Marcin Zborowski: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Mathiasrex (dyskusja | edycje) kat. |
drobne redakcyjne |
||
Linia 26: | Linia 26: | ||
'''Marcin Zborowski''' herbu [[Jastrzębiec (herb szlachecki)|Jastrzębiec]] (ur. [[1492]]<ref>Teresa Romańska-Faściszewska, ''Oleśnica''. Wydawnictwo Alleluja, Kraków 2007, {{ISBN|978-83-89660-74-9}}. Rozdział: "Samuel Zborowski", s.106</ref>, zm. [[25 lutego]] [[1565]] roku<ref>Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 139.</ref>) – cześnik koronny w latach 1527–1542, [[kasztelanowie krakowscy|kasztelan krakowski]] w latach 1562–1565, [[Wojewodowie poznańscy i wielkopolscy|wojewoda poznański]] w latach 1558–1562, [[wojewodowie kaliscy|wojewoda kaliski]] w 1550 roku, kasztelan kaliski w 1543 roku, starosta będziński, odolanowski, szydłowski w latach 1531–1546, tłumacki od 1565 roku<ref>Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 274.</ref>, starosta stobnicki w [[1563]] roku<ref>Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 139.</ref>, starosta tłumacki w [[1564]] roku<ref>Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 240.</ref>, dworzanin królewski. |
'''Marcin Zborowski''' herbu [[Jastrzębiec (herb szlachecki)|Jastrzębiec]] (ur. [[1492]]<ref>Teresa Romańska-Faściszewska, ''Oleśnica''. Wydawnictwo Alleluja, Kraków 2007, {{ISBN|978-83-89660-74-9}}. Rozdział: "Samuel Zborowski", s.106</ref>, zm. [[25 lutego]] [[1565]] roku<ref>Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 139.</ref>) – cześnik koronny w latach 1527–1542, [[kasztelanowie krakowscy|kasztelan krakowski]] w latach 1562–1565, [[Wojewodowie poznańscy i wielkopolscy|wojewoda poznański]] w latach 1558–1562, [[wojewodowie kaliscy|wojewoda kaliski]] w 1550 roku, kasztelan kaliski w 1543 roku, starosta będziński, odolanowski, szydłowski w latach 1531–1546, tłumacki od 1565 roku<ref>Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 274.</ref>, starosta stobnicki w [[1563]] roku<ref>Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 139.</ref>, starosta tłumacki w [[1564]] roku<ref>Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 240.</ref>, dworzanin królewski. |
||
==Życiorys== |
|||
Brat [[Piotr Zborowski (zm. 1553)|Piotra Zborowskiego]], [[kasztelan]]a [[Kasztelanowie i starostowie małogoscy|małogoskiego]]. |
Brat [[Piotr Zborowski (zm. 1553)|Piotra Zborowskiego]], [[kasztelan]]a [[Kasztelanowie i starostowie małogoscy|małogoskiego]]. Był [[kalwinizm|kalwinistą]]. |
||
Był [[kalwinizm|kalwinistą]]. |
|||
Wziął udział w [[Wojna litewsko-moskiewska (1512–1522)|wojnie litewsko-moskiewskiej]], gdzie odznaczył się w [[bitwa pod Orszą (1514)|bitwie pod Orszą]]. Poseł [[województwo krakowskie (I Rzeczpospolita)|województwa krakowskiego]] na sejm krakowski 1523]roku, sejm 1534 i 1535 roku, sejm 1536/1537 roku, sejm [[1538]]/[[1539]] roku, sejm [[1540]] roku<ref>Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 59, 84, 85, 88, 89, 91, 94.