Moroczyn: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Sony123 (dyskusja | edycje)
86 edycji
m liczba woluminów
Sony123 (dyskusja | edycje)
86 edycji
dodałem ekslibris Chrzanowskich (jedna z największych prywatnych bibliotek polskich XIX wieku)
Linia 35: Linia 35:
Wieś została wspomniana po raz pierwszy w 1472 roku w rejestrze nadzwyczajnego poboru. Wówczas, jak i w późniejszym czasie do czasu rozbiorów położona była w staropolskim powiecie horodelskim{{odn|Bondyra|1993|s=według indeksu}}. W XVIII wieku znajdowała się w posiadaniu Rulikowskich, zaś w 2. połowie XIX stulecia - rodu Chrzanowskich. Według spisu z 1827 roku wieś liczyła 36 domów i 259 mieszkańców<ref name="SgKP">{{SgKP|VI|681|Moroczyn}}</ref>, zaś spis z 1921 r. pokazał - wówczas w gminie Dziekanów zaledwie 21 domów oraz 157 mieszkańców, w tym 87 Ukraińców.
Wieś została wspomniana po raz pierwszy w 1472 roku w rejestrze nadzwyczajnego poboru. Wówczas, jak i w późniejszym czasie do czasu rozbiorów położona była w staropolskim powiecie horodelskim{{odn|Bondyra|1993|s=według indeksu}}. W XVIII wieku znajdowała się w posiadaniu Rulikowskich, zaś w 2. połowie XIX stulecia - rodu Chrzanowskich. Według spisu z 1827 roku wieś liczyła 36 domów i 259 mieszkańców<ref name="SgKP">{{SgKP|VI|681|Moroczyn}}</ref>, zaś spis z 1921 r. pokazał - wówczas w gminie Dziekanów zaledwie 21 domów oraz 157 mieszkańców, w tym 87 Ukraińców.


[[File:Czochron.png|thumb|240px| '''''Kodeks Czochrona''''' - pierwodruk [[Commentariorum de Republica emendanda libri quinque |O naprawie Rzeczypospolitej]] [[Andrzej Frycz Modrzewski|Andrzeja Frycza Modrzewskiego]]; [[Drukarnia Łazarzowa|drukarnia Łazarza Andrysowicza]] 1551 [[Kraków]]. W XIX wieku własność hr. Wincentego Chrzanowskiego w [[Moroczyn]]ie (ekslibris oraz pieczęcie własnościowe w miejscu wcześniej usuniętych). Jeden z najcenniejszych polskich starodruków w zbiorach prywatnych. ]]
[[File:Czochron.png|thumb|240px| Kodeks Czochrona - pierwodruk [[Commentariorum de Republica emendanda libri quinque |O naprawie Rzeczypospolitej]] [[Andrzej Frycz Modrzewski|Andrzeja Frycza Modrzewskiego]]; [[Drukarnia Łazarzowa|drukarnia Łazarza Andrysowicza]] 1551 [[Kraków]]. W XIX wieku własność hr. Wincentego Chrzanowskiego w Moroczynie (ekslibris oraz pieczęcie własnościowe w miejscu wcześniej usuniętych). Jeden z najcenniejszych polskich starodruków w zbiorach prywatnych. ]]

[[File:Exlibwinch.jpg|thumb|240px| Ekslibris biblioteki Wincentego Chrzanowskiego w Moroczynie. Obecnie kolekcja prywatna.]]


== Zabytki ==
== Zabytki ==

Wersja z 21:39, 29 maj 2019

Moroczyn
{{{rodzaj miejscowości}}}
{{{alt zdjęcia}}}
Ruiny dworu Chrzanowskich z około 1850 r.
Państwo lubelskie
Powiat

hrubieszowski

Gmina

Hrubieszów

Wysokość

195 m n.p.m.

Liczba ludności (2011)

311[1]

Strefa numeracyjna

(+48) 84

Kod pocztowy

22-500[2]

Tablice rejestracyjne

LHR

SIMC

0889456

Położenie na mapie gminy wiejskiej Hrubieszów
Mapa konturowa gminy wiejskiej Hrubieszów
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego
Mapa konturowa powiatu hrubieszowskiego
Brak współrzędnych
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}
Multimedia w Wikimedia Commons

Moroczyn – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Hrubieszów[3][4].

Demografia

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego. Wieś stanowi sołectwo – zobacz jednostki pomocnicze gminy Hrubieszów[5]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 311 mieszkańców[1] i była siedemnastą co do wielkości miejscowością gminy Hrubieszów.

