Rap: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
m Wycofano edycje użytkownika 46.187.160.171 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to BatiX.
Znacznik: Wycofanie zmian
Klarqa (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
10 937 edycji
rozbudowanie i poprawa art. - kod przeniesiony z brudnopisu wikipedysty Mdzaleski: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedysta:Mdzaleski/brudnopis
Znacznik: Edytor kodu źródłowego 2017
Linia 15: Linia 15:
}}
}}
[[Plik:Ego - raper 2014, full image.jpg|mały|Raper Ego podczas koncertu, fot. 2014 r.]]
[[Plik:Ego - raper 2014, full image.jpg|mały|Raper Ego podczas koncertu, fot. 2014 r.]]
'''Rap''' ('''rapowanie''') - rodzaj szybkiej, silnie zrytmizowanej, agresywnej w wyrazie i rymowanej [[Melorecytacja|melorecytacji]], wykonywanej na tle odpowiednio dobranej, rytmicznej muzyki. Element kultury [[Hip-hop|hip-hopowej]]<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = rap - Encyklopedia PWN - źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy |data dostępu = 2020-01-22 |opublikowany = encyklopedia.pwn.pl |url = https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/rap;3966074.html |język = pl}}</ref>.
'''Rap''' lub '''rapowanie''' ([[melorecytacja]]) – rodzaj ekspresji [[śpiew|wokalnej]] polegającej na rytmicznym i ekspresyjnym wypowiadaniu słów i ich rymowaniu do zapętlonego podkładu instrumentalnego<ref name="pwn">{{ cytuj stronę | url = http://www.rmfclassic.pl/encyklopedia/rap.html | tytuł = Rap | praca = Encyklopedia muzyki PWN | opublikowany = [[RMF Classic]] | data dostępu = 2013-07-25 | język = pl}}</ref>. Element [[hip-hop|kultury hip-hopowej]]. Rap często zamiennie z wyrażeniem hip-hop określany jest jako odrębny gatunek muzyczny powstały we wczesnych [[lata 70. XX wieku|latach 70. XX wieku]] w [[Stany Zjednoczone|Stanach Zjednoczonych Ameryki]] wśród [[Afroamerykanie|czarnoskórych mieszkańców]]<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.encyclopedia.com/topic/rap_music.aspx|tytuł=Rap music. The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition|opublikowany=www.encyclopedia.com|język=en|data dostępu=2009-05-20}}</ref><ref>{{Cytuj|autor=Miłosz Miszczyński|tytuł=Hip-hop w Polsce: Od blokowisk do kultury popularnej|data=2014|isbn=83-89738-75-9|wydawca=Wydawnictwa UW}}</ref>. Chociaż rap powszechnie uważany jest za muzykę<ref>{{cytuj książkę |tytuł=The Encyclopedia of Popular Music |rok=1998 |wydawca=Macmillan |miejsce=Londyn |isbn=978-1561592371}}</ref>, to wielu [[naukowiec|naukowców]] wskazuje na jego bliskie pokrewieństwo z [[poezja|poezją]]<ref>{{cytuj książkę |tytuł=Book of Rhymes: The Poetics of Hip Hop |autor=Adam Bradley |rok=2009 |wydawca=Basic Civitas |miejsce=Nowy Jork |isbn=0-465-00347-8 |strony=xv}}</ref><ref>{{cytuj książkę |tytuł=The Anthology of Rap |autor=Adam Bradley i Andrew DuBois |rok=2010 |wydawca=Yale University Press |miejsce=New Haven & Londyn |isbn=978-0-3001-4190-0 |strony=xxxi}}</ref><ref>{{cytuj pismo| autor=Tomasz Kukołowicz | tytuł=Transkrypcja tekstów hip-hopowych (rapu) w świetle teorii wiersza | rok=2012 | czasopismo=Teksty Drugie | wydanie=138 | wolumin=6 |strony=229-244}}</ref>. Pod koniec [[lata 70. XX wieku|lat 70. XX wieku]] rap stał się odrębnym nurtem w [[rock|muzyce rockowej]]<ref name="pwn"/>.

