Bereza: Różnice pomiędzy wersjami

Bereza
	; Ruiny klasztoru kartuzów
Herb	Flaga
Państwo	Białoruś
Obwód	brzeski
Rejon	bereski
Populacja (2010); • liczba ludności	; 29 400
Nr kierunkowy	+375 01643
Kod pocztowy	225210
Tablice rejestracyjne	1
	Położenie na mapie obwodu brzeskiego Bereza
	Położenie na mapie Białorusi Bereza
	52°33′N 24°58′E/52,550000 24,966667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 14:19, 1 lis 2018

Bereza, Bereza Kartuska (biał. Бяроза, Biaroza; ros. Берёза, Bierioza) – miasto na Białorusi, w obwodzie brzeskim, siedziba rejonu bereskiego. Miejscowość leży nad rzeką Jasiołdą, przy linii kolejowej Błudeń–Baranowicze. W 2010 roku liczyła ok. 29,4 tys. mieszkańców^[1].

Historia

I Rzeczpospolita

Klasztor kartuzów ufundował podkanclerzy litewski Kazimierz Leon Sapieha w roku 1648. Kamień węgielny pod budowę klasztoru poświęcił nuncjusz apostolski Jan de Torres (abp adrianopolitański). Kartuzja budowana była przez architekta sprowadzonego z Włoch. Uposażenie klasztoru (okoliczne miasteczka, wsie, wody i lasy) zatwierdził sejm w 1653. Po zakończeniu budowy kościoła klasztornego konsekrował go biskup wileński Aleksander Kazimierz Sapieha dnia 6 czerwca 1666. Kościół wraz z eremami otoczony został wałami tak, że całość miała kształt sześciokątnej twierdzy. W 1706 car Piotr I Wielki wraz z Augustem II zajęli klasztor z wojskiem. W klasztorze pozostał garnizon 1500 dragonów. Klasztor został zdobyty przez wojska króla Szwecji Karola XII w dniu 28 kwietnia 1706. Karol XII w klasztorze spędził dzień 30 kwietnia.

Bereza Kartuska przynależała administracyjnie do powiatu brzeskolitewskiego województwa brzeskolitewskiego.

Pod zaborami

Napoleon Orda, *Klasztor obronny Kartuzów* (XIX w.)

Miejscowość zajęta w III rozbiorze Polski przez carską Rosję. Administracyjnie leżała w powiecie prużańskim guberni grodzieńskiej. Po powstaniu listopadowym w 1831 nastąpiła kasata klasztoru. Później kościół klasztorny służył jako kościół parafialny dekanatu prużańskiego^{[potrzebny przypis]}.

Stacja kolejowa drogi żelaznej moskiewsko–brzeskiej między Liniewem a Kosowem. Wcześniej, gdy funkcjonowała poczta konna, była tu stacja pocztowa między pobliskimi stacjami Swadbicze i Zapole. Poczta konna obsługiwała trasę aż do Moskwy.

II Rzeczpospolita

Osobny artykuł: Bój pod Berezą Kartuską.

Na początku 1919 roku Berezę Kartuską zajęli bolszewicy. 14 lutego 1919 roku miejscowość została odbita przez grupę Wojska Polskiego pod dowództwem kpt. Piotra Mienickiego. Polacy zmusili bolszewicki garnizon do wycofania się na wschód, wzięli do niewoli 80 żołnierzy i zdobyli 2 karabiny maszynowe. Datę tę przyjmuje się jako początek wojny polsko-bolszewickiej^[2].

Przed 1939 miasto znajdowało się w powiecie prużańskim w województwie poleskim. Burmistrzem miasta był Jan Downar (w 1945 pierwszy starosta powiatu kętrzyńskiego). W Berezie był jeden kościół katolicki i jedna cerkiew. Miasto było siedzibą wiejskiej gminy Bereza Kartuska (do 1932). 1 kwietnia 1939 roku do miasta włączono wieś Nowosiółki z gminy Sielec^[3].

Osobny artykuł: Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej.

W latach 1934–1939 w Berezie Kartuskiej funkcjonował obóz zwany Miejscem Odosobnienia w Berezie Kartuskiej, przeznaczony głównie dla więźniów politycznych będących przeciwnikami rządów sanacyjnych. Przetrzymywano w nim m.in. działaczy endeckich, komunistycznych, ludowych i socjalistycznych oraz nacjonalistów ukraińskich^[4].