Historia

Wieś została wspomniana po raz pierwszy w 1472 roku w rejestrze nadzwyczajnego poboru. Wówczas, jak i w późniejszym czasie do czasu rozbiorów położona była w staropolskim powiecie horodelskim[6]. W XVIII wieku znajdowała się w posiadaniu Rulikowskich, zaś w 2. połowie XIX stulecia - rodu Chrzanowskich. Według spisu z 1827 roku wieś liczyła 36 domów i 259 mieszkańców[7], zaś spis z 1921 r. pokazał - wówczas w gminie Dziekanów zaledwie 21 domów oraz 157 mieszkańców, w tym 87 Ukraińców.

Kodeks Czochrona - pierwodruk O naprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego; drukarnia Łazarza Andrysowicza 1551 Kraków. W XIX wieku własność hr. Wincentego Chrzanowskiego w Moroczynie (ekslibris oraz pieczęcie własnościowe w miejscu wcześniej usuniętych). Jeden z najcenniejszych polskich starodruków w zbiorach prywatnych.
Plik:Exlibwinch.jpg
Ekslibris biblioteki Wincentego Chrzanowskiego w Moroczynie. Obecnie kolekcja prywatna.

Zabytki

  • Dawny murowany dwór Chrzanowskich z przełomu XIX i XX w. ponadto spichlerz, czworak folwarczny oraz park dworski

Około roku 1850 (lub 1849) Moroczyn został zakupiony przez rodzinę Chrzanowskich. Niedługo po tym wydarzeniu w Moroczynie wzniesiono murowany dwór, najprawdopodobniej na miejscu poprzedniego. Na przełomie XIX i XX wieku został on przebudowany według projektu architekta Stanisława Czachórskiego. Dwór przetrwał II wojnę światową. Mieścił się w nim Państwowy Ośrodek Maszynowy, później był siedzibą szkoły podstawowej. Obecnie ruina jest własnością prywatną[8]. Potomek Chrzanowskich, Edward (1843-1922) zgromadził w Moroczynie bardzo cenną bibliotekę. Księgozbiór został przekazany w depozyt Biblioteki Ossolineum we Lwowie[9]. W okresie międzywojennym w majątku Chrzanowskich często przebywał Włodzimierz Puchalski[8]. Do ruin zespołu dworskiego prowadzi jesionowa aleja, a za nimi rozciąga się park krajobrazowy ze stawem.

Żyjący w latach 1843-1922 Edward Chrzanowski zgromadził w Moroczynie bardzo cenną liczącą ~5000 woluminów bibliotekę. Lata I wojny światowej księgozbiór przetrwał w Kijowie, skąd powrócił po 1920 r. Przed II wojną światową, syn Edwarda, Wincenty również bibliofil, przekazał zbiory w depozyt do Biblioteki Ossolineum we Lwowie. Po wojnie tylko nieznaczna ich część znalazła się w zbiorach Ossolineum we Wrocławiu.

W 2004 roku odnalazł się nieznany wcześniej badaczom (Kodeks Czochrona) egzemplarz pierwodruku Commentariorum de Republica emendanda libri quinque Andrzeja Frycza Modrzewskiego ze zbiorów Chrzanowskich z Moroczyna. Wydrukowany w oficynie Łazarza Andrysowicza 1551 roku w Krakowie jest obecnie jednym z sześciu zachowanych egzemplarzy w Polsce a trzynastym znanym na świecie. Krakowski egzemplarz tej edycji został w 2016 roku wpisany na listę krajową programu Pamięć Świata UNESCO.


  • Aleja prowadząca do dworu
    Aleja prowadząca do dworu
  • Ruiny zespołu dworskiego
    Ruiny zespołu dworskiego
  • Ruina XIX-wiecznego spichrza
    Ruina XIX-wiecznego spichrza

Przypisy

  1. ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2016-01-05].
  3. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 18.11.2015].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 18.11.2015]. 
  5. ↑ Jednostki pomocnicze gminy Hrubieszów. Urząd Gminy Hrubieszów. [dostęp 2016-01-05].
  6. ↑ Bondyra 1993 ↓, s. według indeksu.
  7. ↑ Moroczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 681.
  8. ↑ a b Moroczyn. Urząd Gminy Hrubieszów, 2015-02-19. [dostęp 2015-12-13].
  9. ↑ Krzysztof Zdeb: Katalog polskich zamków, pałaców i dworów - Moroczyn. [dostęp 2015-12-13].

Bibliografia

Gmina Hrubieszów
Wsie
Kolonie
Integralne
części miejscowości

Herb gminy

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Moroczyn&oldid=56775576”