Ziębice: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
liczba ludności |
→Szlaki turystyczne: dodanie miejscowości |
||
Linia 149: | Linia 149: | ||
== Szlaki turystyczne == |
== Szlaki turystyczne == |
||
{{szlak|czerwony}} [[Strzelin]] – [[Góra Szańcowa]] – [[Gościęcice|Gościęcice Średnie]] – [[Skrzyżowanie pod Dębem]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Dobroszów (powiat strzeliński)|Dobroszów]] – [[Kalinka (wzgórze)|Kalinka]] – [[Skrzyżowanie nad Zuzanką]] – [[Źródło Cyryla]] – '''Ziębice''' – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Rososznica]] – [[Stolec (województwo dolnośląskie)|Stolec]] – [[Cierniowa Kopa]] – [[Kolonia Bobolice]] – [[Kobyla Głowa (województwo dolnośląskie)|Kobyla Głowa]] – [[Karczowice (województwo dolnośląskie)|Karczowice]] – [[Podlesie (powiat dzierżoniowski)|Podlesie]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Starzec (Wzgórza Dębowe)|Starzec]] – [[Księginice Wielkie]] – [[Sienice]] – [[Łagiewniki (województwo dolnośląskie)|Łagiewniki]] – [[Oleszna]] – [[Przełęcz Słupicka]] – [[Sulistrowiczki]] – [[Ślęża]] – [[Sobótka (powiat wrocławski)|Sobótka]] |
* {{szlak|czerwony}} [[Strzelin]] – [[Góra Szańcowa]] – [[Gościęcice|Gościęcice Średnie]] – [[Skrzyżowanie pod Dębem]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Dobroszów (powiat strzeliński)|Dobroszów]] – [[Kalinka (wzgórze)|Kalinka]] – [[Skrzyżowanie nad Zuzanką]] – [[Źródło Cyryla]] – '''Ziębice''' – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Rososznica]] – [[Stolec (województwo dolnośląskie)|Stolec]] – [[Cierniowa Kopa]] – [[Kolonia Bobolice]] – [[Kobyla Głowa (województwo dolnośląskie)|Kobyla Głowa]] – [[Karczowice (województwo dolnośląskie)|Karczowice]] – [[Podlesie (powiat dzierżoniowski)|Podlesie]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Starzec (Wzgórza Dębowe)|Starzec]] – [[Księginice Wielkie]] – [[Sienice]] – [[Łagiewniki (województwo dolnośląskie)|Łagiewniki]] – [[Oleszna]] – [[Przełęcz Słupicka]] – [[Sulistrowiczki]] – [[Ślęża]] – [[Sobótka (powiat wrocławski)|Sobótka]] |
||
⚫ | * {{szlak|zielony}} [[Nowina (województwo dolnośląskie)|Nowina]] - [[Rozdroże pod Mlecznikiem]] - [[Raczyce (powiat ząbkowicki)|Raczyce]] - [[Henryków (województwo dolnośląskie)|Henryków]] – [[Skalice]] – [[Skalickie Skałki]] – [[Skrzyżowanie nad Zuzanką]] – [[Bożnowice]] – [[Ostrężna]] – [[Miłocice (powiat strzeliński)|Miłocice]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Jegłowa]] – [[Żeleźnik]] – [[Wawrzyszów (województwo dolnośląskie)|Wawrzyszów]] – [[Grodków]] – [[Żarów (województwo opolskie)|Żarów]] – [[Starowice Dolne]] – [[Strzegów (województwo opolskie)|Strzegów]] – [[Rogów (województwo opolskie)|Rogów]] – [[Samborowice (województwo dolnośląskie)|Samborowice]] – [[Szklary (województwo opolskie)|Szklary]] – [[Wilemowice]] leśniczówka – |
||