== Opis ==
Rap (czasem zamiennie z wyrażeniem hip-hop) określany jest jako styl wykonawczy lub odrębny [[gatunek muzyczny]] powstały we wczesnych latach 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych Ameryki wśród [[DJ|disc jockeyów]] (DJ), a od końca lat 70. przez wykonawców zwanych [[Raper|raperami]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Rap Music {{!}} Encyclopedia.com |data dostępu = 2020-01-22 |opublikowany = www.encyclopedia.com |url = https://www.encyclopedia.com/literature-and-arts/performing-arts/music-popular-and-jazz/rap-music}}</ref>. Chociaż rap powszechnie uważany jest za muzykę<ref>{{Cytuj |autor = Larkin, Colin, |tytuł = The encyclopedia of popular music |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 1-56159-237-4 |wydanie = 3rd edition |miejsce = London |oclc = 39837948 |url = https://www.worldcat.org/oclc/39837948}}</ref>, to wielu naukowców wskazuje na jego bliskie pokrewieństwo z [[Poezja|poezją]]<ref>{{Cytuj |autor = Bradley, Adam. |tytuł = Book of rhymes : the poetics of hip hop |data = 2009 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 978-0-465-00347-1 |miejsce = New York, NY |wydawca = Basic Civitas Books |oclc = 246894813 |url = https://www.worldcat.org/oclc/246894813}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Bradley, Adam., DuBois, Andrew (Andrew Lee), Gates, Henry Louis, Jr., Chuck D, 1960-, Common (Musician) |tytuł = The anthology of rap |data = 2010 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 978-0-300-14190-0 |miejsce = New Haven |wydawca = Yale University Press |oclc = 601348010 |url = https://www.worldcat.org/oclc/601348010}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Kukołowicz, Tomasz. |tytuł = Transkrypcja tekstów hip-hopowych (rapu) w świetle teorii wiersza |data = 2012 |data dostępu = 2020-01-22 |oclc = 899832207 |url = http://worldcat.org/oclc/899832207}}</ref>. Na rap składają się elementy takie jak: treść tekstu (ang. ''content''), tzw. flow (rytm, rymy, akcentowanie) i przekaz (ang. ''delivery''), czyli w oryginalnym znaczeniu intonacja lub ton<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Edwards, Paul, 1982- author. |tytuł = How to rap 2 : advanced flow and delivery techniques |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 978-1-61374-402-4 |oclc = 857071055 |url = http://worldcat.org/oclc/857071055}}</ref>, jednak w obrębie kultury hip-hopowej rozumiany często jako nacechowanie emocjonalne ekspresji bądź tekstu w utworach. Rap jako forma wyrazu nie musi być ściśle łączony z amerykańską kulturą afroamerykańską<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Charry, Eric S. |tytuł = Hip hop Africa : new African music in a globalizing world |data = 2012 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 0-253-00307-5 |wydawca = Indiana University Press |oclc = 939821925 |url = http://worldcat.org/oclc/939821925}}</ref>, choć jego rozpowszechnienie w aktualnym kształcie miało miejsce za jej pośrednictwem. Za prekursorów współczesnego rapu uważa się plemiona zachodnioafrykańskie, których członkowie, wedle tradycji [[Griot]], utrwalali w pamięci współplemieńców historie dotyczące swojej tradycji i genealogii<ref name=":1" />. W historii występuje wiele przykładów rapu niezwiązanego z kulturą hip-hop, jak na przykład interakcja z widownią na koncertach [[James Brown|Jamesa Browna]] lub prowokacje słowne boksera [[Muhammad Ali (amerykański bokser)|Muhammada Aliego]]<ref>{{Cytuj |autor = N., Kopano, Baruti |tytuł = Rap Music as an Extension of the Black Rhetorical Tradition: "Keepin' It Real" |czasopismo = The Western Journal of Black Studies |data = December 22, 2002}}</ref>. Rap, będący rodzajem melorecytacji, definiowany jest jako „silnie zrytmizowany”<ref name=":0" />, i rytmizacja ta jest jego kluczowym elementem. Melorecytacja nie zakłada recytacji utworu w rytm podkładu muzycznego, a jedynie w jego [[Akompaniament|akompaniamencie]]. Muzyka wykorzystywana, żeby rapować w jej rytm najczęściej nazywana jest bitem (ang. ''beat'')<ref>{{Cytuj |autor = Golus, Carrie. |tytuł = Russell simmons : from def jam to super rich |data = 2014 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 978-0-7613-8858-6 |wydawca = Twenty-First Century Books |oclc = 883266929 |url = http://worldcat.org/oclc/883266929}}</ref>.

== Etymologia ==
Słowo „rap” zostało [[Zapożyczenia językowe|zapożyczone]] z języka angielskiego<ref>{{Cytuj |autor = Rzepka, Wojciech Ryszard. Rymut, Kazimierz. |tytuł = Studia historycznoje̜zykowe. |data = 2000 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 83-87623-17-2 |wydawca = Instytut je̜zyka polskiego |oclc = 469535337 |url = http://worldcat.org/oclc/469535337}}</ref>; było używane w brytyjskim angielskim od około XVI w. Oznaczało „lekko i szybko uderzyć” jak również "wypowiadać coś szybko, żywo"<ref>{{Cytuj |tytuł = Definition of rap {{!}} Dictionary.com |data dostępu = 2020-01-22 |opublikowany = www.dictionary.com |url = https://www.dictionary.com/browse/rap |język = en}}</ref>, co zostało odnotowane w Shorter Oxford English Dictionary już w 1541 r., dopiero później zaczęto tym mianem nazywać krótkie przemowy i riposty<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Oxford English Dictionary |data = }}</ref>. Amerykanie również używali tego słowa, o czym świadczy fakt, że znalazło się również w Dictionary of American Slang w latach 60. XX w. w znaczeniu „konwersować”<ref>{{Cytuj |autor = Kipfer, Barbara Ann. |tytuł = Dictionary of American slang |data = 2007 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 978-0-06-117646-3 |wydawca = Collins |oclc = 237023479 |url = http://worldcat.org/oclc/237023479}}</ref>. Pod koniec lat 60. [[Jamil Abdullah Al-Amin|Hubert G. Brown]] zmienił imię na H. Rap Brown, ale wtedy jeszcze termin ten nie miał konotacji muzycznych.

