Michaił Gorbaczow

{{Polityk infobox

|polityk           = Michaił Siergiejewicz Gorbaczow, Михаил Сергеевич Горбачёв
|data urodzenia    = 2 marca 1931
|miejsce urodzenia = Priwolnoje
|grafika           = RIAN archive 850809 General Secretary of the CPSU CC M. Gorbachev (crop).jpg
|funkcja           =  1. Prezydent Związku Radzieckiego
|partia            = Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
|od                = 15 marca 1990
|do                = 25 grudnia [[1991
|poprzednik        = urząd utworzony
|następca          = urząd zniesiony
|2 funkcja         =  11. Przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej Związku Radzieckiego
|2 partia          = Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
|2 od              = 1 października 1988
|2 do              = 15 marca 1990
|2 poprzednik      = Andriej Gromyko
|2 następca        = urząd zniesiony
|pierwsza dama     = Raisa Gorbaczowa
|3 funkcja         =  7. Sekretarz Generalny KPZR
|3 od              = 11 marca 1985
|3 do              = 24 sierpnia 1991
|3 poprzednik      = Konstantin Czernienko
|3 następca        = Władimir Iwaszko (p.o.)
|odznaczenia       =    
|commons           = Mikhail Gorbachev
|quote             = Michaił Gorbaczow

}} Michaił Siergiejewicz Gorbaczow, ros. Михаил Сергеевич Горбачёв (ur. 2 marca 1931 w Priwolnoje) – radziecki i rosyjski polityk, ostatni przywódca Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR) i jedyny prezydent ZSRR. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla.

Życiorys

Urodził się we wsi Priwolnoje w Kraju Stawropolskim, w rodzinie chłopskiej. Przy narodzinach nadano mu imię Wiktor, jednakże wkrótce potem podczas chrztu w cerkwi w miejscowości Letnickoje jego dziadek Andriej Moisiejewicz Gorbaczow z niewyjaśnionych przyczyn zmienił imię dziecka na Michał (Michaił), które następnie zachowano. Rodzina od strony ojca miała korzenie rosyjskie, zaś od matki – ukraińskie. Od 14. roku życia pracował w sowchozie. W wieku 17 lat za pracę z ojcem na kombajnie został nagrodzony Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy. W 1955 roku ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie im. Łomonosowa w Moskwie.

W okresie nauki w szkole średniej rozpoczął karierę działacza Komsomołu. Od 1952 roku, po odbyciu dwuletniego stażu kandydackiego, był członkiem KPZR – pracował jako funkcjonariusz młodzieżowy i partyjny, a także odbywał studia ekonomii rolnej. Był delegatem na XX i XXI Zjazd KPZR, przełomowe z punktu widzenia prowadzonej przez Nikitę Chruszczowa polityki destalinizacji. W latach 1961–1962 był pierwszym sekretarzem obwodowego komitetu Komsomołu w Stawropolu, następnie został przeniesiony do pracy w aparacie partyjnym. W latach 1964–1966 był pierwszym sekretarzem Komitetu Miejskiego w Stawropolu. W latach 1970–1978 pełnił funkcję pierwszego sekretarza Komitetu Obwodowego w tym samym mieście. Od 1971 roku był członkiem Komitetu Centralnego KPZR. W 1978 roku został sekretarzem KC ds. rolnictwa, a od 1980 roku był członkiem Biura Politycznego. Był sojusznikiem i protegowanym Jurija Andropowa, który w czasie krótkich rządów szykował go na swojego następcę. Po śmierci Andropowa w 1984 roku został mianowany sekretarzem ds. ideologii, pełnił de facto rolę drugiego człowieka w partii po Konstantinie Czernience. W związku ze złym stanem zdrowia Czernienki często zastępował go w roli prowadzącego obrady Biura Politycznego i Sekretariatu KC.