⚫ | {{szlak|zielony}} [[Henryków (województwo dolnośląskie)|Henryków]] – [[Skalice]] – [[Skalickie Skałki]] – [[Skrzyżowanie nad Zuzanką]] – [[Bożnowice]] – [[Ostrężna]] – [[Miłocice (powiat strzeliński)|Miłocice]] – [[Gromnik (wzgórze)|Gromnik]] – [[Jegłowa]] – [[Żeleźnik]] – [[Wawrzyszów (województwo dolnośląskie)|Wawrzyszów]] – [[Grodków]] – [[Żarów (województwo opolskie)|Żarów]] – [[Starowice Dolne]] – [[Strzegów (województwo opolskie)|Strzegów]] – [[Rogów (województwo opolskie)|Rogów]] – [[Samborowice (województwo dolnośląskie)|Samborowice]] – [[Szklary (województwo opolskie)|Szklary]] – [[Wilemowice]] leśniczówka – |
||
Biskupi Las – [[Dębowiec (województwo dolnośląskie)|Dębowiec]] – '''Ziębice''' |
Biskupi Las – [[Dębowiec (województwo dolnośląskie)|Dębowiec]] – '''Ziębice''' |
||
⚫ | |||
⚫ | * {{szlak|czarny}} '''Ziębice''' – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Jasłówek]] – [[Krzelków]] – [[Zameczny Potok]] – [[Ciepłowody]] – [[Kawia Góra|Kawia Góra (Łysica)]] – [[Ruszkowice (województwo dolnośląskie)|Ruszkowice]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Podlesie (powiat dzierżoniowski)|Podlesie]] – [[Przerzeczyn-Zdrój]] – [[Grzybowiec (Wzgórza Gumińskie)|Grzybowiec]] – [[Piława Górna]] – [[Piława Dolna]]<ref>[http://pttk-strzelin.pl/szlaki/ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 9.07.2017]</ref> |
||
⚫ | |||
⚫ | {{szlak|czarny}} '''Ziębice''' – [[Lipa (powiat ząbkowicki)|Lipa]] – [[Jasłówek]] – [[Krzelków]] – [[Zameczny Potok]] – [[Ciepłowody]] – [[Kawia Góra|Kawia Góra (Łysica)]] – [[Ruszkowice (województwo dolnośląskie)|Ruszkowice]] – [[Ostra Góra (Wzgórza Dębowe)|Ostra Góra]] – [[Podlesie (powiat dzierżoniowski)|Podlesie]] – [[Przerzeczyn-Zdrój]] – [[Grzybowiec (Wzgórza Gumińskie)|Grzybowiec]] – [[Piława Górna]] – [[Piława Dolna]]<ref>[http://pttk-strzelin.pl/szlaki/ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: |
||
== Zobacz też == |
== Zobacz też == |
Wersja z 22:07, 9 lip 2017
Szablon:POL miasto infobox Ziębice (niem. Münsterberg, cz. Minstrberk) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ziębice.
Według danych z 30 czerwca 2016 r. miasto miało 8 966 mieszkańców.[1]
W mieście znajduje się jedyne w Polsce Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach, które posiada w swoich zbiorach dużą kolekcję sprzętu gospodarstwa domowego w tym żelazek, naczyń, sztućców, mebli oraz zbiory śląskiej sztuki i rzemiosła artystycznego z bogatą kolekcją śląskiego artysty malarza i kolekcjonera Josepha Langera.
Nazwa
Miejscowość była wzmiankowana jako Sambice w 1234 roku[2]. Ten i podobne zapisy (np. Sambiz, Sambicia) można odczytać jako Zębice czyli osada potomków kogoś, kto nosił imię czy przezwisko Ząb, albo też Ziębice tj. siedlisko potomków Zięby (obu tych nazw osobowych używano w średniowiecznej Polsce). Po lokacji miasta (przed 1250) wchodzi w użycie nazwa Münsterberg, w języku niemieckich kolonistów znacząca tyle co 'wzgórze klasztorne' lub 'wzgórze z wysokim kościołem, wysoką wieżą', jednak poprzednia nazwa była jeszcze używana, o czym świadczy dokument z 1268 roku, gdzie określono miasto jako Sambiz oder Mustenberg[3]. Mylnie, jako Brukaliz, wymieniono Ziębice w łacińskim dokumencie z 9 maja 1256 roku sygnowanym przez księcia Przemysła I z 1256 roku wydanym w Poznaniu[4].
