Język jakucki: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
informacja o słowniku języka jakuckiego
MastiBot (dyskusja | edycje)
Boty
3 404 360 edycji
m Bot: Dodanie tytułów do linków w przypisach (patrz FAQ)
Linia 28: Linia 28:
Z języka jakuckiego rozwinął się w XVII w. język [[Dołganie|dołgański]].
Z języka jakuckiego rozwinął się w XVII w. język [[Dołganie|dołgański]].


[[Edward Piekarski]], językoznawca - zesłaniec, opracował w latach 1907 - 1930 13 tomowy ''Słownik Jakuckiego Języka''<ref>http://www.emazury.com/sybiracy/pliki/znani/21piekarski.htm</ref>''.''
[[Edward Piekarski]], językoznawca - zesłaniec, opracował w latach 1907 - 1930 13 tomowy ''Słownik Jakuckiego Języka''<ref>{{Cytuj | url=http://www.emazury.com/sybiracy/pliki/znani/21piekarski.htm | tytuł=Edward Piekarski / Sybiracy Elbląg - Związek Sybiraków Oddział w Elblągu<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.emazury.com | data dostępu=2019-09-21}}</ref>''.''


== Charakterystyka językowa ==
== Charakterystyka językowa ==

Wersja z 11:34, 21 wrz 2019

Саха тыла
Klasyfikacja genetyczna

{{{klasyfikacja}}}

Status oficjalny
UNESCO 2 wrażliwy↗
Ethnologue 2 prowincjonalny↗
Kody języka
ISO 639-2 sah
ISO 639-3 sah
IETF sah
Glottolog yaku1245
Ethnologue sah
GOST 7.75–97 яку 865
WALS ykt
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Słownik języka
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język jakucki – język Jakutów, narodu zamieszkującego wschodnią Syberię. Mówi nim ok. 450 tys. ludzi. Zaliczany do języków turkijskich, jednak długi wpływ języków tungusko-mandżurskich i mongolskich wywarł duży wpływ na fonetykę, słownictwo i gramatykę.

Z języka jakuckiego rozwinął się w XVII w. język dołgański.

Edward Piekarski, językoznawca - zesłaniec, opracował w latach 1907 - 1930 13 tomowy Słownik Jakuckiego Języka[2].

Charakterystyka językowa

Jest językiem aglutynacyjnym, ale ma też elementy fleksyjne. Charakterystyczną cechą fonetyki jest obecność samogłosek długich oraz dyftongów (ыа „ya”, уо „uo”, иэ „ie”, үө „üö”), a także najbardziej wśród języków turkijskich rozwinięta harmonia wokalna, która w języku jakuckim występuje w 3 odmianach: harmonia palatalna (np. *a-e > a-a; *e-a > e-e), harmonia labialna (np. *a-u > a-y; *e-ü > e-i; *ö-i > ö-ü) oraz atrakcja labialna (*o-a > o-o; *ö-e > ö-ö).

Posiada 2 deklinacje: posesywną i nieposesywną. Nieposesywna (koń, konia itd.) jest deklinacją podstawową, podczas gdy posesywna (mój koń, mojego konia itd.) jest zbudowana na bazie nieposesywnej, acz nie zawsze jest to proste połączenie sufiksu posesywnego (np. w znaczeniu ‘mój’) z sufiksem deklinacyjnym. W deklinacji nieposesywnej występują następujące przypadki (w nawiasach podany jest ich wykładnik morfologiczny w postaci podstawowej, tzn. występującej po tematach zakończonych na samogłoskę):

Czasownik posiada bogactwo form.

Alfabet

W historii języka yakut istnieją 4 etapy:

  • Do początku lat 20. XX w. - cyrylica;
  • 1917-1929 - Nowogrodzow pisze, w oparciu o alfabet łaciński;
  • Od 1939 r., pismo cyrylica.
Alfabet Nowgorodow (1917-1927) z podkładu 1929

Alfabet stworzony w 1922 przez S. Nowgorodowa na bazie międzynarodowego alfabetu fonetycznego, od 1939 grażdanka.

Jakut alfabet łaciński (1929–1939):

A a B b C c Ç ç D d E e F f G g
Ƣ ƣ H h I i J j K k L l M m N n
N̡ n̡ O o Ө ө P p Q q R r S s Ş ş
T t U u V v W w X x Y y Z z Ƶ ƶ
Ь ь '


Jakut cyrylicy alfabet (z 1939 - do chwili obecnej):

А а Б б В в Г г Ҕ ҕ Д д Дь дь Е е
Ё ё Ж ж З з И и Й й К к Л л М м
Н н Ҥ ҥ Нь нь О о Ө ө П п Р р С с
Һ һ Т т У у Ү ү Ф ф Х х Ц ц Ч ч
Ш ш Щ щ Ъ ъ Ы ы Ь ь Э э Ю ю Я я

Alfabet jakucki składa się z 40 liter[3].

Litera Nazwa jakucka MAF Uwagi
А а а [a]
Б б бэ [b]
В в вэ [v] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Г г гэ [g]
Ҕ ҕ ҕэ [ɣ], [ʁ]
Д д дэ [d]
Дь дь дьэ [ɟ]
Е е е [e], [je] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Ё ё ё [jo] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Ж ж жэ [ʒ] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
З з зэ [z] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
И и и [i]
Й й йот [j], [j̃]
К к ка [k], [q]
Л л эл [l]
М м эм [m]
Н н эн [n]
Ҥ ҥ эҥ [ŋ] Ligatura нг
Нь нь эньэ [ɲ]
О о о [o]
Ө ө ө [ø]
П п пэ [p]
Р р эр [r]
С с эс [s]
Һ һ һэ [h]
Т т тэ [t]
У у у [u]
Ү ү ү [y]
Ф ф эф [f] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Х х ха [x]
Ц ц цэ [ʦ] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Ч ч че [ʧ]
Ш ш ша [ʃ] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Щ щ ща [ɕː] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Ъ ъ кытаанах бэлиэ [◌.] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Ы ы ы [ɯ]
Ь ь сымнатар бэлиэ [◌ʲ]
Э э э [e]
Ю ю ю [ju] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Я я я [ja] Wykorzystywana tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego

Przypisy

  1. ↑ ВПН-2010 [online], www.gks.ru [dostęp 2017-11-24] (ros.).
  2. ↑ Edward Piekarski / Sybiracy Elbląg - Związek Sybiraków Oddział w Elblągu [online], www.emazury.com [dostęp 2019-09-21].
  3. ↑ Ł.N. Charitonow: Samouczitiel jakutskogo jazyka. Jakuck: Jakutskoje kniżnoje izdatielstwo, 1987, s. 232.

Linki zewnętrzne

Języki ałtajskie
turkijskie
mongolskie
tunguskie
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Język_jakucki&oldid=57509206”