</ref>. W 1537 był jednym z przywódców "[[wojna kokosza|wojny kokoszej]]". W [[1540]] roku podejrzewany był o organizację rzekomego [[Bernard Pretwicz|zamachu stanu]]. Wszedł w konflikt w starostwie śniatyńskim ze starostą i kasztelanem krakowskim [[Andrzej Tęczyński (zm. 1561)|Andrzejem Tęczyńskim]]. Był zamieszany w plany ożenku bogatej [[Elżbieta Ostrogska|Halszki Ostrogskiej]] z jednym ze swoich synów, na co nie wyraził zgody król Zygmunt II August. Następnie Zborowski doprowadził w 1554 roku do śmierci jej męża [[Dymitr Sanguszko|Dymitra Sanguszki]] w [[Jaroměř|Jaromierzu]], podczas jego ucieczki z Polski. |
Wziął udział w [[Wojna litewsko-moskiewska (1512–1522)|wojnie litewsko-moskiewskiej]], gdzie odznaczył się w [[bitwa pod Orszą (1514)|bitwie pod Orszą]]. Poseł [[województwo krakowskie (I Rzeczpospolita)|województwa krakowskiego]] na sejm krakowski 1523]roku, sejm 1534 i 1535 roku, sejm 1536/1537 roku, sejm [[1538]]/[[1539]] roku, sejm [[1540]] roku<ref>Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 59, 84, 85, 88, 89, 91, 94.</ref>. W 1537 był jednym z przywódców "[[wojna kokosza|wojny kokoszej]]". W [[1540]] roku podejrzewany był o organizację rzekomego [[Bernard Pretwicz|zamachu stanu]]. Wszedł w konflikt w starostwie śniatyńskim ze starostą i kasztelanem krakowskim [[Andrzej Tęczyński (zm. 1561)|Andrzejem Tęczyńskim]]. Był zamieszany w plany ożenku bogatej [[Elżbieta Ostrogska|Halszki Ostrogskiej]] z jednym ze swoich synów, na co nie wyraził zgody król Zygmunt II August. Następnie Zborowski doprowadził w 1554 roku do śmierci jej męża [[Dymitr Sanguszko|Dymitra Sanguszki]] w [[Jaroměř|Jaromierzu]], podczas jego ucieczki z Polski. |
Wersja z 09:10, 22 lip 2019
Jastrzębiec | |
Rodzina | |
---|---|
Data urodzenia | |
Data śmierci | |
Ojciec |
Andrzej, kasztelan żarnowski |
Matka |
Elżbieta z Szydłowieckich h. Odrowąż |
Żona |
Anna Konarska, córka Stanisława i Zofii z Lanckorońskich |
Dzieci |
szesnaścioro |
Marcin Zborowski herbu Jastrzębiec (ur. 1492[1], zm. 25 lutego 1565 roku[2]) – cześnik koronny w latach 1527–1542, kasztelan krakowski w latach 1562–1565, wojewoda poznański w latach 1558–1562, wojewoda kaliski w 1550 roku, kasztelan kaliski w 1543 roku, starosta będziński, odolanowski, szydłowski w latach 1531–1546, tłumacki od 1565 roku[3], starosta stobnicki w 1563 roku[4], starosta tłumacki w 1564 roku[5], dworzanin królewski.
Życiorys
Brat Piotra Zborowskiego, kasztelana małogoskiego. Był kalwinistą.
Wziął udział w wojnie litewsko-moskiewskiej, gdzie odznaczył się w bitwie pod Orszą. Poseł województwa krakowskiego na sejm krakowski 1523]roku, sejm 1534 i 1535 roku, sejm 1536/1537 roku, sejm 1538/1539 roku, sejm 1540 roku[6]. W 1537 był jednym z przywódców "wojny kokoszej". W 1540 roku podejrzewany był o organizację rzekomego zamachu stanu. Wszedł w konflikt w starostwie śniatyńskim ze starostą i kasztelanem krakowskim Andrzejem Tęczyńskim. Był zamieszany w plany ożenku bogatej Halszki Ostrogskiej z jednym ze swoich synów, na co nie wyraził zgody król Zygmunt II August. Następnie Zborowski doprowadził w 1554 roku do śmierci jej męża Dymitra Sanguszki w Jaromierzu, podczas jego ucieczki z Polski.
