że niemal wszyscy najwięksi światowi producenci płyt głównych do komputerów mają swe siedziby w tym kraju (MSI, Gigabyte, ASRock i inne).

Tajwan jest także światowym centrum produkcji rowerów i komponentów rowerowych z takimi markami jak Giant, Merida, Maxxis, Marzocchi.

Znaczący udział w imporcie ma ropa naftowa.

W rolnictwie dominuje chów trzody chlewnej, uprawia się też banany.

PKB na jednego mieszkańca w 2009 roku wyniosło 16 392 $^[4].

Bardzo dobrze rozwinięta jest sieć internetowa. W 2014 roku 80% ludności Tajwanu było użytkownikami internetu^[5].

Osobny artykuł: Internet na Tajwanie.

Turystyka

W 2015 roku kraj ten odwiedziło 10,440 mln. turystów (5,3% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 14,406 mld dolarów^[6].

Transport

Głównym portem lotniczym jest port lotniczy Tajpej-Taiwan Taoyuan (23 mln pasażerów w 2006), położony na północy Tajwanu w mieście Taoyuan, 25 km na zachód od Tajpej. Główną linią lotniczą kraju jest przewoźnik China Airlines, z węzłem w Tajpej. Ruch międzynarodowy obsługują też trzy inne porty lotnicze.

Z uwagi na trudny teren sieć kolejowa i drogowa Tajwanu przez wiele lat była słabo rozwinięta. Sieć kolejowa składała się z krótkich, izolowanych, wąskotorowych linii na wybrzeżu wschodnim. Od lat 70. XX wieku rozpoczął się szeroko zakrojony proces modernizacji, scalania i przekuwania linii na tor normalny (1435 mm). Głównymi inwestycjami lat 80. XX wieku była budowa szybkiej kolei na 363-kilometrowym odcinku Jilong – Gaoxiong i przebijanie przez trudne górskie masywy linii Yilan – Hualian. Na tej drugiej, 122-kilometrowej, trasie wybudowano prawie 60 tuneli. Ogólnie sieć kolejowa Tajwanu w początku lat 90. XX wieku miała długość 4700 km. Kraju nie ominęła także redukcja niektórych linii lokalnych.

Sieć drogowa najgęstsza jest na północy i południowym zachodzie wyspy. Wiele dróg górskich jest wąskich i mają bardzo niebezpieczny charakter.

Ważna dla Tajwanu jest żegluga morska. Znaczną część floty stanowią kontenerowce. W latach 80. XX wieku tajwańska firma Yangming była największym na świecie przewoźnikiem kontenerowym. Jednym z większych portów na wyspie jest Taizhong na wybrzeżu północno-zachodnim. Przewoźnik Fujian Cross Strait Ferry zapewnia stąd połączenie promowe z portem Pingtan na wyspie Pingtan w prowincji Fujian.

Podział administracyjny

Tajwan oficjalnie uważa za część swojego terytorium 35 prowincji, 14 miast wydzielonych, 1 specjalny region administracyjny i 2 regiony, które zostały uznane za część Republiki Chińskiej w konstytucji z 1947. Zgodnie z nią, Republika Chińska uważa za część swojego terytorium cały obszar Chińskiej Republiki Ludowej (wraz z Tybetem, jednak bez Hongkongu i Makau), a także Mongolię i rosyjską Tuwę. Wysuwa również pretensje terytorialne wobec Japonii, Mjanmy, Tadżykistanu, Afganistanu, Bhutanu, Pakistanu i Indii.

De facto Republika Chińska składa się obecnie z 2 prowincji: Tajwan i Fujian, oraz 6 miast wydzielonych: Tajpej, Kaohsiung, Nowe Tajpej, Taizhong, Tainan i Taoyuan.

Siły zbrojne

Republika Chińska w składzie swoich sił zbrojnych posiada wojska lądowe, marynarkę wojenną oraz siły powietrzne.

Wojska tajwańskie liczą 290 tys. żołnierzy zawodowych oraz 1,7 mln rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) tajwańskie siły zbrojne stanowią 17. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 10,7 mld dolarów (USD)^[7].