Demografia

Liczba mieszkańców:

1 stycznia 1878 – 2507 osób, w tym 1386 kobiet (w liczbie ogólnej 1113 Żydów)
przed 1939 – 3986 osób.

Ludzie związani z Berezą

Janusz Cywiński – polski aktor,
Ksienija Koçyiğit – azerska siatkarka białoruskiego pochodzenia,
Kadie Mołodowska – amerykańska poetka i powieściopisarka żydowskiego pochodzenia,
Mirosław Mossakowski – polski lekarz neurolog i neuropatolog, prezes Polskiej Akademii Nauk,
Gieorgij Stacewicz – radziecki działacz partyjny.

Galeria

Ruiny klasztoru
Zachowana brama klasztorna
Stara część miasta
Cerkiew św. Piotra i św. Pawła
Cerkiew św. Michała Archanioła
Kościół Św. Trójcy
Ratusz

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)
↑ Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 57. ISBN 978-83-11-11934-5.
↑ Dz.U. z 1939 r. nr 27, poz. 178
↑ SławomirS. Koper SławomirS., Afery i skandale Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2015, s. 285 .

Bibliografia

Bereza Kartuska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 140 . s. 140–141.
Księga Adresowa Polski, (str. 1062), 1929

Linki zewnętrzne

Zabytki Berezy

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)

[wojna-2] Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 57. ISBN 978-83-11-11934-5.

[3] Dz.U. z 1939 r. nr 27, poz. 178

[4] SławomirS. Koper SławomirS., Afery i skandale Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2015, s. 285 .

