Ratownik medyczny

Ratownik medyczny – osoba wykonująca samodzielny i wolny zawód medyczny, posiadająca wiedzę i uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych w zakładach opieki zdrowotnej, w szczególności do udzielania świadczeń zdrowotnych w sytuacji nagłego stanu zagrożenia życia lub zdrowia. Zajmuje się także szeroko rozumianą edukacją zdrowotną i promocją zdrowia. Ratownik medyczny podczas udzielania świadczeń zdrowotnych korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszowi publicznemu, zgodnie z zapisami Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Kompetencje i uprawnienia ratownika medycznego są znacznie wyższe niż uprawnienia pielęgniarek - które działają tylko i wyłącznie na zlecenie lekarza. Ratownik medyczny może samodzielnie podejmować działania i podawać leki bez zleceń lekarskich, również w oddziałach szpitalch. Porównanie ratownika medycznego do pielęgniarki uwłacza godności zawodu ratownika medycznego. Dlatego też nie należy porównać do siebie tych oby dwóch zawodów.

Ratownicy medyczni w Polsce

Informacje ogólne o zawodzie ratownika medycznego

Ratownik medyczny posiada kwalifikacje i uprawnienia do udzielania świadczeń diagnostycznych, leczniczych, zapobiegawczych i profilaktycznych, szczególnie w ostrych stanach zagrożenia życia lub zdrowia u noworodków, niemowląt, dzieci i dorosłych.

Kwalifikacje i uprawnienia ratownika medycznego w szczególności obejmują świadczenia zdrowotne z dziedziny medycyny ratunkowej, medycyny urazowej, intensywnej terapii, a także szeregu innych dziedzin klinicznych (traumatologia, choroby wewnętrzne, neonatologia, pediatria, położnictwo i ginekologia, chirurgia, anestezjologia, kardiologia, neurologia, neurotraumatologia, psychiatria).

Zawód ratownika medycznego w Polsce jest zawodem samodzielnym oraz regulowanym.

Jest to zawód wymagający obszernej i interdyscyplinarnej wiedzy medycznej i umiejętności praktycznych, ze względu na specyfikę i ciężkość stanów klinicznych z którymi na co dzień spotykają się ratownicy medyczni. Profesja ta wymaga także ponadprzeciętnej odporności na stres i cierpienie ludzkie, a także trzeźwości umysłu w sytuacjach krytycznych.

Ratownik medyczny zobowiązany jest ustawowo do stałego doskonalenia zawodowego i rozwoju. Doskonalenie zawodowe ratownika medycznego jest realizowane w pięcioletnich okresach edukacyjnych. Doskonalenie zawodowe obejmuje kursy doskonalące, seminaria oraz szeroko pojęte samokształcenie.

Aktualne regulacje prawne nakładają na absolwenta kierunku Ratownictwo Medyczne obowiązek złożenia Państwowego Egzaminu z Ratownictwa Medycznego (PERM), który umożliwi uzyskanie prawa wykonywania zawodu ratownika medycznego po uzyskaniu tytułu licencjata.

Kształcenie

Obecnie w Polsce tytuł zawodowy i uprawnienia ratownika medycznego uzyskuje się po ukończeniu 3-letnich studiów licencjackich na uczelni o profilu medycznym. Po ukończeniu wyższych studiów zawodowych uzyskuje się tytuł zawodowy licencjata na kierunku ratownictwo medyczne. Absolwenci ratownictwa medycznego wykonują w myśl znowelizowanej ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym z dnia 8 września 2006 roku zawód ratownika medycznego.

Ratownik medyczny posiadający tytuł licencjata ratownictwa medycznego posiada możliwość podjęcia studiów II stopnia (magisterskich) oraz studiów III stopnia (doktoranckich).

Ratownicy medyczni pracują w zespołach wyjazdowych ratownictwa medycznego (P – podstawowy, S – specjalistyczny, N-neonatologiczny), szpitalnych oddziałach ratunkowych (SOR) i izbach przyjęć, oddziałach intensywnej terapii (OIT, OIOM), innych oddziałach szpitalnych, jednostkach GOPR, TOPR, WOPR, prowadzą szkolenia z zakresu pierwszej pomocy i kwalifikowanej pierwszej pomocy, a także wykonują zawód w Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym (LPR), jednostkach samorządowych, wojskowych oraz podległych MON i MSWiA (Policja, PSP, Straż Graniczna).