Z tym tematem związana jest kategoria: Wojsko tajwańskie.

Stosunki międzynarodowe

Ze względu na aktywne kontakty handlowe i kulturalne z Polską powołano Warszawskie Biuro Handlowe w Tajpej oraz Biuro Kulturalno-Gospodarcze Tajpej w Warszawie. Oba biura są podległe ministerstwom spraw zagranicznych danych państw i pełnią rolę przedstawicielstw dyplomatycznych/urzędów konsularnych. Wizy i paszporty są wydawane w Tajpej i są sygnowane jako „Konsul w Tokio II”. Od 1998 funkcjonuje w Warszawie przedstawicielstwo Tajwańskiej Rady Rozwoju Handlu Zagranicznego.

Od 1 października 2008 obywatele Unii Europejskiej udający się do Republiki Chińskiej zwolnieni są z obowiązku posiadania wizy na pobyt nie przekraczający 30 dni. 11 stycznia 2011 na zasadzie wzajemności (z uwagi na zwolnienie mieszkańców Tajwanu z obowiązku wizowego na obszarze krajów Schengen na pobyty nie przekraczające 90 dni w ciągu każdego okresu 6-miesięcznego) okres ten przedłużono do 90 dni. Warunkiem zwolnienia z obowiązku wizowego jest posiadanie paszportu ważnego przynajmniej 6 miesięcy w momencie wjazdu na Tajwan (zwolnienie z obowiązku wizowego nie dotyczy posiadaczy paszportów tymczasowych).

Uznanie na arenie międzynarodowej

Republika Chińska uznawana jest przez 21 państw:

Zobacz też

↑ Standardowy język mandaryński, oficjalnie nazywany Guoyu, jest językiem urzędowym. Odpowiednie regulacje zapewniają również odpowiedni status prawny i ochronę językowi tajwańskiemu, hakka oraz aborygeńskim językom tajwańskim. Od 2001 roku uczniowie szkół podstawowych muszą wybrać co najmniej jeden z tych języków jako przedmiot dodatkowy (za: The Republic of China Yearbook 2011).
↑ Oficjalnie stolicą Republiki Chińskiej pozostaje miasto Nankin w Chinach kontynentalnych, de facto rolę stolicy pełni Tajpej.

↑ ^a ^b ^c ^d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2013: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2015. [dostęp 2015-04-23]. (ang.).
↑ Dziennik Polska-Europa-Świat, 17.09.2007, s. 14.
↑ Gartner Says Worldwide PC Shipments Declined 6.9 Percent in Fourth Quarter of 2013. gartner.com, 2014-01-09. [dostęp 2014-05-30]. (ang.).
↑ 5. Report for Selected Countries and Subjects. imf.org. [dostęp 2013-02-25]. (ang.).
↑ Asia Marketing Research, Internet Usage, Population Statistics and Facebook Information. [w:] Internet World Stats [on-line]. Miniwatts Marketing Group, 2014-05-27. [dostęp 2014-07-12]. (ang.).
↑ UNWTO Tourism Highlights, 2016 Edition. UNWTO, 2016. s. 9. [dostęp 2016-10-04]. (ang.).
↑ Taiwan. Global Firepower. [dostęp 2014-08-15]. (ang.).

Bibliografia

Włodzimierz Pawlak, Tajwan (2) – gospodarni, w: miesięcznik Poznaj Świat, nr 9/1988, s. 12–13.

Linki zewnętrzne

Zgromadzenie Narodowe Republiki Chińskiej (chiń. • ang.)
Biuro Prezydenta Republiki Chińskiej (chiń. • ang.)

[1] Standardowy język mandaryński, oficjalnie nazywany Guoyu, jest językiem urzędowym. Odpowiednie regulacje zapewniają również odpowiedni status prawny i ochronę językowi tajwańskiemu, hakka oraz aborygeńskim językom tajwańskim. Od 2001 roku uczniowie szkół podstawowych muszą wybrać co najmniej jeden z tych języków jako przedmiot dodatkowy (za: The Republic of China Yearbook 2011).