Rapem nazywano mowę pojawiającą się na nagraniach [[Blues|bluesowych]], a później [[Jazz|jazzowych]]. W roku 1971 na albumie [[Isaac Hayes|Isaaca Hayes]]<nowiki/>a znajdują się ponumerowane utwory o tytułach "Ike's rap", a mówione do muzyki słowa stają się jego znakiem rozpoznawczym<ref>{{Cytuj |tytuł = Black Moses - Isaac Hayes {{!}} Songs, Reviews, Credits |data dostępu = 2020-01-22 |opublikowany = AllMusic |url = https://www.allmusic.com/album/black-moses-mw0000654514 |język = en-us}}</ref>. W wywiadzie z muzykiem o scenicznym imieniu [[Del the Funky Homosapien]] padła z jego ust wypowiedź:

{{CytatD|Urodziłem się w 1972 roku ... w tamtych czasach rapowanie polegało na tym, że próbujesz coś przekazać - próbujesz kogoś przekonać. Tym właśnie jest rapowanie: sposobem mówienia.|Del the Funky Homosapien|}}

[''oryg. ang''.:"I was born in '72 ... back then what rapping meant, basically, was you trying to convey something—you're trying to convince somebody. That's what rapping is, it's in the way you talk"]<ref name=":2" />.

== Historia ==
Na pierwszych raperów wpływ miała zarówno poezja recytowana do podkładu jazzowego, jak i występy komików<ref>"Coke La Rock September". Thafoundation.com. Retrieved January 27, 2014.</ref>. Za pierwszego MC jest często uznawany Coke La Rock<ref>{{Cytuj |autor = Jenkins, Sacha. |tytuł = Ego trip's book of rap lists |data = 1999 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 0-312-24298-0 |wydanie = 1st ed |miejsce = New York |wydawca = St. Martin's Griffin |oclc = 41606344 |url = https://www.worldcat.org/oclc/41606344}}</ref>, który jako swoje inspiracje podaje Last Poets, [[Wild Man Steve]]'a i [[Richard Pryor|Richarda Prayor]]<nowiki/>a. Znani raperzy z czasów początków kultury hip-hop, tacy jak [[KRS-One]], inspirowali się twórczością [[Gil Scott-Heron|Gila-Scotta Herona]], jazzowego muzyka oraz poety<ref>{{Cytuj |autor = Chang, Jeff. |tytuł = Can't stop, won't stop : a history of the hip-hop generation |data = 2005 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 0-312-30143-X |wydanie = 1st ed |miejsce = New York |wydawca = St. Martin's Press |oclc = 56192279 |url = https://www.worldcat.org/oclc/56192279}}</ref>.

Zarówno rap (jako gatunek muzyczny), jak i cała kultura hip-hop powstawała we wczesnych latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. W tamtych czasach nastąpiła popularyzacja tak zwanych „block parties”<ref>{{Cytuj |tytuł = History of Street Parties |data dostępu = 2020-01-22 |opublikowany = www.streetparty.org.uk |url = http://www.streetparty.org.uk/history.aspx}}</ref>, czyli imprez organizowanych na ulicach. W Nowym Jorku taka forma spędzania czasu była praktykowana głównie przez mniejszości afroamerykańskie, karaibskie i latynoamerykańskie. Na tego rodzaju wydarzeniach najważniejszymi osobami byli DJ'e (ang. disc jockey) czyli osoby puszczające muzykę z [[Płyta gramofonowa|płyt winylowych]], często skupiając się na tak zwanych „break'ach” czyli partiach instrumentalnych lub perkusyjnych. Z czasem partie te zaczęły być coraz ważniejszym elementem takich imprez, tańczono do nich (stąd nazwa [[breakdance]]<ref>"Breakdancing, B-boying, Breaking". History of Hip Hop</ref>) i miksowano je między sobą. Później osoby prowadzące „block parties” nazywane były mistrzami ceremonii, a powstały z tej nazwy (master of ceremony) skrót „MC” przyjął się jako podstawowe określenie rapera. Rap we współczesnej formie narodził się organicznie; mikrofon z początku był używany jedynie do ogłaszania kolejnych imprez, ogłoszeń bieżących, później zapowiedzi i ich stopniowe przekształcenie w rapowane wersy<ref>Jim Fricke and Charlie Ahearn, ''Yes Yes Y'all: The Experience Music Project Oral History Of Hip-hop's First Decade'' (New York: Da Capo, 2002), 128.</ref>.