Zakres wykonywanych czynności

Polscy ratownicy medyczni

Czynności, które mogą być podejmowane samodzielnie przez ratownika medycznego:

• Ocena stanu pacjenta. Kliniczne badanie podmiotowe i przedmiotowe.
• Układanie pacjenta w pozycji właściwej dla stanu pacjenta lub odniesionych obrażeń.
• Podjęcie i prowadzenie podstawowej i zaawansowanej resuscytacji krążeniowo-oddechowej zgodnie z aktualną wiedzą medyczną.
• Bezprzyrządowe przywracanie drożności dróg oddechowych.
• Przyrządowe przywracanie i zabezpieczanie drożności dróg oddechowych z zastosowaniem w szczególności:
  • rurki ustno-gardłowej;
  • rurki nosowo-gardłowej;
  • przyrządów nadgłośniowych (maska krtaniowa, rurka krtaniowa);
  • konikopunkcji.
• Odsysanie dróg oddechowych metodą otwartą i zamkniętą.
• Podjęcie tlenoterapii czynnej lub wspomagania oddechu lub sztucznej wentylacji płuc metodami bez przyrządowymi i przyrządowymi, z użyciem tlenu lub powietrza, w tym z użyciem respiratora.
• Wykonanie intubacji dotchawiczej i prowadzenie wentylacji w nagłym zatrzymaniu krążenia.
• Wykonanie defibrylacji manualnej na podstawie EKG lub zapisu kardiomonitora.
• Wykonanie defibrylacji zautomatyzowanej.
• Wykonanie przezskórnej elektrostymulacji serca w bradyarytmiach, w przypadku pacjentów niestabilnych hemodynamicznie.
• Wykonanie kardiowersji w tachyarytmiach, w przypadku pacjentów niestabilnych hemodynamicznie.
• Wykonanie i ocena zapisu EKG.
• Monitorowanie czynności układu oddechowego.
• Monitorowanie czynności układu krążenia.
• Wykonanie kaniulacji naczyń obwodowych oraz żyły szyjnej zewnętrznej.
• Wykonanie dojścia doszpikowego.
• Podawanie leków drogą dożylną, domięśniową, podskórną, śródskórną, doustną, podjęzykową, dopoliczkową, wziewną, dotchawiczą, doodbytniczą oraz doszpikową.
• Odbarczanie odmy prężnej drogą nakłucia jamy opłucnowej.
• Oznaczanie parametrów krytycznych z użyciem dostępnego sprzętu.
• Opatrywanie ran.
• Tamowanie krwawień zewnętrznych.
• Unieruchamianie i zabezpieczanie złamań, zwichnięć i skręceń.
• Unieruchamianie kręgosłupa ze szczególnym uwzględnieniem odcinka szyjnego.
• Przyjęcie porodu i opieka medyczna nad noworodkiem i położnicą.
• Wykonanie segregacji medycznej (triage) pierwotnej i wtórnej.
• Przygotowanie pacjenta do transportu lądowego i powietrznego oraz opieka medyczna podczas transportu.
• Wykonanie pomiaru temperatury głębokiej.
• Cewnikowanie pęcherza moczowego.
• Zakładanie sondy żołądkowej i płukanie żołądka.
• Podawanie na zlecenie lekarza leków innych niż wymienione poniżej.

Leki, które ratownik medyczny może podawać samodzielnie:

