Aleksandr Hercen: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m zmiana kategorii |
|||
Linia 30: | Linia 30: | ||
'''Aleksandr Iwanowicz Hercen''' ({{w języku|ru|Александр Иванович Герцен}}; ur. {{data|1812-04-06}} w [[Moskwa|Moskwie]], [[Imperium Rosyjskie]], zm. {{data|1870-01-21}} w [[Paryż]]u, [[Francja]]) – [[Rosja|rosyjski]] pisarz, myśliciel społeczny, działacz polityczny popierający [[powstanie styczniowe]] w Polsce<ref>Chris Cook, John Stevenson, ''Leksykon nowożytnej historii Europy 1763-1999'', Warszawa 2000, s.377</ref>. Autor dzieła ''Rzeczy minione i rozmyślania'' uważanego za jeden z najlepszych utworów rosyjskiej prozy<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/263996/Aleksandr-Ivanovich-Herzen: ''Herzen chronicled his career in My Past and Thoughts (1861–67), which is considered to be one of the greatest works of Russian prose''.]</ref>. |
'''Aleksandr Iwanowicz Hercen''' ({{w języku|ru|Александр Иванович Герцен}}; ur. {{data|1812-04-06}} w [[Moskwa|Moskwie]], [[Imperium Rosyjskie]], zm. {{data|1870-01-21}} w [[Paryż]]u, [[Francja]]) – [[Rosja|rosyjski]] pisarz, myśliciel społeczny, działacz polityczny popierający [[powstanie styczniowe]] w Polsce<ref>Chris Cook, John Stevenson, ''Leksykon nowożytnej historii Europy 1763-1999'', Warszawa 2000, s.377</ref>. Autor dzieła ''Rzeczy minione i rozmyślania'' uważanego za jeden z najlepszych utworów rosyjskiej prozy<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/263996/Aleksandr-Ivanovich-Herzen: ''Herzen chronicled his career in My Past and Thoughts (1861–67), which is considered to be one of the greatest works of Russian prose''.]</ref>. |
||
Zwolennik poglądów rewolucyjno-demokratycznych. Jego doktryna „rosyjskiego socjalizmu”, |
Zwolennik poglądów rewolucyjno-demokratycznych. Jego doktryna „rosyjskiego socjalizmu”, który miał powstać w Rosji z ominięciem fazy kapitalizmu, wywarła duży wpływ na [[Narodnicy|rosyjskich narodników]]<ref>http://portalwiedzy.onet.pl/75378,,,,hercen_aleksander_iwanowicz,haslo.html.</ref>. |
||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
Wersja z 15:53, 13 mar 2020
Portret autorstwa Nikołaja Gaya, 1867 | |
Imię i nazwisko |
Aleksandr Iwanowicz Hercen |
---|---|
Data i miejsce urodzenia | |
Data i miejsce śmierci | |
Narodowość | |
Język | |
Alma Mater | |
Dziedzina sztuki | |
Muzeum artysty |
Dom-muzeum Hercena w Moskwie |
Ważne dzieła | |
| |
Aleksandr Iwanowicz Hercen (ros. Александр Иванович Герцен; ur. 25 marca?/6 kwietnia 1812 w Moskwie, Imperium Rosyjskie, zm. 9 stycznia?/21 stycznia 1870 w Paryżu, Francja) – rosyjski pisarz, myśliciel społeczny, działacz polityczny popierający powstanie styczniowe w Polsce[1]. Autor dzieła Rzeczy minione i rozmyślania uważanego za jeden z najlepszych utworów rosyjskiej prozy[2].
Zwolennik poglądów rewolucyjno-demokratycznych. Jego doktryna „rosyjskiego socjalizmu”, który miał powstać w Rosji z ominięciem fazy kapitalizmu, wywarła duży wpływ na rosyjskich narodników[3].
Życiorys
Urodził się w Moskwie, jako nieślubny syn rosyjskiego arystokraty Iwana Jakowlewa i pochodzącej ze Stuttgartu 16-letniej Henrietty Wilhelminy Luisy Haag, nazwisko utworzono mu od das Herzchen (serduszko), jak zwracała się do niego matka.
Wstąpił na Uniwersytet Moskiewski w 1829 r., rozpoczął studia matematyczno-fizyczne. Początki zainteresowań społeczno-politycznych Hercena wiążą się z powstaniem dekabrystów i straceniem przywódców. Wraz z przyjacielem Mikołajem Ogariowem założył koło filozoficzne. Krąg zainteresowań Hercena oscylował wokół myśli socjalistyczno-utopijnej (Saint-Simon). Działalność Hercena wzbudziła podejrzliwość caratu, co doprowadziło do aresztowania uczestników koła. W 1835 Hercen, jako przywódca, został zesłany do pracy administracyjnej. Kiedy w 1840 powrócił do Moskwy był opozycyjnie nastrojonym myślicielem, zapoznał się z pracami Hegla, które wywarły na niego znaczny wpływ.
W ruchu społecznym Rosji Hercen zaczął odgrywać istotną rolę w latach czterdziestych, gdy aktywnie zwalczał słowianofilskie utopie społeczne. Oprócz publicystyki uprawiał wówczas twórczość artystyczną. Jako pisarz beletrystyczny znajdował się pod wpływem Gogola.
W roku 1847 Hercen wyjechał za granicę, a w 1850 uzyskał status emigranta politycznego. Projektował wszcząć walkę z reżimem mikołajowskim z zewnątrz. Z zachwytem śledził przebieg i rozwój Wiosny Ludów we Francji i Włoszech. Załamanie zrywu rewolucyjnego oznaczało dla Hercena kryzys światopoglądu i klęskę okcydentalistycznych ideałów.