Ważną postacią dla początków rapu jest osoba uznawana za pierwszego DJ'a hip-hopowego czyli DJ Kool Herc. Prowadzone przez niego wydarzenie w roku 1973 jest powszechnie uznawane za narodziny hip-hopu<ref>{{Cytuj |tytuł = 45 lat temu narodził się hip-hop - celebrujmy! {{!}} Popkiller |data dostępu = 2020-01-22 |opublikowany = www.popkiller.pl |url = https://www.popkiller.pl/2018-08-11,45-lat-temu-narodzil-sie-hip-hop-celebrujmy}}</ref>. Niektórzy badacze muzyki karaibskiej sugerowali połączenie początków rapu z jamajską tradycją [[toasting]]<nowiki/>u<ref>"Davey D's Hip-Hop Corner". Retrieved December 20,2005.</ref>, jednak sam Kool Herc zaprzecza takowemu, mimo tego, że był jamajskim imigrantem<ref>"Hip Hop: The Illustrated History of Break Dancing, Rap Music, and Graffiti", by Steven Hager, 1984, St Martin's Press, p. 45.</ref> :

{{Cytat|2=Jamajski toasting? Nie, nie. Tu nie ma związku. Nie mogłem grać reggae na Bronxie. Ludzie by tego nie zaakceptowali. Inspiracją dla rapu jest James Brown i album Hustler's Convention}}

[''oryg. ang.'': "Jamaican toasting? Naw, naw. No connection there. I couldn't play reggae in the Bronx. People wouldn't accept it. The inspiration for rap is James Brown and the album ''Hustler's Convention''" ] - cytat ten jak i zapewnienie, że DJ był zbyt młody, gdy jeszcze mieszkał na Jamajce<ref>"Kool Herc". DJhistory.com. Archived from the original on June 1, 2015. Retrieved January 27, 2014.</ref> sugerują dalsze połączenia z bluesem i funkiem.

=== Złoty wiek hip-hopu ===
Złoty wiek hip-hopu (od połowy lat 80. do wczesnych lat 90. XX wieku) był to czas, w którym liryka hip-hopowa przeszła największą transformację w historii gatunku.<ref>Jon Caramanica, "Hip-Hop's Raiders of the Lost Archives", ''The New York Times'', June 26, 2005.</ref> Jak sugeruje cytat [[William Jelani Cobb|Williama Jelani Cobba]] "w tych złotych latach, krytyczna masa wyjątkowych talentów tworzyło swoją sztukę ale i definiowali siebie samych jednocześnie". Allmusic pisze "raperzy jak Chuck D, Big Daddy Kane, KRS-One i Rakim właściwie wynaleźli skomplikowane gry słowne i liryczne kung-fu późniejszej muzyki hip-hop".<ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = Golden Age Music Genre Overview |data dostępu = 2020-01-22 |opublikowany = AllMusic |url = https://www.allmusic.com/style/golden-age-ma0000012011 |język = en-us}}</ref> Koniec tego złotego okresu w historii hip-hopu ale również i rapu datuje się na lata 1993-94<ref name=":3" />.

== Flow ==
Flow definiuje się jako "rytmy i rymy" i to jak wpływają one na siebie nawzajem w obrębie utworu<ref name=":2" /><ref>{{Cytuj |autor = Krims, Adam. |tytuł = Rap music and the poetics of identity |data = 2003 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 0-521-63268-4 |wydawca = Cambridge University Press |oclc = 605616064 |url = http://worldcat.org/oclc/605616064}}</ref>. Bogaty opis flow i technik rapowania znajduje się w książce "How to Rap". Według niej na flow składają się rymy, ich [[Schemat rymów|schematy]] oraz [[Rytm (muzyka)|rytm]]. Czasami używa się tego określenia do mówienia o elementach należących w teorii do "przekazu", takich jak melodia, ton, głośność<ref name=":4">{{Cytuj |autor = Kool Moe Dee (Musician) |tytuł = There's a god on the mic : the true 50 greatest MCs |data = 2003 |data dostępu = 2020-01-22 |isbn = 1-56025-533-1 |miejsce = New York |wydawca = Thunder's Mouth Press |oclc = 52424168 |url = https://www.worldcat.org/oclc/52424168}}</ref>; obecnie często odchodzi się od oryginalnej definicji poprzez jej rozszerzenie.

W pierwszych utworach hip-hopowych flow jest proste i powtarzalne. MC, który jest uważany za podręcznikowy przykład tzw. "old-school flow" tworzył pod pseudonimem Melle Mel<ref name=":4" />. Stworzył on niemały trend w środowiskju hip-hopowym i wielu artystów rapowało inspirując się nim aż do roku 1986, gdy [[Rakim]], prekursor bardziej skomplikowanych układów rymów, zrewolucjonizował rap (jako gatunek muzyczny)<ref name=":4" />.

Kolejną istotną postacią w historii flow jest [[The Notorious B.I.G.|Notorious B.I.G.]], który był prekursorem flow najsilniej obecnego w muzyce hip-hopowej lat 1994-2002. W 2002 roku Eminem tworzy hit "Lose Yourself", który rozpoczyna kolejny okres w ewolucji flow<ref name=":4" />.