W historii miasta pojawiały się różne warianty niemieckiej nazwy i różne jej adaptacje do języka łacińskiego, czeskiego i polskiego. Np. w dokumencie lennym z 1336 r. miasto wymienione jest jako Munsterberch, w Kronice Zbrasławskiej (1340) Monsterberch, w dokumentach i listach książąt podiebradzkich (1472-1500) Minsterberk, Minstrberk, Munsterberk, na mapie Śląska Martina Helwiga (1561) Monsterberg, w wydanym po polsku zarządzeniu Fryderyka II Wielkiego (1750) Minsterberga[5].
Nazwę Zambice oraz Ziembice w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[6]. Obecną nazwę miasta wprowadziła Komisja ustalania nazw miejscowości 7 maja 1946 r[7].
Położenie
Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 15,07 km²[8].
Historycznie leży na Dolnym Śląsku na Przedgórzu Sudeckim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego.
Historia
Kalendarium:[9]
- ok. 1250 – miasto lokowane przez księcia śląskiego Henryka III na miejscu dawnej polskiej osady zniszczonej przez Tatarów w 1241.
- ok. 1270 – zaproszenie zakonu krzyżowców przez Henryka IV Probusa.
- do 1290 – miasto w rękach Piastów wrocławskich.
- koniec XIII w. – Bolko I Surowy, książę świdnicko-jaworski zbudował zamek, który następnie stał się rezydencją książąt ziębickich.
- 1322–1428 – stolica piastowskiego księstwa ziębickiego do śmierci księcia Jana w bitwie pod Starym Wielisławiem.
- 1336–1742 – księstwo ziębickie, wraz z całym Śląskiem stanowi lenno Korony Czeskiej
- 1454–1647 – stolica podiebradzkiego księstwa ziębickiego (od 1569 księstwo stanowiło bezpośredni majątek Korony Czeskiej, Podiebradowie zachowali jednak tytuł książąt ziębickich aż do wygaśnięcia dynastii)
- 1488 – zburzenia zamku książęcego (resztki zamku widoczne były jeszcze w 1809, kiedy zakładano w tym miejscu ogród).
- 1654 – cesarz rzymski i król czeski Ferdynand III nadaje księstwo ziębickie słoweńskim Auerspergom.
- 1791 – książę Karl J. A. von Auersperg odsprzedaje księstwo (wraz z Ząbkowicami Śląskimi) królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi II.
- 1795 – utworzenie wolnego mniejszego państwa stanowego ziębicko-ząbkowickiego – oba miasta wyłączono ze sprzedaży księstwa ziębickiego Ludwigowi W. von Schlabrendorfowi (za 300 000 talarów).
- XIX w. – rozwój przemysłu: fabryka chemiczna, zakłady ceramiczne i spożywcze, połączenie kolejowe w 1872.
- 1905 – w mieście mieszkało 8475 osób, w tym 98% Niemców, 0,8% Polaków i 0,8% Żydów. 78,3% mieszkańców jest katolikami, zaś 20,8% – ewangelikami[10].
- 1945 – przyłączenie miasta do Polski, wysiedlenie dotychczasowej ludności do Niemiec.
W miejscowości działało Państwowe gospodarstwo rolne Ziębice[11].
28 maja 2008 roku ziębicki kościół św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej został uroczyście nominowany przez papieża Benedykta XVI tytułem bazyliki mniejszej; ogłoszenie nominacji odbyło się 29 listopada 2008 roku.
Demografia
Piramida wieku mieszkańców Ziębic w 2014 roku[1].