W tym czasie rozgrywał się również osobisty dramat Hercena związany ze śmiercią żony.
Po pobycie we Włoszech, Francji i Szwajcarii w 1852, Hercen osiadł w Londynie, gdzie nawiązał współpracę z Towarzystwem Demokratycznym Polskim i przy jego pomocy organizował Wolną Drukarnię Rosyjską.
Po klęsce Rosji w wojnie krymskiej i śmierci Mikołaja I w 1855 założył czasopismo „Polarnaja Zwiezda”, nawiązujące do tradycji dekabrystów. W lipcu 1857 rozpoczął z Ogariowem druk „Kołokoła”, który kolportowany do Rosji stał się potężnym czynnikiem radykalizacji nastrojów. Od wydania manifestu carskiego w 1861 dotyczącego reformy uwłaszczeniowej, Hercen przeszedł na stanowisko rewolucyjnych demokratów, planując sojusz z Czernyszewskim, który został jednak wykluczony z życia społeczno-politycznego Rosji. Hercen zaś kładł podwaliny pod przyszły radykalny ruch narodnicki w Rosji. Wówczas też współpracował z Michałem Bakuninem.
Na przełomie lat 1861/1862 powstała pierwsza „Ziemla i Wola”, na którą wpływ miały poglądy Hercena. W 1863 poparł powstanie styczniowe, co spowodowało protesty emigracji rosyjskiej i utratę przez „Kołokoł” połowy abonentów[4]. W 1867 pismo, wobec braku zainteresowania, zostało zamknięte.
W latach 1852–1868 Hercen stworzył Rzeczy minione i rozmyślania, literacką kronikę własnego życia, ale też życia ideowego Rosji i Europy.
Wybrana twórczość
- dzieła literackie
- 1846 – Kto winien? lub Czyja wina? (ros. Кто виноват?)
- 1848 – Sroka złodziejka (ros. Сорока-воровка)
- próby pogodzenia idealizmu z materializmem
- O miejscu człowieka w przyrodzie
- Pierwsze spotkanie
- Legenda
- Drugie spotkanie
- kryzys ideałów
- 1852 – Listy z Francji i Włoch (ros. Письма из Франции и Италии)
- Z tamtego brzegu (ros. С того берега)
- teoria tzw. rosyjskiego socjalizmu chłopskiego
- O rozwoju idei rewolucyjnych w Rosji
- Końce i początki
- Do żołnierzy rosyjskich
- pamiętniki
- 1852-1868 – Rzeczy minione i rozmyślania (ros. Былое и думы)
Przypisy
- ↑ Chris Cook, John Stevenson, Leksykon nowożytnej historii Europy 1763-1999, Warszawa 2000, s.377
- ↑ Herzen chronicled his career in My Past and Thoughts (1861–67), which is considered to be one of the greatest works of Russian prose.
- ↑ http://portalwiedzy.onet.pl/75378,,,,hercen_aleksander_iwanowicz,haslo.html.
- ↑ Светлана Иванова, Обсуждение «польского вопроса» на страницах периодических изданий 60-х годов XIX века // Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego-Ежегодник Русско-польского института № 1 (2) 2012.
Bibliografia
Źródła w języku polskim
- Jan Kucharzewski, Od białego caratu do czerwonego (tom 1–7, Warszawa 1923–1935, Wyd. Kasy im Mianowskiego), Wyd. I powojenne pod red. nauk. Andrzeja Szwarca i Pawła Wieczorkiewicza. Warszawa 1998-2000 Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 83-01-12453-9.
Źródła w języku rosyjskim
- Светлана Иванова, Обсуждение «польского вопроса» на страницах периодических изданий 60-х годов XIX века // Rocznik Instytutu Polsko-Rosyjskiego-Ежегодник Русско-польского института № 1 (2) 2012
- Biografia Hercena na portalu Peoples.ru. [dostęp 2014-03-11]. (ros.).
- Biografia Hercena na portalu Chronos. [dostęp 2014-03-11]. (ros.).
- Biografia Hercena na portalu Krugoswiet. [dostęp 2014-03-11]. (ros.).
Źródła w języku angielskim
- Biografia Hercena w Encyclopædia Britannica. [dostęp 2014-03-11]. (ang.).
- Biografia Hercena na portalu Russiapedia. [dostęp 2014-03-11]. (ang.).
- Biografia Hercena i informacja o jego pochówku na portalu Find A Grave. [dostęp 2014-03-11]. (ang.).
Linki zewnętrzne
- Adam Michnik. Nasz przyjaciel Hercen // Wyborcza
- ISNI: 0000000122769724
- VIAF: 295141994
- LCCN: n81041653
- GND: 118639218
- NDL: 00440798
- LIBRIS: 97mpqt5t1nkkgft
- BnF: 119047551
- SUDOC: 026889390
- SBN: VIAV094868
- NLA: 35894053
- NKC: jn20000601764, uk20201077049
- RSL: 000085065
- BNE: XX1010917
- NTA: 068672160
- BIBSYS: 90093417
- CiNii: DA00470445
- Open Library: OL126961A
- PLWABN: 9810660509205606
- NUKAT: n96030034
- OBIN: 38854
- J9U: 987007262784405171
- PTBNP: 57433, 1574258, 452126
- CANTIC: a19235136
- LNB: 000027794
- NSK: 000079719
- CONOR: 155309411
- BNC: 000507820, 000552413
- ΕΒΕ: 62039
- KRNLK: KAC201822642
- LIH: LNB:V*121501;=yh
- WorldCat: lccn-n81041653