Arpadowie: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 13:11, 15 mar 2017

Arpadowie^[1] (rzadziej Arpadzi^[2], czasem: dynastia Arpadowiczów) – dynastia książąt (889-1001), a następnie królów węgierskich (do 1301). Pierwsza węgierska dynastia narodowa.

Dzieje

Za założyciela uznawany jest prawie legendarny Arpad, wódz plemion madziarskich, które osiedliły się w kotlinie, zwanej dziś Niziną Węgierską. Od niego też została wzięta nazwa dynastii.

Prawnuk Arpada, Géza (zm. 997 r.) ochrzcił się w 974 roku. Do trwałego schrystianizowania Węgrów przyczynił się jego syn Wajk, który na chrzcie w 997 roku przyjął imię Stefan. W sposób bezwzględny podporządkował on sobie wszystkie plemiona madziarskie. W Święto Bożego Narodzenia w 1000 roku został koronowany na króla Węgier. Zmarł w 1038 roku. Mając na uwadze jego zasługi dla chrześcijaństwa 45 lat później został uznany za świętego oraz patrona dynastii i Węgier (stąd określenie Korona Świętego Stefana).

Arpadowie systematycznie powiększali swe władztwo. W 1089 roku Władysław I Święty włączył się do walk o Królestwo Chorwacji po śmierci tamtejszego króla Zwonimira (był jego szwagrem). Ostatecznie oba królestwa połączone zostały unią personalną w 1102 roku.

W skład monarchii węgierskiej wchodziły już tereny Siedmiogrodu i Slawonii. Od połowy XI wieku zaczęli stopniowo wkraczać też na tereny Słowacji. Pod koniec XII wieku Arpadowie podporządkowali sobie również ziemię halicko-włodzimierską (rywalizowali na tym terenie m.in. z Polakami). W 1215 roku Koloman, młodszy syn króla Andrzeja II, został ogłoszony królem Halicza, jednak już w następnym roku musiał zrezygnować z tego tytułu.

Dynastia wygasła na królu Andrzeju III w 1301 roku. Do walk o tron węgierski włączyli się Wittelsbachowie i Przemyślidzi. Ostatecznie w 1307 roku koronę otrzymali Andegawenowie z Neapolu w osobie Karola Roberta. Był wnukiem Marii, siostry króla Władysława IV Kumana, przedostatniego władcy Węgier z dynastii Arpadów.

Pierwsi książęta węgierscy

do 907 Arpad
907-945 Solt (Zoltan) (syn)
945-950 Fajsz (wnuk Arpada)
950-970 Toksys (Taksony) (syn Solta)
970-997 Geza (syn)

Królowie Kroacji

1091–1127 Almos (syn Gejzy I, króla Węgier)

Książęta Kroacji

1214–1241 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier)
1261–1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier)

Książęta Halicza

1214–1216 Koloman (syn Andrzeja II, króla Węgier, koronowany na króla 1215, usunięty)
1219–1221 Koloman (ponownie, usunięty zm.1241)
1226–1234 Andrzej (brat)

Książęta Slawonii i Dalmacji

1261–1269 Bela (syn Beli IV króla Węgier)
1269–1271 Stefan Pogrobowiec (syn Andrzeja II króla Węgier)
1271–1278 Andrzej (syn Stefana V, króla Węgier)

Zobacz też

Władcy Węgier

Bibliografia

W. Dworzaczek, Genealogia, cz.2: Tablice, Warszawa 1959, tabl. 84-85.

↑ Wersja najbardziej popularna: J. Tyszkiewicz, Arpadowie, (w:) Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, t. 1, Warszawa 1994, s. 31; Encyklopedia popularna PWN, wyd. 27, Warszawa 1997, s. 46; Stanisław A. Sroka, Historia Węgier do 1526 roku, Bydgoszcz 2000, s. 135.
↑ Taka forma w: Benedykt Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997, s. 410.

Linki zewnętrzne

Genealogia dynastii w: M.Marek, Genealogy.Eu

[1] Wersja najbardziej popularna: J. Tyszkiewicz, Arpadowie, (w:) Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, t. 1, Warszawa 1994, s. 31; Encyklopedia popularna PWN, wyd. 27, Warszawa 1997, s. 46; Stanisław A. Sroka, Historia Węgier do 1526 roku, Bydgoszcz 2000, s. 135.

[2] Taka forma w: Benedykt Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 1997, s. 410.

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 [[Plik:Arpad.gif|thumb|150px|right|<center>Tarcza Arpadowiczów]]
-'''Arpadowie'''<ref>Wersja najbardziej popularna: J. Tyszkiewicz, ''Arpadowie'', (w:) Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, t. 1, Warszawa 1994, s. 31; ''Encyklopedia popularna PWN'', wyd. 27, Warszawa 1997, s. 46; S. A. Sroka, ''Historia Węgier do 1526 roku'', Bydgoszcz 2000, s. 135.</ref> (rzadziej '''Arpadzi'''<ref>Taka forma w: B. Zientara, ''Henryk Brodaty i jego czasy'', Warszawa 1997, s. 410.</ref>, czasem: '''dynastia Arpadowiczów''') – [[dynastia]] książąt (889-1001), a następnie królów [[Węgry|węgierskich]] (do 1301). Pierwsza węgierska dynastia narodowa.
+'''Arpadowie'''<ref>Wersja najbardziej popularna: J. Tyszkiewicz, ''Arpadowie'', (w:) Encyklopedia historii Polski. Dzieje polityczne, t. 1, Warszawa 1994, s. 31; ''Encyklopedia popularna PWN'', wyd. 27, Warszawa 1997, s. 46; Stanisław A. Sroka, ''Historia Węgier do 1526 roku'', Bydgoszcz 2000, s. 135.</ref> (rzadziej '''Arpadzi'''<ref>Taka forma w: Benedykt Zientara, ''Henryk Brodaty i jego czasy'', Warszawa 1997, s. 410.</ref>, czasem: '''dynastia Arpadowiczów''') – [[dynastia]] książąt (889-1001), a następnie królów [[Węgry|węgierskich]] (do 1301). Pierwsza węgierska dynastia narodowa.
 == Dzieje ==