Podział ten, stworzony przez [[Kool Moe Dee]], nie jest na pewno jedynym słusznym, jednak dobrze obrazuje zmiany zachodzące zarówno w muzyce hip-hop na drodze jej rozwoju, jak i w ewolucji pojęcia flow samego w sobie. Wywiad, w którym była o tym mowa miał miejsce w roku 2003, od tamtego mniej więcej czasu rap zaczął by używany i łączony z coraz większą różnorodnością podkładów oraz melodii (prekursorem rapu łączonego ze śpiewem był [[Egyptian Lover]]) i nie jest tak łatwo mówić o trendach rządzących całym gatunkiem muzyki wykorzystującym rap, gdyż jest on zbyt szeroki.

Badacze hip-hopu używają tzw. [[Diagram|diagramów]] flow. Książki pt. ''How to Rap,'' ''How to Rap 2'' wykorzystują takie diagramy w celu wyjaśnienia m.in. trójwierszy, układów rymów i różnych technik obecnych w utworach. Podobne diagramy były wykorzystywane również przez Adama Krimsa w książce ''Rap Music and the Poetics of Identity'', jak również Kyle Adams w swoich pracach naukowych.

=== Style ===
Jest wiele stylów flow, badacze i osoby zajmujące się taką muzyką profesjonalnie stosują rozmaite terminologie; stic.man z duetu Dead Prez wyróżnia następujące style:

* "The Chant", używany przez artystów takich jak [[Lil Jon]] czy [[Project Pat]]
* "The Syncopated Bounce", w wykonaniu np. Twista lub [[Bone Thugs N Harmony]]
* "Straight Forward", np. [[Scarface (rapper)|Scarface]], [[2Pac]], Melle Mel, KRS-One circa [[Boogie Down Productions]] era, [[Too Short]], [[Jay-Z]], [[Ice Cube]], [[Dr. Dre]] czy [[Snoop Dogg]]
* "The Rubik's Cube", przykłady: Nas, [[Black Thought]] of [[The Roots]], [[Common (rapper)|Common]], [[Kurupt]], i [[Lauryn Hill]]
* "2-5-Flow", biorący swoją nazwę od numery kierunkowego do Kenii "+254", używany przez [[Camp Mulla]]

Badacz Adam Krims używa następujących pojęć:

* "sung rhythmic style"; [[Too Short]], [[Grandmaster Flash and The Furious Five]], and the [[Beastie Boys]]
* "percussion-effusive style"; używany przez [[B-Real]] z [[Cypress Hill]]
* "speech-effusive style", np. Big Pun
* "offbeat style"; [[E-40]], [[Outkast]]

== Raper a MC ==
Już na początku lat 70. osoby rapujące na block parties czy innych wydarzeniach, nazywano MC (czyt. emsi) czyli Mistrz Ceremonii (skrót od angielskiego Master of Ceremony). Jest to nazwa, która z czasem i rozwojem gatunków muzycznych wykorzystujących rap (jako formę przekazu werbalnego) zaczęła tracić na popularności i obecnie używania jest rzadziej, głównie przez bardziej konserwatywne osoby związane z kulturą hip-hop, często odnosząc się do artystów, których umiejętności performatywne stoją na wysokim poziomie<ref name=":2" />. Kool G Rap wspomina "mistrzowie ceremonii, od czego wziął się termin MC, mieli za zadanie utrzymywać imprezę przy życiu"<ref name=":4" />. Jako pierwszy określał się tym mianem przed szeroką publicznością [[MC Hammer]], autor kultowego utworu "Can't touch this"<ref>"'It's Hammer time!' M.C. Hammer: upbeat performer with high-voltage stage show broadens rap's appeal". ''Ebony''. 1990. Archived from the original on July 8, 2012.</ref>.
== Przypisy ==
{{Przypisy|
}}<br />


Rap ma swoje korzenie w [[kultura afrykańska|kulturze czarnej Afryki]], w [[muzyka afrykańska|muzyce tej części kontynentu]].


== Zobacz też ==
== Zobacz też ==

Wersja z 09:44, 6 lut 2020

Rap
Czas i miejsce powstania

lata 70. XX wieku
USA

Gatunki pokrewne

poezja

Multimedia w Wikimedia Commons
Raper Ego podczas koncertu, fot. 2014 r.

Rap (rapowanie) - rodzaj szybkiej, silnie zrytmizowanej, agresywnej w wyrazie i rymowanej melorecytacji, wykonywanej na tle odpowiednio dobranej, rytmicznej muzyki. Element kultury hip-hopowej[1].