• Acidum acetylsalicylicum (tabletki)
• Adenosinum (roztwór do wstrzykiwań)
• Amiodaroni hydrochloridum (roztwór do wstrzykiwań)
• Atropini sulfas (roztwór do wstrzykiwań)
• Isosorbidi mononitras (tabletki)
• Budesonidum (zawiesina do nebulizacji)
• Captoprilum (tabletki)
• Clemastinum (roztwór do wstrzykiwań)
• Clonazepamum (roztwór do wstrzykiwań)
• Clopidogrelum (tabletki) - po teletransmisji EKG i konsultacji specjalistycznej
• Dexamethasoni phosphas (roztwór do wstrzykiwań)
• Diazepamum (tabletki, roztwór do wstrzykiwań, wlewka doodbytnicza)
• Drotaverini hydrochloridum (roztwór do wstrzykiwań)
• Epinephrinum (roztwór do wstrzykiwań)
• Fentanylum (roztwór do wstrzykiwań)
• Flumazenilum (roztwór do wstrzykiwań)
• Furosemidum (roztwór do wstrzykiwań)
• Glyceroli trinitras (tabletki, aerozol do stosowania podjęzykowego)
• Glucagoni hydrochloridum (roztwór do wstrzykiwań)
• Glucosum 5% (roztwór do wlewu dożylnego)
• Glucosum 20% (roztwór do wstrzykiwań)
• Heparinum natricum (roztwór do wstrzykiwań)
• Hydrocortisonum (roztwór do wstrzykiwań)
• Hydroxyzinum (tabletki, roztwór do wstrzykiwań)
• Ibuprofenum (tabletki)
• Ketoprofenum (tabletki, roztwór do wstrzykiwań)
• Lidocaini hydrochloridum (roztwór do wstrzykiwań, żel)
• Magnesii sulfas roztwór do wstrzykiwań
• Mannitolum – 15% roztwór do wlewu dożylnego
• Metamizolum natricum roztwór do wstrzykiwań
• Metoclopramidum roztwór do wstrzykiwań
• Metoprololi tartras roztwór do wstrzykiwań
• Midazolamum roztwór do wstrzykiwań
• Morphini sulfas roztwór do wstrzykiwań
• Naloxoni hydrochloridum roztwór do wstrzykiwań
• Natrii chloridum 0,9% roztwór do wlewu dożylnego
• Natrii hydrogenocarbonas 8,4% roztwór do wstrzykiwań
• Papaverini hydrochloridum roztwór do wstrzykiwań
• Paracetamolum czopki, tabletki, roztwór do wstrzykiwań
• Płyn fizjologiczny wieloelektrolitowy izotoniczny (roztwór do wlewu dożylnego)
• Płyny koloidowe niewymagające pobierania przed iniekcją krwi na grupę oraz próby krzyżowej - skrobia hydroksyetylowana, żelatyna modyfikowana (roztwór do wlewu dożylnego)
• Salbutamolum (roztwór do wstrzykiwań, roztwór do nebulizacji)
• Solutio Ringeri - zbilansowany roztwór elektrolitowy (roztwór do wlewu dożylnego)
• Thiethylperazinum (czopki, roztwór do wstrzykiwań)
• Ticagrelor (tabletki) po teletransmisji EKG i konsultacji specjalistycznej
• Tlen medyczny (gaz)
• Urapidilum (roztwór do wstrzykiwań)
• Desmopressinum (tabletki, aerozol, roztwór do wstrzykiwań)
• koncentraty czynników krzepnięcia (roztwór do wstrzykiwań)

Świadczenia zdrowotne, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego w ramach zadań Policji, Służby Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej oraz formacji i jednostek wojskowych

Ustawodawca reguluje odpowiednimi rozporządzeniami kwalifikacje i kompetencje ratownika medycznego w ww. formacjach.

Poza wyżej wymienionymi świadczeniami, które ratownik medyczny może wykonywać samodzielnie, po odbyciu odpowiedniego kursu kwalifikacyjnego Ministerstwa Obrony Narodowej (MON) lub Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA) ratownik medyczny jest uprawniony do udzielania następujących świadczeń: w zakresie medycyny pola walki, stosowania antybiotykoterapii i farmakoterapii specjalistycznej, małej chirurgii - rewizja i zszywanie ran, chirurgii ratunkowej - fasciotomia, torakotomia, konikotomia oraz drobne zabiegi chirurgiczne, anestezja i analgezja oraz blokady nerwowe, psychologiczna interwencja kryzysowa, badanie ultrasonograficzne (USG) w stanach nagłych i wiele innych świadczeń specjalistycznych. Świadczenia te nie obejmują ratownictwa cywilnego ze względu na ich specyfikę i złożoność.

Polscy ratownicy medyczni podejmują też zadania zawodowe za granicami kraju, podczas misji wojskowych Polskiego Kontyngentu Wojskowego, PCK i Polskiego Centrum Pomocy Międzynarodowej.

Ratownicy medyczni za granicą

Odpowiednikiem zawodu w krajach anglosaskich jest Paramedic a w Niemczech Rettungsassistent (nie da się jednoznacznie określić odpowiedników ze względu na inny rodzaj szkolenia).

W większości krajów osoby posiadające polski tytuł licencjata ratownictwa medycznego mogą wykonywać swój zawód po zarejestrowaniu się w odpowiednich organizacjach (np. w Wielkiej Brytanii jest to Health & Care Professions Council) bez konieczności odbywania dodatkowego szkolenia (w określonych przypadkach HCPC może dopuścić do rejestracji pod warunkiem odbycia krótkiego szkolenia, zazwyczaj chodzi o procedury w określonych sytuacjach i różnice wynikające z innego prawa w danym kraju) – oznacza to, że zdobyty w Polsce tytuł jest równoważny z jego ekwiwalentem w danym kraju. Nieprawne używanie tytułu Paramedic w Wielkiej Brytanii jest przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności do 5 lat i ściganym z urzędu.

Bibliografia

• Ratownik medyczny na stronie Ministerstwa Zdrowia
• USTAWA z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym na stronie Ministerstwa Zdrowia