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Linia 3: / Linia 3: @@
  |nazwa                        = Bereza
  |nazwa oryginalna             =
- |zdjęcie                      = BiarozaTownHall.JPG
+ |zdjęcie                      = Бяроза (кляштар картэзіянцаў).jpg
- |opis zdjęcia                 = Ratusz
+ |opis zdjęcia                 = Ruiny klasztoru kartuzów
  |herb                         = Coat of Arms of Biaroza, Belarus.svg
  |flaga                        = Flag of Biaroza-Kartuskaja.svg
@@ Linia 27: / Linia 27: @@
 == Historia ==
-=== Klasztor Kartuzów ===
+=== I Rzeczpospolita ===
+[[Plik:Biaroza Kartuskaja. Бяроза Картуская (1750).jpg|mały|lewo|Klasztor kartuzów w XVIII w.]]
-Klasztor [[Kartuzi|Kartuzów]] ufundował [[podkanclerzy litewski]] [[Kazimierz Leon Sapieha (1609–1656)|Kazimierz Leon Sapieha]] w roku 1648. Kamień węgielny pod budowę klasztoru poświęcił [[nuncjusz apostolski]] Jan de Torres (abp adrianopolitański). [[Kartuzja]] budowana była przez architekta sprowadzonego z [[Włochy|Włoch]]. Uposażenie klasztoru (okoliczne miasteczka, wsie, wody i lasy) zatwierdził sejm w 1653. Po zakończeniu budowy kościoła klasztornego [[Konsekracja kościoła|konsekrował]] go [[Biskupi wileńscy|biskup wileński]] [[Aleksander Kazimierz Sapieha]] dnia 6 czerwca 1666. Kościół wraz z  [[Eremita|eremami]] otoczony został wałami tak, że całość miała kształt sześciokątnej twierdzy. W 1706 [[car]] [[Piotr I Wielki]] wraz z [[August II Mocny|Augustem II]] zajęli klasztor z wojskiem. W klasztorze pozostał garnizon 1500 [[Dragoni|dragonów]]. Klasztor został zdobyty przez wojska [[Karol XII|Karola XII]] w dniu 28 kwietnia 1706. Karol XII w klasztorze spędził dzień 30 kwietnia. [[Sekularyzacja|Kasata]] klasztoru nastąpiła w roku 1831. Później kościół klasztorny służył jako kościół [[parafia]]lny [[dekanat]]u [[Prużana|prużańskiego]]{{fakt|data=2014-04}}.
+Klasztor [[Kartuzi|kartuzów]] ufundował [[podkanclerzy litewski]] [[Kazimierz Leon Sapieha (1609–1656)|Kazimierz Leon Sapieha]] w roku 1648. Kamień węgielny pod budowę klasztoru poświęcił [[nuncjusz apostolski]] Jan de Torres (abp adrianopolitański). [[Kartuzja]] budowana była przez architekta sprowadzonego z [[Włochy|Włoch]]. Uposażenie klasztoru (okoliczne miasteczka, wsie, wody i lasy) zatwierdził sejm w 1653. Po zakończeniu budowy kościoła klasztornego [[Konsekracja kościoła|konsekrował]] go [[Biskupi wileńscy|biskup wileński]] [[Aleksander Kazimierz Sapieha]] dnia 6 czerwca 1666. Kościół wraz z  [[Eremita|eremami]] otoczony został wałami tak, że całość miała kształt sześciokątnej twierdzy. W 1706 [[car]] [[Piotr I Wielki]] wraz z [[August II Mocny|Augustem II]] zajęli klasztor z wojskiem. W klasztorze pozostał garnizon 1500 [[Dragoni|dragonów]]. Klasztor został zdobyty przez wojska króla Szwecji [[Karol XII|Karola XII]] w dniu 28 kwietnia 1706. Karol XII w klasztorze spędził dzień 30 kwietnia.
+Bereza Kartuska przynależała administracyjnie do [[powiat brzeskolitewski (I Rzeczpospolita)|powiatu brzeskolitewskiego]] [[województwo brzeskolitewskie|województwa brzeskolitewskiego]].
+=== Pod zaborami ===
+[[Plik:BiarozaKlastar-NapaleonOrda.jpg|mały|lewo|[[Napoleon Orda]], ''Klasztor obronny Kartuzów'' (XIX w.)]]
+Miejscowość zajęta w [[III rozbiór Polski|III rozbiorze Polski]] przez [[Imperium Rosyjskie|carską Rosję]]. Administracyjnie leżała w [[Powiat prużański (1795-1915)|powiecie prużańskim]] [[Gubernia grodzieńska|guberni grodzieńskiej]]. Po [[Powstanie listopadowe|powstaniu listopadowym]] w 1831 nastąpiła [[Sekularyzacja|kasata]] klasztoru. Później kościół klasztorny służył jako kościół [[parafia]]lny [[dekanat]]u [[Prużana|prużańskiego]]{{fakt|data=2014-04}}.
-=== W XIX w. ===
 Stacja kolejowa drogi żelaznej [[Moskwa|moskiewsko]]–[[Brześć|brzeskiej]] między Liniewem a Kosowem. Wcześniej, gdy funkcjonowała poczta konna, była tu stacja pocztowa między pobliskimi stacjami Swadbicze i Zapole. Poczta konna obsługiwała trasę aż do Moskwy.
+{{clear|left}}
+=== II Rzeczpospolita ===
+[[Plik:Biaroza Kartuskaja, Rynak. Бяроза Картуская, Рынак (1919-39).jpg|mały|lewo|Rynek za czasów II RP]]
+{{Osobny artykuł|Bój pod Berezą Kartuską}}