Kariera polityczna Marcina Zborowskiego rozpoczęła się od jego działalności w obozie egzekucji praw i dóbr, co oznaczało pozostawanie w opozycji wobec króla Zygmunta I Starego. Zwycięstwo tego stronnictwa sprawiło, że po latach zmiennego szczęścia Zborowski otrzymał w 1563 roku najwyższą godność świecką Korony, czyli kasztelanię krakowską.
Bartosz Paprocki napisał o nim: "Ten to Marcin Zborowski był za mojej pamięci bardzo możny w skarby i w majętności, był pan skromny, nie przesadzał się na szaty, ani na żadne niepotrzebne zbytki [...] u królów był w wielkiej łasce, przez wiarę, pilność i stateczność w posługach swych"(...) Wielkie szczęście jego i męstwo znaczne bardzo go zalecało królom, gdy przed nimi nie tylko nieprzyjacioły ich czasu potrzeby bijał, ale też czasu krotochwile zwierz wielki, wieprze, żubry, niedźwiedzie, pojedynkiem łowił. (...) Prawem się z żadnym sąsiadem nie obchodził, każdą krzywdę drogo zapłacił, a też prokuratory na rybnych stolech kijem bijał, o czem mi powiedał Kumelski, sławny prokurator[7].
Marcin Zborowski był ojcem siedmiu synów, z których sześciu przeszło do historii (w kolejności wiekowej):
- Marcin Zborowski,
- Piotr Zborowski – wojewoda krakowski,
- Jan Zborowski – kasztelan gnieźnieński,
- Andrzej Zborowski – marszałek nadworny króla Henryka Walezego,
- Krzysztof Zborowski – podczaszy koronny,
- Samuel Zborowski – magnat, najbardziej znany z rodu Zborowskich (pochowany w Oleśnicy[8]).
Był właścicielem m.in. Solca-Zdroju i zamku w Korzkwi. Przebudował zamek Jastrzębiec w okolicach Szydłowa. Założył miasteczko Jastrząb[potrzebny przypis].
Poprzez córkę Krystynę jego wnukiem był hetman Jan Karol Chodkiewicz.
Ocena
Władysław Konopczyński określił go jako warchoła-karmazyna[9], a Jerzy Besala uznał, że był to właściwie morderca[10].
Przypisy
- ↑ Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo Alleluja, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: "Samuel Zborowski", s.106
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 139.
- ↑ Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 274.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 139.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 240.
- ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 59, 84, 85, 88, 89, 91, 94.
- ↑ B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 145–146
- ↑ Zbigniew Ossoliński: Pamiętniki. 1983.
- ↑ W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, t. 1, Warszawa 1986, s. 100 i 137
- ↑ J. Besala, Stefan Batory, Warszawa 1992, s. 85.
Bibliografia
- Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo Alleluja, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9
- Cześnicy koronni
- Dworzanie królewscy
- Kasztelanowie kaliscy
- Kasztelanowie krakowscy
- Posłowie na sejm 1523 (krakowski)
- Posłowie na sejm 1540
- Posłowie na Sejm I Rzeczypospolitej (województwo krakowskie)
- Senatorowie świeccy I Rzeczypospolitej
- Starostowie będzińscy
- Starostowie małogoscy
- Starostowie odolanowscy
- Starostowie stopniccy
- Starostowie szydłowscy
- Starostowie tłumaccy
- Szlachta kalwińska w Polsce (I Rzeczpospolita)
- Urodzeni w 1492
- Wojewodowie kaliscy (I Rzeczpospolita)
- Wojewodowie poznańscy (I Rzeczpospolita)
- Właściciele Zborowa
- Właściciele Jezupola
- Zborowscy herbu Jastrzębiec
- Zmarli w 1565