Skóra: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
dodałem linki |
m Wycofano edycje użytkownika 77.114.209.124 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Paweł Ziemian BOT. Znacznik: Wycofanie zmian |
||
Linia 23: | Linia 23: | ||
== Budowa skóry == |
== Budowa skóry == |
||
[[Plik:Skin.jpg|thumb|300px|Schemat budowy skóry (przekrój)]] |
[[Plik:Skin.jpg|thumb|300px|Schemat budowy skóry (przekrój)]] |
||
Skóra składa się z |
Skóra składa się z dwóch warstw (licząc od zewnątrz)<ref>{{cytuj książkę |nazwisko=Bochenek |imię=Adam |nazwisko2=Reicher |imię2=Michał |autor link= Adam Bochenek |autor link2= Michał Reicher |tytuł= Anatomia człowieka – Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy |rok=2009 |wydawca=[[Wydawnictwo Lekarskie PZWL|PZWL]] |miejsce=Warszawa |isbn= 978-83-200-4025-8}}</ref>: |
||
* [[naskórek]] (''epidermis'') – warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik – ''[[Melaniny|melaninę]]'', nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od zewnątrz): |
* [[naskórek]] (''epidermis'') – warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik – ''[[Melaniny|melaninę]]'', nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od zewnątrz): |
||
Linia 37: | Linia 37: | ||
== Przydatki skóry (wytwory naskórka) == |
== Przydatki skóry (wytwory naskórka) == |
||
Do skóry zalicza się również przydatki skóry (''adnexa cutis''), powstające z [[tkanka nabłonkowa|nabłonka]] tworzącego [[naskórek]]: |
Do skóry zalicza się również przydatki skóry (''adnexa cutis''), powstające z [[tkanka nabłonkowa|nabłonka]] tworzącego [[naskórek]]: |
||
* [[Łuska (zoologia)|łuski]] (''squamae'') - |
* [[Łuska (zoologia)|łuski]] (''squamae'') - gady, ryby (łuski ryb są wytworem skóry właściwej) |
||
* [[pióro|pióra]] (''pennae'') - |
* [[pióro|pióra]] (''pennae'') - ptaki, |
||
* [[włos]]y (''pili'') (m.in. rzęsy i brwi) - |
* [[włos]]y (''pili'') (m.in. rzęsy i brwi) - ssaki, |
||
* [[paznokieć|paznokcie]] (''ungues'') - ssaki naczelne, |
* [[paznokieć|paznokcie]] (''ungues'') - ssaki naczelne, |
||
* [[pazur]]y (unguiculae), |
* [[pazur]]y (unguiculae), |
||
* [[róg (biologia)|rogi]] (''cornua'') - niektóre |
* [[róg (biologia)|rogi]] (''cornua'') - niektóre ssaki, |
||
* [[kopyto (zoologia)|kopyta]] (''ungulae'') - |
* [[kopyto (zoologia)|kopyta]] (''ungulae'') - ssaki kopytne. |
||
Receptory w skórze są [[Zmysł|narządami zmysłów]]: [[dotyk]]u, [[ból]]u (nocycepcja) i [[temperatura|temperatury]]. |
Receptory w skórze są [[Zmysł|narządami zmysłów]]: [[dotyk]]u, [[ból]]u (nocycepcja) i [[temperatura|temperatury]]. |
||
== |
== Gruczoły == |
||
W skórze właściwej i w |
W skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują gruczoły potowe i łojowe, [[układ krwionośny człowieka|naczynia krwionośne]] i ciałka zmysłów. |
||
Do przydatków skóry należą też [[gruczoł]]y (''glandulae cutis''): |
Do przydatków skóry należą też [[gruczoł]]y (''glandulae cutis''): |
||
Linia 54: | Linia 54: | ||
* [[gruczoł łojowy|gruczoły łojowe]] (''glandulae sebaceae'')(ssaki), |
* [[gruczoł łojowy|gruczoły łojowe]] (''glandulae sebaceae'')(ssaki), |
||
* [[gruczoł mlekowy człowieka|gruczoły sutkowe]] (''glandulae mammariae'') (ssaki), |
* [[gruczoł mlekowy człowieka|gruczoły sutkowe]] (''glandulae mammariae'') (ssaki), |
||
* [ |
* [[gruczoł śluzowy|gruczoły śluzowe]] (''glandulae mucosae'') (ryby i płazy), |
||
* [[gruczoł mlekowy|gruczoły mlekowe]] (''glandulae lactiferae''), |
* [[gruczoł mlekowy|gruczoły mlekowe]] (''glandulae lactiferae''), |
||
* [ |
* [[gruczoł jadowy|gruczoły jadowe]] (gady i płazy), |
||
* [[gruczoł kuprowy|gruczoły kuprowe]] (ptaki). |
* [[gruczoł kuprowy|gruczoły kuprowe]] (ptaki). |
||
== Unaczynienie skóry == |
== Unaczynienie skóry == |
||
* sieć głęboka – [[skóra właściwa]], [[tkanka podskórna]] |
* [[sieć głęboka]] – [[skóra właściwa]], [[tkanka podskórna]] |
||
* sieć |
* [[sieć podbrodawkowa]] – u podstawy brodawek |
||
* sieć powierzchowna |
* [[sieć powierzchowna]] |
||
Przy oziębieniu następuje odruchowy skurcz naczyń krwionośnych i mięśni stroszących włosy (''musculi arectores pilorum''). |