+Na początku 1919 roku Berezę Kartuską zajęli bolszewicy. 14 lutego 1919 roku miejscowość została odbita przez grupę [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]] pod dowództwem kpt. Piotra Mienickiego. Polacy zmusili bolszewicki garnizon do wycofania się na wschód, wzięli do niewoli 80 żołnierzy i zdobyli 2 karabiny maszynowe. Datę tę przyjmuje się jako początek [[wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej]]<ref name = wojna>{{cytuj książkę | nazwisko = Wyszczelski| imię = Lech| autor link = Lech Wyszczelski| tytuł = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920| url = | wydanie = 1| wydawca = Bellona| miejsce = [[Warszawa]]| rok=2010| strony = 57| rozdział = Wstępna faza walk| tom = | tytuł tomu = | isbn = 978-83-11-11934-5}}</ref>.
+Przed 1939 miasto znajdowało się w [[powiat prużański|powiecie prużańskim]] w [[Województwo poleskie|województwie poleskim]]. Burmistrzem miasta był [[Jan Downar]] (w 1945 pierwszy starosta [[powiat kętrzyński|powiatu kętrzyńskiego]]). W Berezie był jeden kościół katolicki i jedna [[Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Berezie|cerkiew]]. Miasto było siedzibą wiejskiej [[gmina Bereza Kartuska|gminy Bereza Kartuska]] (do 1932). 1 kwietnia 1939 roku do miasta włączono wieś Nowosiółki z [[Gmina Sielec (województwo poleskie)|gminy Sielec]]<ref>{{Dziennik Ustaw|1939|27|178}}</ref>.
-=== Przed 1939 ===
-Na początku 1919 roku Berezę Kartuską zajęli bolszewicy. 14 lutego 1919 roku miejscowość została odbita przez grupę [[Wojsko Polskie (II RP)|Wojska Polskiego]] pod dowództwem kpt. Piotra Mienickiego. Polacy zmusili bolszewicki garnizon do wycofania się na wschód, wzięli do niewoli 80 żołnierzy i zdobyli 2 karabiny maszynowe ([[Bój pod Berezą Kartuską]]). Datę tę przyjmuje się jako początek [[wojna polsko-bolszewicka|wojny polsko-bolszewickiej]]<ref name = wojna>{{cytuj książkę | nazwisko = Wyszczelski| imię = Lech| autor link = Lech Wyszczelski| tytuł = Wojna polsko-rosyjska 1919–1920| url = | wydanie = 1| wydawca = Bellona| miejsce = [[Warszawa]]| rok=2010| strony = 57| rozdział = Wstępna faza walk| tom = | tytuł tomu = | isbn = 978-83-11-11934-5}}</ref>.
-Przed 1939 miasto znajdowało się w [[powiat prużański|powiecie prużańskim]] . Burmistrzem miasta był [[Jan Downar]] (w 1945 pierwszy starosta [[powiat kętrzyński|powiatu kętrzyńskiego]]). W Berezie był jeden kościół katolicki i jedna [[Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Berezie|cerkiew]]. Miasto było siedzibą wiejskiej [[gmina Bereza Kartuska|gminy Bereza Kartuska]] (do 1932). 1 kwietnia 1939 roku do miasta włączono wieś Nowosiółki z [[Gmina Sielec (województwo poleskie)|gminy Sielec]]<ref>{{Dziennik Ustaw|1939|27|178}}</ref>.
-=== Obóz dla więźniów politycznych ===
 {{Osobny artykuł|Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej}}
 W latach 1934–1939 w Berezie Kartuskiej funkcjonował obóz zwany [[Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej|Miejscem Odosobnienia w Berezie Kartuskiej]], przeznaczony głównie dla więźniów politycznych będących przeciwnikami [[Sanacja|rządów sanacyjnych]]. Przetrzymywano w nim m.in. działaczy [[Endecja|endeckich]], [[Komunizm|komunistycznych]], [[Ruch ludowy|ludowych]] i [[Socjalizm|socjalistycznych]] oraz nacjonalistów ukraińskich<ref>{{Cytuj|autor=Sławomir Koper|tytuł=Afery i skandale Drugiej Rzeczypospolitej|miejsce=Warszawa|data=2015|s=285}}</ref>.
+== Demografia ==
+Liczba mieszkańców:
+* 1 stycznia 1878 – 2507 osób, w tym 1386 kobiet (w liczbie ogólnej 1113 Żydów)
+* przed 1939 – 3986 osób.
 == Ludzie związani z Berezą ==
@@ Linia 47: / Linia 60: @@
 * [[Mirosław Mossakowski]] – polski lekarz neurolog i neuropatolog, prezes Polskiej Akademii Nauk,
 * [[Gieorgij Stacewicz]] – radziecki działacz partyjny.
-== Demografia inne ==
-Liczba mieszkańców:
-* 1 stycznia 1878 – 2507 osób, w tym 1386 kobiet (w liczbie ogólnej 1113 Żydów)
-* przed 1939 – 3986 osób.
+== Galeria ==
 <gallery>
-Plik:BiarozaKlastar-NapaleonOrda.jpg|[[Napoleon Orda]], ''Klasztor obronny Kartuzów''
 Plik:BiarozaKlastar2.JPG|Ruiny klasztoru
-Plik:BiarozaStaraja.JPG|Stara część miasta
 Plik:Бяроза. Кляштар 09.jpg|Zachowana brama klasztorna
+Plik:BiarozaStaraja.JPG|Stara część miasta
 Plik:Бяроза. Царква.jpg|[[Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Berezie|Cerkiew św. Piotra i św. Pawła]]
 Plik:Orthodox Church Biaroza.jpg|Cerkiew św. Michała Archanioła
 Plik:Бяроза. Новы касцёл.jpg|Kościół Św. Trójcy
+Plik:BiarozaTownHall.JPG|Ratusz
 </gallery>