Opis

Rap (czasem zamiennie z wyrażeniem hip-hop) określany jest jako styl wykonawczy lub odrębny gatunek muzyczny powstały we wczesnych latach 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych Ameryki wśród disc jockeyów (DJ), a od końca lat 70. przez wykonawców zwanych raperami[2]. Chociaż rap powszechnie uważany jest za muzykę[3], to wielu naukowców wskazuje na jego bliskie pokrewieństwo z poezją[4][5][6]. Na rap składają się elementy takie jak: treść tekstu (ang. content), tzw. flow (rytm, rymy, akcentowanie) i przekaz (ang. delivery), czyli w oryginalnym znaczeniu intonacja lub ton[7], jednak w obrębie kultury hip-hopowej rozumiany często jako nacechowanie emocjonalne ekspresji bądź tekstu w utworach. Rap jako forma wyrazu nie musi być ściśle łączony z amerykańską kulturą afroamerykańską[8], choć jego rozpowszechnienie w aktualnym kształcie miało miejsce za jej pośrednictwem. Za prekursorów współczesnego rapu uważa się plemiona zachodnioafrykańskie, których członkowie, wedle tradycji Griot, utrwalali w pamięci współplemieńców historie dotyczące swojej tradycji i genealogii[8]. W historii występuje wiele przykładów rapu niezwiązanego z kulturą hip-hop, jak na przykład interakcja z widownią na koncertach Jamesa Browna lub prowokacje słowne boksera Muhammada Aliego[9]. Rap, będący rodzajem melorecytacji, definiowany jest jako „silnie zrytmizowany”[1], i rytmizacja ta jest jego kluczowym elementem. Melorecytacja nie zakłada recytacji utworu w rytm podkładu muzycznego, a jedynie w jego akompaniamencie. Muzyka wykorzystywana, żeby rapować w jej rytm najczęściej nazywana jest bitem (ang. beat)[10].

Etymologia

Słowo „rap” zostało zapożyczone z języka angielskiego[11]; było używane w brytyjskim angielskim od około XVI w. Oznaczało „lekko i szybko uderzyć” jak również "wypowiadać coś szybko, żywo"[12], co zostało odnotowane w Shorter Oxford English Dictionary już w 1541 r., dopiero później zaczęto tym mianem nazywać krótkie przemowy i riposty[13]. Amerykanie również używali tego słowa, o czym świadczy fakt, że znalazło się również w Dictionary of American Slang w latach 60. XX w. w znaczeniu „konwersować”[14]. Pod koniec lat 60. Hubert G. Brown zmienił imię na H. Rap Brown, ale wtedy jeszcze termin ten nie miał konotacji muzycznych.

Rapem nazywano mowę pojawiającą się na nagraniach bluesowych, a później jazzowych. W roku 1971 na albumie Isaaca Hayesa znajdują się ponumerowane utwory o tytułach "Ike's rap", a mówione do muzyki słowa stają się jego znakiem rozpoznawczym[15]. W wywiadzie z muzykiem o scenicznym imieniu Del the Funky Homosapien padła z jego ust wypowiedź:

Szablon:CytatD

[oryg. ang.:"I was born in '72 ... back then what rapping meant, basically, was you trying to convey something—you're trying to convince somebody. That's what rapping is, it's in the way you talk"][7].

Historia

Na pierwszych raperów wpływ miała zarówno poezja recytowana do podkładu jazzowego, jak i występy komików[16]. Za pierwszego MC jest często uznawany Coke La Rock[17], który jako swoje inspiracje podaje Last Poets, Wild Man Steve'a i Richarda Prayora. Znani raperzy z czasów początków kultury hip-hop, tacy jak KRS-One, inspirowali się twórczością Gila-Scotta Herona, jazzowego muzyka oraz poety[18].

Zarówno rap (jako gatunek muzyczny), jak i cała kultura hip-hop powstawała we wczesnych latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. W tamtych czasach nastąpiła popularyzacja tak zwanych „block parties”[19], czyli imprez organizowanych na ulicach. W Nowym Jorku taka forma spędzania czasu była praktykowana głównie przez mniejszości afroamerykańskie, karaibskie i latynoamerykańskie. Na tego rodzaju wydarzeniach najważniejszymi osobami byli DJ'e (ang. disc jockey) czyli osoby puszczające muzykę z płyt winylowych, często skupiając się na tak zwanych „break'ach” czyli partiach instrumentalnych lub perkusyjnych. Z czasem partie te zaczęły być coraz ważniejszym elementem takich imprez, tańczono do nich (stąd nazwa breakdance[20]) i miksowano je między sobą. Później osoby prowadzące „block parties” nazywane były mistrzami ceremonii, a powstały z tej nazwy (master of ceremony) skrót „MC” przyjął się jako podstawowe określenie rapera. Rap we współczesnej formie narodził się organicznie; mikrofon z początku był używany jedynie do ogłaszania kolejnych imprez, ogłoszeń bieżących, później zapowiedzi i ich stopniowe przekształcenie w rapowane wersy[21].

Ważną postacią dla początków rapu jest osoba uznawana za pierwszego DJ'a hip-hopowego czyli DJ Kool Herc. Prowadzone przez niego wydarzenie w roku 1973 jest powszechnie uznawane za narodziny hip-hopu[22]. Niektórzy badacze muzyki karaibskiej sugerowali połączenie początków rapu z jamajską tradycją toastingu[23], jednak sam Kool Herc zaprzecza takowemu, mimo tego, że był jamajskim imigrantem[24] :

Jamajski toasting? Nie, nie. Tu nie ma związku. Nie mogłem grać reggae na Bronxie. Ludzie by tego nie zaakceptowali. Inspiracją dla rapu jest James Brown i album Hustler's Convention

[oryg. ang.: "Jamaican toasting? Naw, naw. No connection there. I couldn't play reggae in the Bronx. People wouldn't accept it. The inspiration for rap is James Brown and the album Hustler's Convention" ] - cytat ten jak i zapewnienie, że DJ był zbyt młody, gdy jeszcze mieszkał na Jamajce[25] sugerują dalsze połączenia z bluesem i funkiem.