Zabytki
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[12]:
- ośrodek historyczny miasta
- kościół par. – bazylika pw. św. Jerzego Męczennika i sanktuarium Męki Pańskiej, z 1270 r., XIV w., XV w., XIX w.
- dawny kościół ewangelicki, obecnie sala gimnastyczna, z l. 1796–97, 1902 r.
- synagoga, obecnie nieużytkowana, ul. Wąska 9, z 1844–1845 r.
- zespół klasztorny krzyżowców z czerwoną gwiazdą, z ok. 1270 r. w obecnym kształcie z XVIII w., XIX w./XX w., ul. Kolejowa 29: kościół, pw. śś. Piotra i Pawła, klasztor, obecnie szpital
- cmentarz żydowski, ul. Piaskowa, z poł. XIX w.: kaplica przedpogrzebowa, ogrodzenie
- mury obronne, fragmenty z XIII–XIV w.
- brama Paczkowska, z 1491 r. – XV w.
- ratusz miejski z XIX wieku z wcześniejszą wieżą z wieku XVI. Fundamenty wieży pochodzą z epoki średniowiecza z pierwszego ratusza. Sama wieża jest renesansowa – pozostałość po drugim tzw. "starym ratuszu" zbudowanym w drugiej połowie XVI wieku. Gmach budynku przebudowano w końcu XIX wieku i nowy ratusz w stylu eklektycznym (neogotyckim z neorenesansowym) stoi od 1890 roku
- wille, ul. Bolesława Chrobrego 11, z 1899 r., nr 12, z l. 1899–1900
- dawna szkoła parafialna, obecnie dom, ul. Księdza Gacka 5 (d. Kościelna 1), z 1565 r., 1725 r.
- dawna remiza straży pożarnej, ul. Garbarska 3, z XIX w.
- dom, ul. Grunwaldzka 2 b, po 1870 r.
- domy, ul. Kolejowa 22, 26, 28, z XVII w., XVIII w., pocz. XIX w./XX w.
- dom, ul. Kościelna 6, 8, z XVIII w., XIX w.
- dom, ul. Przemysłowa 2, z XVIII w., k. XIX w.
- kamienice mieszczańskie w Rynku – domy: Rynek 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 20, 22, 42, XVI, XVII, XVIII w. po 1860–80 r., XIX w., l. 1900–10, pocz. XX w.
- kamienica, obecnie hotel, Rynek 31, z 1702 r., XIX w.
- miejski dwór-dom opatów cysterskich z Henrykowa, Rynek 42, z 1600 r., 1702 r.
- dawny urząd skarbowy, obecnie szkoła, pl. Wolności 1, z 1910 r.
- zespół cukrowni, ul. Przemysłowa, z 1883 r., l. 1920–30 budynki: pakowni cukru, produktowni, surowni i filtracji, krajalnicy, płuczki buraków, suszarni cukru, biura technicznego
inne zabytki:
- kolumna maryjna z 1686 r.[13]
- kaplica Bożego Ciała, z 1738 r.
- pomnik Orła Piastowskiego zbudowany na 1000-lecie istnienia Państwa Polskiego. Wysokość pomnika to ok. 7 metrów a rozpiętość skrzydeł blisko 10 metrów[potrzebny przypis].
-
Kościół ewangelicki
-
Kruchta kościoła ewangelickiego
-
Brama Paczkowska
-
Dawna szkoła parafialna
-
Budynki zabytkowej cukrowni
Kultura
W Ziębicach znajduje się jedyne w Polsce Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach.
W Ziębicach w 1990r powstał punkrockowy zespół FATE.