[2] Oficjalnie stolicą Republiki Chińskiej pozostaje miasto Nankin w Chinach kontynentalnych, de facto rolę stolicy pełni Tajpej.

[IMF-3] Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2013: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2015. [dostęp 2015-04-23]. (ang.).

[4] Dziennik Polska-Europa-Świat, 17.09.2007, s. 14.

[5] Gartner Says Worldwide PC Shipments Declined 6.9 Percent in Fourth Quarter of 2013. gartner.com, 2014-01-09. [dostęp 2014-05-30]. (ang.).

[6] 5. Report for Selected Countries and Subjects. imf.org. [dostęp 2013-02-25]. (ang.).

[7] Asia Marketing Research, Internet Usage, Population Statistics and Facebook Information. [w:] Internet World Stats [on-line]. Miniwatts Marketing Group, 2014-05-27. [dostęp 2014-07-12]. (ang.).

[8] UNWTO Tourism Highlights, 2016 Edition. UNWTO, 2016. s. 9. [dostęp 2016-10-04]. (ang.).

[9] Taiwan. Global Firepower. [dostęp 2014-08-15]. (ang.).

[10] Uznawana przez 5 państw

[11] Uznawany przez 1 państwo

[12] Uznawana przez 5 państw

[13] Państwo in statu nascendi; Palestyńskie Władze Narodowe to tymczasowa struktura zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu do czasu uzyskania niepodległości przez Palestynę

[14] Uznawana przez 12 państw

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

@@ Linia 43: / Linia 43: @@
  |pkb_rok                = 2014
  |pkb_osoba              = 22 598{{r|IMF}} [[dolar amerykański|USD]]
- |pkb_ppp                = 1075 mld{{r|IMF}} [[dolar amerykański|USD]]
+ |pkb_ppp                = 1075 mld{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
  |pkb_ppp_rok            = 2014
- |pkb_ppp_osoba          = 45 854{{r|IMF}} [[dolar amerykański|USD]]
+ |pkb_ppp_osoba          = 45 854{{r|IMF}} [[Dolar międzynarodowy|dolarów międzynar.]]
  |utworzenie_sposób      = Wszczęcie [[Rewolucja Xinhai|rewolucji Xinhai]]
  |od_kogo                =

Państwa	Afganistan Arabia Saudyjska Armenia Azerbejdżan Bahrajn Bangladesz Bhutan Brunei Chiny Cypr Egipt Filipiny Gruzja Indie Indonezja Irak Iran Izrael Japonia Jemen Jordania Kambodża Katar Kazachstan Kirgistan Korea Południowa Korea Północna Kuwejt Laos Liban Malediwy Malezja Mjanma Mongolia Nepal Oman Pakistan Rosja Singapur Sri Lanka Syria Tadżykistan Tajlandia Timor Wschodni Turcja Turkmenistan Uzbekistan Wietnam Zjednoczone Emiraty Arabskie
Terytoria zależne	Akrotiri i Dhekelia Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego Wyspa Bożego Narodzenia Wyspy Kokosowe
Podmioty o ograniczonym uznaniu międzynarodowym	Abchazja^[A] Cypr Północny^[B] Osetia Południowa^[C] Palestyna^[D] Republika Chińska (Tajwan)^[E]

Państwa członkowskie	Australia Austria Belgia Chile Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Izrael Japonia Kanada Korea Południowa Litwa Luksemburg Łotwa Meksyk Niemcy Norwegia Nowa Zelandia Polska Portugalia Słowacja Słowenia Stany Zjednoczone Szwajcaria Szwecja Turcja Węgry Wielka Brytania Włochy Unia Europejska (Komisja Europejska bierze udział w pracach OECD)
Kandydaci	Kolumbia Kostaryka Rosja
Obserwatorzy	Tajwan
Współpracujący	Brazylia Chiny Indie Indonezja Południowa Afryka
Organizacje afiliowane	Międzynarodowa Agencja Energetyczna Agencja Energii Nuklearnej Europejska Konferencja Ministrów Transportu Klub Sahelu