Przy oziębieniu następuje odruchowy skurcz naczyń krwionośnych i mięśni stroszących włosy (''musculi arectores pilorum''). |
||
== |
== Barwa skóry == |
||
Barwa skóry zależy głównie od zawartości [[melaniny]]. Spośród naczelnych u orangutana melanina występuje zarówno w naskórku i w skórze właściwej. U gibbonów, szympansów i człowieka melanina występuje głównie w naskórku. Jednak tylko u człowieka występuje znaczne zróżnicowanie kolorów skóry, powstałe prawdopodobnie jako [[Cechy adaptatywne|adaptacja]] do różnego natężenia [[Ultrafiolet|promieniowania ultrafioletowego]]. |
Barwa skóry zależy głównie od zawartości [[melaniny]]. Spośród naczelnych u orangutana melanina występuje zarówno w naskórku i w skórze właściwej. U gibbonów, szympansów i człowieka melanina występuje głównie w naskórku. Jednak tylko u człowieka występuje znaczne zróżnicowanie kolorów skóry, powstałe prawdopodobnie jako [[Cechy adaptatywne|adaptacja]] do różnego natężenia [[Ultrafiolet|promieniowania ultrafioletowego]]. |
||
== |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy}} |
{{Przypisy}} |
||
Linia 78: | Linia 78: | ||
* [[Fototypy skóry|fototypy skóry wg Fitzpatricka]] |
* [[Fototypy skóry|fototypy skóry wg Fitzpatricka]] |
||
* [[Kosmetologia]] |
* [[Kosmetologia]] |
||
* [http://www.doctormed.pl/info/dermatologia/skora-lac-cutis-gr-derma/ Skóra- doctormed] |
|||
* [http://www.ozd.com.pl/uklad-naczyniowy-skory/ U<small>KŁAD NACZYNIOWY SKÓRY</small>- oZdrowiu] |
|||
[[Kategoria:Skóra| ]] |
[[Kategoria:Skóra| ]] |
Wersja z 00:35, 16 mar 2018
Ten artykuł od 2013-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Skóra (łac. cutis, gr. derma) – największy narząd powłoki wspólnej (łac. integumentum commune) kręgowców o złożonej budowie i wielorakich funkcjach; powłoka właściwa. Ogólna powierzchnia skóry u człowieka wynosi 1,5-2 m², a grubość wynosi 1,5-5 mm. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Naskórek składa się głównie z dojrzewających komórek nabłonkowych, nazywanych keratynocytami i tworzy kilka warstw: podstawną, kolczystą, ziarnistą, jasną i rogową. Oprócz keratynocytów w naskórku znajdują się również komórki barwnikowe — melanocyty, komórki odpowiedzialne za reakcje immunologiczne – komórki Langerhansa i komórki układu nerwowego — komórki Merkla. W skórze właściwej utworzonej z tkanki łącznej znajdują się włókna kolagenowe i elastyna oraz elementy komórkowe: fibroblasty, mastocyty i komórki krwi oraz naczynia i nerwy. Tkankę podskórną tworzy tkanka tłuszczowa i łączna. W skórze znajdują się przydatki skóry: gruczoły potowe (gruczoły ekrynowe i apokrynowe), gruczoły łojowe, paznokcie i włosy. Skóra spełnia wiele czynności ochronnych: przed zakażeniem bakteriami, grzybami, wirusami, przed czynnikami mechanicznymi, termicznymi, chemicznymi i promieniowaniem świetlnym, oraz zapewnia niezmienne warunki dla środowiska wewnętrznego organizmu (homeostazę). Poza tym skóra spełnia czynność percepcyjną ciepła, bólu, dotyku, ekspresyjną w wyrażaniu stanów emocjonalnych, resorpcyjną oraz bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Skóra w okolicy otworów naturalnych (usta, nozdrza, odbyt, pochwa itp.) przechodzi w błony śluzowe. U człowieka najcieńsza jest na powiekach (0,5 mm grubości), natomiast najgrubsza jest na piętach i na skórze dłoni (4 mm grubości)[1] [2].
Funkcje skóry
Podstawowe funkcje skóry to:
- izolacja środowiska wewnętrznego od zewnętrznego (czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych) – mechaniczna osłona i obrona organizmu głównie przed drobnoustrojami chorobotwórczymi (ważny składnik odporności nieswoistej),
- udział w wymianie gazowej (tylko kręgowce niższe),
- termoregulacja ustroju,
- udział w gospodarce wodno-elektrolitowej (gruczoły potowe),
- percepcja (odbiór) bodźców ze środowiska zewnętrznego (dotyk, ból, ciepło, zimno) poprzez receptory w skórze i naskórku,
- melanogeneza (melanina chroni organizm przed mutagennym promieniowaniem ultrafioletowym),
- wchłanianie niektórych substancji,
- gospodarka tłuszczowa,
- gospodarka witaminowa (synteza witaminy D3 z 7-dehydrocholesterolu),
- wydzielanie dokrewne i reakcje odpornościowe (skóra zawiera komórki Langerhansa należące do APC).