Przywódca ZSRR

Po śmierci Czernienki 11 marca 1985 – sekretarz generalny KC KPZR. Zainicjował politykę pieriestrojki (przebudowy) i głasnosti (jawności), których podstawą było złagodzenie cenzury oraz ograniczona liberalizacja gospodarcza i polityczna. Największe sukcesy odnotowano w polityce zagranicznej, a Gorbaczow – także dzięki żonie Raisie – osiągnął na Zachodzie popularność większą niż w swoim kraju. Dzięki jego polityce możliwa stała się pokojowa rewolucja w państwach Europy Środkowej oraz zjednoczenie Niemiec. Gorbaczow wycofał także wojska z Afganistanu i poparł USA w operacji Pustynna Burza. Gospodarka radziecka była jednak zbyt zniszczona, a reformy w tym zakresie zbyt nieśmiałe i z każdym rokiem sytuacja w tej dziedzinie pogarszała się, co potęgowało niezadowolenie mieszkańców ZSRR.

Michaił Gorbaczow, Ronald Reagan i George H.W. Bush w Nowym Jorku (1988)

15 marca 1990 został wybrany na pierwszego (i zarazem jedynego) prezydenta ZSRR. Próbował na tym stanowisku przeciwdziałać dążeniom odśrodkowym i niepodległościowym. W wyniku puczu moskiewskiego w sierpniu 1991 odsunięty na kilka dni od władzy na rzecz wiceprezydenta Giennadija Janajewa. Mimo upadku puczu dawnej władzy nie odzyskał. Ustąpił z funkcji generalnego sekretarza KPZR, gdy prezydent republiki rosyjskiej Borys Jelcyn (a w ślad za nim wielu przywódców innych republik) zawiesił działalność partii i zarządził przejęcie jej majątku przez państwo. W kolejnych miesiącach jego rządów, mimo podejmowanych prób podpisania nowej umowy związkowej, nie zdołał powstrzymać procesu uniezależniania się republik związkowych. Po rozpadzie Związku Radzieckiego, 25 grudnia 1991 ustąpił ze stanowiska prezydenta ZSRR, przekazując Borysowi Jelcynowi, który w tym czasie sprawował już urząd prezydenta niezależnej Federacji Rosyjskiej, urządzenie do sterowania wyrzutniami z głowicami jądrowymi.

Życie po rezygnacji

Michaił Gorbaczow, Barack Obama i Joe Biden (2009)

Michaił Gorbaczow (2013)

Nie zrezygnował z życia publicznego – jest często zapraszany na wykłady przez rozmaite instytucje w krajach zachodnich, zwłaszcza uniwersytety amerykańskie. Po odejściu od władzy założył Międzynarodową Fundację Badań Społeczno-Ekonomicznych i Politycznych, na prowadzenie której otrzymał od Jelcyna pomieszczenia na Kremlu. Od 1993 prezydent Międzynarodowej Organizacji Ekologicznej „Zielony Krzyż”. Brał też udział (bez sukcesu) w wyborach prezydenckich w 1996 (uzyskał poniżej 1% głosów). Jego żoną była Raisa Gorbaczowa, która zdobyła znaczną popularność za granicą.

Działalność Gorbaczowa jest przedmiotem sporów, dotyczących przede wszystkim tego, w jakim stopniu godził się bądź sprzyjał upadkowi ZSRR i systemu socjalistycznego.

Człowiek roku 1987 i 1989 według magazynu Time. Laureat pokojowej Nagrody Nobla w 1990 roku.

W 2007 Gorbaczow został twarzą kampanii reklamowej ekskluzywnej marki toreb Louis Vuitton. Już wcześniej razem z córką brał udział w reklamach różnorakich produktów (m.in. reklama Pizzy Hut). Spotkało się to w Rosji z falą krytyki.

Bibliografia

• B. Jordan, A. Lenz, Księga 100 polityków stulecia, tłum. A. Sąpoliński, wyd. Interart, Warszawa 1997, s. 74-75 ISBN 83-7060-508-7.
• B. Mooney, 100 największych przywódców, wyd. Świat Książki, Warszawa, 2008, ISBN 978-83-7391-958-7, tłum. M. Urbański

Uwaga do sukcesji: Mimo rozpadu ZSRR jego prawną i międzynarodową sukcesorką jest Federacja Rosyjska