Wspólnoty wyznaniowe
- Parafia św. Jerzego w Ziębicach
- Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Ziębicach
- Chrześcijański Zbór Świadków Jehowy z Salą Królestwa[14]
Znani ziębiczanie
Z Ziębic pochodził Julius Schottländer kupiec i filantrop oraz niemiecki artysta malarz, konserwator dzieł sztuki i kolekcjoner Joseph Langer. W Ziębicach urodziła się piosenkarka – Edyta Górniak oraz operator filmowy, dwukrotny zdobywca Oscara – Janusz Kamiński, tu także mieszkał i trenował – Marian Kasprzyk (mistrz olimpijski w boksie), który swoją karierę zawodniczą rozpoczął w miejscowej "Sparcie". Na początku XX wieku w Ziębicach mieszkał i działał Karl Denke – słynny niemiecki morderca i kanibal.
Współpraca międzynarodowa
Miasta i gminy partnerskie[15]:
Szlaki turystyczne
- Strzelin – Góra Szańcowa – Gościęcice Średnie – Skrzyżowanie pod Dębem – Gromnik – Dobroszów – Kalinka – Skrzyżowanie nad Zuzanką – Źródło Cyryla – Ziębice – Lipa – Rososznica – Stolec – Cierniowa Kopa – Kolonia Bobolice – Kobyla Głowa – Karczowice – Podlesie – Ostra Góra – Starzec – Księginice Wielkie – Sienice – Łagiewniki – Oleszna – Przełęcz Słupicka – Sulistrowiczki – Ślęża – Sobótka
- Nowina - Rozdroże pod Mlecznikiem - Raczyce - Henryków – Skalice – Skalickie Skałki – Skrzyżowanie nad Zuzanką – Bożnowice – Ostrężna – Miłocice – Gromnik – Jegłowa – Żeleźnik – Wawrzyszów – Grodków – Żarów – Starowice Dolne – Strzegów – Rogów – Samborowice – Szklary – Wilemowice leśniczówka –
Biskupi Las – Dębowiec – Ziębice
- Ziębice – Osina Wielka – Starczówek – Lubnów – Chałupki – Paczków
- Ziębice – Lipa – Jasłówek – Krzelków – Zameczny Potok – Ciepłowody – Kawia Góra (Łysica) – Ruszkowice – Ostra Góra – Podlesie – Przerzeczyn-Zdrój – Grzybowiec – Piława Górna – Piława Dolna[16]
Zobacz też
- ↑ a b Błąd w przypisach: Błąd w składni elementu
<ref>
. Brak tekstu w przypisie o nazwiepopulacja2016
BŁĄD PRZYPISÓW - ↑ Strona miejska
- ↑ Strona miejska
- ↑ Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.302.
- ↑ Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750.
- ↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, str.11.
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
- ↑ Marek Czapliński, Dzieje miasta Ziębice na Śląsku, Wrocław 1994
- ↑ Na podstawie danych ze spisu powszechnego z 1905 r., wg deklarowanego języka ojczystego i religii; nie zaklasyfikowano osób deklarujących więcej niż jeden język ojczysty; wliczono 23 mężczyzn odbywających w mieście służbę wojskową – Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Heft VI. Schlesien, Berlin 1908.
- ↑ Internetowy System Aktów Prawnych
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 249-251. [dostęp 9.11.2012].
- ↑ Ziębice – kolumna maryjna. kapliczki.org.pl. [dostęp 2013-11-05].
- ↑ Dane według raportów wyszukiwarki zborów (www.jw.org) z 4 czerwca 2014.
- ↑ Miasta partnerskie. [dostęp 2012-11-23].
- ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 9.07.2017
Bibliografia
- B. Guerquin, Zamki Śląskie, Warszawa 1957.
- Münsterberger Land: ein Heimatbuch für Schule und Haus , Münsterberg 1930.
- Ziębice – miasto św. Jerzego. Dzieje i kultura dawnej stolicy książęcej, red. Bogusław Czechowicz, wyd. Quaestio, Wrocław 2010.
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie. Przedgórze Paczkowskie (N–Ż), t. 21, pod red. Marka Staffy, I-BiS, Wrocław 2008, ISBN 83-85773-93-1, s. 510-538.
Linki zewnętrzne
- Oficjalna strona gminy Ziębice
- Zdjęcie pomnika
- Muensterberg, pol. Ziembice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 797 .