Budowa skóry
Skóra składa się z dwóch warstw (licząc od zewnątrz)[3]:
- naskórek (epidermis) – warstwa zewnętrzna pełniąca funkcję ochronną i rozrodczą, która posiada barwnik – melaninę, nadającą włosom i skórze barwę; naskórek dzieli się na 4 lub 5 warstw w zależności od grubości. Są to (od zewnątrz):
- warstwa rogowa (łac. stratum corneum), która dzieli się na warstwę zbitą (łac. stratum compactum) i warstwę rogowaciejącą (łac. stratum disjunctum)
- warstwa jasna (łac. stratum lucidum) – tylko w miejscach gdzie skóra jest gruba – na podeszwach stóp, zwłaszcza na piętach i wewnętrznej stronie dłoni
- warstwa ziarnista (łac. stratum granulosum)
- warstwa kolczysta (łac. stratum spinosum)
- warstwa podstawna (łac. stratum basale)
- skóra właściwa (łac. cutis vera) – warstwa środkowa, zbudowana głównie z tkanki łącznej włóknistej, zawiera receptory, naczynia krwionośne, nerwy oraz gruczoły, np. potowe, a także korzenie włosów, jest to warstwa odżywcza i wspierająca (ma od 1 do 3 mm grubości). Wyróżnia się dwie podstawowe warstwy skóry właściwej: warstwa brodawkowata (występują w niej liczne wypuklenia nazywane brodawkami, które są połączone tkanką łączną z naskórkiem) oraz warstwa siatkowata (dolna warstwa skory właściwej stykająca się z tkanką podskórną, zbudowana z bardziej zbitej tkanki łącznej)
- Pod skórą znajduje się tkanka podskórna (łac. hypodermis, tela subcutanea) – zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej; zawiera komórki tłuszczowe (ich ilość jest warunkowana odżywianiem, wiekiem, płcią, miejscem na ciele) oraz dolne odcinki korzeni włosów, części wydzielnicze gruczołów (np. potowych), a także niektóre receptory (np.ciałka blaszkowate), izoluje przed nagłymi zmianami temperatury.
Przydatki skóry (wytwory naskórka)
Do skóry zalicza się również przydatki skóry (adnexa cutis), powstające z nabłonka tworzącego naskórek:
- łuski (squamae) - gady, ryby (łuski ryb są wytworem skóry właściwej)
- pióra (pennae) - ptaki,
- włosy (pili) (m.in. rzęsy i brwi) - ssaki,
- paznokcie (ungues) - ssaki naczelne,
- pazury (unguiculae),
- rogi (cornua) - niektóre ssaki,
- kopyta (ungulae) - ssaki kopytne.
Receptory w skórze są narządami zmysłów: dotyku, bólu (nocycepcja) i temperatury.
Gruczoły
W skórze właściwej i w warstwie podskórnej występują gruczoły potowe i łojowe, naczynia krwionośne i ciałka zmysłów.
Do przydatków skóry należą też gruczoły (glandulae cutis):
- gruczoły potowe (glandulae sudoriferae) (ssaki),
- gruczoły łojowe (glandulae sebaceae)(ssaki),
- gruczoły sutkowe (glandulae mammariae) (ssaki),
- gruczoły śluzowe (glandulae mucosae) (ryby i płazy),
- gruczoły mlekowe (glandulae lactiferae),
- gruczoły jadowe (gady i płazy),
- gruczoły kuprowe (ptaki).
Unaczynienie skóry
- sieć głęboka – skóra właściwa, tkanka podskórna
- sieć podbrodawkowa – u podstawy brodawek
- sieć powierzchowna
Przy oziębieniu następuje odruchowy skurcz naczyń krwionośnych i mięśni stroszących włosy (musculi arectores pilorum).
Barwa skóry
Barwa skóry zależy głównie od zawartości melaniny. Spośród naczelnych u orangutana melanina występuje zarówno w naskórku i w skórze właściwej. U gibbonów, szympansów i człowieka melanina występuje głównie w naskórku. Jednak tylko u człowieka występuje znaczne zróżnicowanie kolorów skóry, powstałe prawdopodobnie jako adaptacja do różnego natężenia promieniowania ultrafioletowego.
Przypisy
- ↑ Waldemar Placek Wybrane pojęcia z dermatologii "Encyklopedia Badań Medycznych" Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996
- ↑ The Thickest and Thinnest Skin on the Body, „Actforlibraries.org” [dostęp 2017-12-31] (ang.).
- ↑ Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka – Tom IV: Układ nerwowy ośrodkowy. Warszawa: PZWL, 2009. ISBN 978-83-200-4025-8.