Cześnik

Cześnik – w średniowiecznej Polsce (XIII wiek) urzędnik królewski dbający o „piwnicę” monarchy, a podczas biesiady podający mu puchary. Od XIV w. urząd ten stał się honorowym (cześnik koronny, cześnik wielki litewski oraz cześnik ziemski), a więc nie pociągającym za sobą żadnych obowiązków. W Rzeczypospolitej Szlacheckiej był niższym urzędem ziemskim (w hierarchii urzędów (1768) w Koronie przed łowczym i za podstolim, na Litwie przed horodniczym i za podczaszym).

Tytuły odojcowskie i odmężowskie

Tradycyjnie dzieci cześnika miały prawo do tytułu odojcowskiego. Dla synów tytułem takim był cześnikowic, a dla córek cześnikówna. Żony cześnika miały prawo do tytułu odmężowskiego – cześnikowa.

Kultura polska

W kulturze polskiej urząd pojawia się w komedii Zemsta Aleksandra Fredry, gdzie jednym z jej bohaterów jest cześnik Maciej Raptusiewicz, oponentem Rejenta Milczka w sporze o mur.

Cześnikowa natomiast jest jedną z postaci w operze Straszny dwór z librettem Jana Chęcińskiego i muzyką Stanisława Moniuszki, stryjenką dwóch młodych żołnierzy, głównych męskich bohaterów dzieła, Zbigniewa i Stefana. Jako pierwsza dom Miecznika z Kalinowa określa tytułowym mianem Strasznego dworu i snuje intrygę mającą na celu niedopuszczenie do spotkania bratanków z córkami starego przyjaciela ich ojca, chcąc ożenić chłopców z córkami zaprzyjaźnionej z nią samą Skarbnikowej ze Skier.

Zobacz też

• urzędy ziemskie,
• podczaszy