Złoty wiek hip-hopu

Złoty wiek hip-hopu (od połowy lat 80. do wczesnych lat 90. XX wieku) był to czas, w którym liryka hip-hopowa przeszła największą transformację w historii gatunku.[26] Jak sugeruje cytat Williama Jelani Cobba "w tych złotych latach, krytyczna masa wyjątkowych talentów tworzyło swoją sztukę ale i definiowali siebie samych jednocześnie". Allmusic pisze "raperzy jak Chuck D, Big Daddy Kane, KRS-One i Rakim właściwie wynaleźli skomplikowane gry słowne i liryczne kung-fu późniejszej muzyki hip-hop".[27] Koniec tego złotego okresu w historii hip-hopu ale również i rapu datuje się na lata 1993-94[27].

Flow

Flow definiuje się jako "rytmy i rymy" i to jak wpływają one na siebie nawzajem w obrębie utworu[7][28]. Bogaty opis flow i technik rapowania znajduje się w książce "How to Rap". Według niej na flow składają się rymy, ich schematy oraz rytm. Czasami używa się tego określenia do mówienia o elementach należących w teorii do "przekazu", takich jak melodia, ton, głośność[29]; obecnie często odchodzi się od oryginalnej definicji poprzez jej rozszerzenie.

W pierwszych utworach hip-hopowych flow jest proste i powtarzalne. MC, który jest uważany za podręcznikowy przykład tzw. "old-school flow" tworzył pod pseudonimem Melle Mel[29]. Stworzył on niemały trend w środowiskju hip-hopowym i wielu artystów rapowało inspirując się nim aż do roku 1986, gdy Rakim, prekursor bardziej skomplikowanych układów rymów, zrewolucjonizował rap (jako gatunek muzyczny)[29].

Kolejną istotną postacią w historii flow jest Notorious B.I.G., który był prekursorem flow najsilniej obecnego w muzyce hip-hopowej lat 1994-2002. W 2002 roku Eminem tworzy hit "Lose Yourself", który rozpoczyna kolejny okres w ewolucji flow[29].

Podział ten, stworzony przez Kool Moe Dee, nie jest na pewno jedynym słusznym, jednak dobrze obrazuje zmiany zachodzące zarówno w muzyce hip-hop na drodze jej rozwoju, jak i w ewolucji pojęcia flow samego w sobie. Wywiad, w którym była o tym mowa miał miejsce w roku 2003, od tamtego mniej więcej czasu rap zaczął by używany i łączony z coraz większą różnorodnością podkładów oraz melodii (prekursorem rapu łączonego ze śpiewem był Egyptian Lover) i nie jest tak łatwo mówić o trendach rządzących całym gatunkiem muzyki wykorzystującym rap, gdyż jest on zbyt szeroki.

Badacze hip-hopu używają tzw. diagramów flow. Książki pt. How to Rap, How to Rap 2 wykorzystują takie diagramy w celu wyjaśnienia m.in. trójwierszy, układów rymów i różnych technik obecnych w utworach. Podobne diagramy były wykorzystywane również przez Adama Krimsa w książce Rap Music and the Poetics of Identity, jak również Kyle Adams w swoich pracach naukowych.

Style

Jest wiele stylów flow, badacze i osoby zajmujące się taką muzyką profesjonalnie stosują rozmaite terminologie; stic.man z duetu Dead Prez wyróżnia następujące style:

Badacz Adam Krims używa następujących pojęć:

Raper a MC

Już na początku lat 70. osoby rapujące na block parties czy innych wydarzeniach, nazywano MC (czyt. emsi) czyli Mistrz Ceremonii (skrót od angielskiego Master of Ceremony). Jest to nazwa, która z czasem i rozwojem gatunków muzycznych wykorzystujących rap (jako formę przekazu werbalnego) zaczęła tracić na popularności i obecnie używania jest rzadziej, głównie przez bardziej konserwatywne osoby związane z kulturą hip-hop, często odnosząc się do artystów, których umiejętności performatywne stoją na wysokim poziomie[7]. Kool G Rap wspomina "mistrzowie ceremonii, od czego wziął się termin MC, mieli za zadanie utrzymywać imprezę przy życiu"[29]. Jako pierwszy określał się tym mianem przed szeroką publicznością MC Hammer, autor kultowego utworu "Can't touch this"[30].

Przypisy

  1. ↑ a b rap - Encyklopedia PWN - źródło wiarygodnej i rzetelnej wiedzy [online], encyklopedia.pwn.pl [dostęp 2020-01-22] (pol.).
  2. ↑ Rap Music | Encyclopedia.com [online], www.encyclopedia.com [dostęp 2020-01-22].
  3. ↑ Colin, Larkin, The encyclopedia of popular music, 3rd edition, London, ISBN 1-56159-237-4, OCLC 39837948 [dostęp 2020-01-22].
  4. ↑ Adam. Bradley, Book of rhymes : the poetics of hip hop, New York, NY: Basic Civitas Books, 2009, ISBN 978-0-465-00347-1, OCLC 246894813 [dostęp 2020-01-22].
  5. ↑ Bradley i inni, The anthology of rap, New Haven: Yale University Press, 2010, ISBN 978-0-300-14190-0, OCLC 601348010 [dostęp 2020-01-22].
  6. ↑ Tomasz. Kukołowicz, Transkrypcja tekstów hip-hopowych (rapu) w świetle teorii wiersza, 2012, OCLC 899832207 [dostęp 2020-01-22].
  7. ↑ a b c d Edwards, Paul, 1982-, How to rap 2 : advanced flow and delivery techniques, ISBN 978-1-61374-402-4, OCLC 857071055 [dostęp 2020-01-22].
  8. ↑ a b Eric S. Charry, Hip hop Africa : new African music in a globalizing world, Indiana University Press, 2012, ISBN 0-253-00307-5, OCLC 939821925 [dostęp 2020-01-22].
  9. ↑ N., Kopano, Baruti, Rap Music as an Extension of the Black Rhetorical Tradition: "Keepin' It Real", „The Western Journal of Black Studies”, 2002.
  10. ↑ Carrie. Golus, Russell simmons : from def jam to super rich, Twenty-First Century Books, 2014, ISBN 978-0-7613-8858-6, OCLC 883266929 [dostęp 2020-01-22].
  11. ↑ Rzepka, Wojciech Ryszard. Rymut, Kazimierz., Studia historycznoje̜zykowe., Instytut je̜zyka polskiego, 2000, ISBN 83-87623-17-2, OCLC 469535337 [dostęp 2020-01-22].
  12. ↑ Definition of rap | Dictionary.com [online], www.dictionary.com [dostęp 2020-01-22] (ang.).
  13. ↑ Oxford English Dictionary.
  14. ↑ Barbara Ann. Kipfer, Dictionary of American slang, Collins, 2007, ISBN 978-0-06-117646-3, OCLC 237023479 [dostęp 2020-01-22].
  15. ↑ Black Moses - Isaac Hayes | Songs, Reviews, Credits [online], AllMusic [dostęp 2020-01-22] (ang.).
  16. ↑ "Coke La Rock September". Thafoundation.com. Retrieved January 27, 2014.
  17. ↑ Sacha. Jenkins, Ego trip's book of rap lists, wyd. 1st ed, New York: St. Martin's Griffin, 1999, ISBN 0-312-24298-0, OCLC 41606344 [dostęp 2020-01-22].
  18. ↑ Jeff. Chang, Can't stop, won't stop : a history of the hip-hop generation, wyd. 1st ed, New York: St. Martin's Press, 2005, ISBN 0-312-30143-X, OCLC 56192279 [dostęp 2020-01-22].
  19. ↑ History of Street Parties [online], www.streetparty.org.uk [dostęp 2020-01-22].
  20. ↑ "Breakdancing, B-boying, Breaking". History of Hip Hop
  21. ↑ Jim Fricke and Charlie Ahearn, Yes Yes Y'all: The Experience Music Project Oral History Of Hip-hop's First Decade (New York: Da Capo, 2002), 128.
  22. ↑ 45 lat temu narodził się hip-hop - celebrujmy! | Popkiller [online], www.popkiller.pl [dostęp 2020-01-22].
  23. ↑ "Davey D's Hip-Hop Corner". Retrieved December 20,2005.
  24. ↑ "Hip Hop: The Illustrated History of Break Dancing, Rap Music, and Graffiti", by Steven Hager, 1984, St Martin's Press, p. 45.
  25. ↑ "Kool Herc". DJhistory.com. Archived from the original on June 1, 2015. Retrieved January 27, 2014.
  26. ↑ Jon Caramanica, "Hip-Hop's Raiders of the Lost Archives", The New York Times, June 26, 2005.
  27. ↑ a b Golden Age Music Genre Overview [online], AllMusic [dostęp 2020-01-22] (ang.).
  28. ↑ Adam. Krims, Rap music and the poetics of identity, Cambridge University Press, 2003, ISBN 0-521-63268-4, OCLC 605616064 [dostęp 2020-01-22].
  29. ↑ a b c d e Kool Moe Dee (Musician), There's a god on the mic : the true 50 greatest MCs, New York: Thunder's Mouth Press, 2003, ISBN 1-56025-533-1, OCLC 52424168 [dostęp 2020-01-22].
  30. ↑ "'It's Hammer time!' M.C. Hammer: upbeat performer with high-voltage stage show broadens rap's appeal". Ebony. 1990. Archived from the original on July 8, 2012.



Zobacz też

 Zobacz też: hip-hop.

Przypisy

Bibliografia

  • Lidia Drabik (et al.): Słownik języka polskiego PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996. ISBN 978-83-01-14627-6.
Kultura hip-hop
Pojęcia
Podgatunki
Pochodne gatunki

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rap&oldid=58699802”