Liczebnik: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
Matematyka |
Wycofano ostatnią zmianę treści (wprowadzoną przez 178.214.8.16) – eksperyment edycyjny Znacznik: Ręczne wycofanie zmian |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| ⚫ | |||
3 |
|||
| ⚫ | |||
skrót od matematyki w mnożeniu i dzieleniu |
|||
== Liczebnik w języku polskim == |
== Liczebnik w języku polskim == |
||
Wersja z 15:24, 11 wrz 2020
Liczebnik – część mowy określająca cechy ilościowe desygnatu: liczbę, ilość, liczebność, wielokrotność lub kolejność[1]. Odpowiadają na pytania: ile? który z kolei?
Liczebnik w języku polskim
W języku polskim wyróżnia się następujące rodzaje[2]:
- liczebniki główne (np. jeden, dwa, trzy),
- liczebniki porządkowe (np. pierwszy, drugi, trzeci),
- liczebniki zbiorowe (np. dwoje, troje, czworo, sto dwadzieścia troje),
- liczebniki ułamkowe (np. jedna druga, trzy czwarte),
- liczebniki nieokreślone (np. kilka, wiele, dużo, kilkaset),
- liczebniki mnożne (np. potrójny),
- liczebniki wielorakie (np. trojaki).
Liczebników zbiorowych używa się do określenia liczby, w przypadku[3]:
- płci mieszanej, np. dwudziestu pracowników (sami mężczyźni lub same kobiety) → dwadzieścioro pracowników (kobiety i mężczyźni);
- rzeczowników zakończonych w mianowniku, w liczbie pojedynczej na -ę, np. dwoje jagniąt (w mianowniku forma jagnię);
- gdy rzeczownik nie występuje w liczbie pojedynczej, np. troje skrzypiec (rzeczownik skrzypce nie występuje w liczbie pojedynczej); UWAGA! Nie stosować przy rzeczownikach niepoliczalnych!
- w tradycyjnych połączeniach, np. dwoje oczu (rzeczownik oko występuje w liczbie pojedynczej i nie kończy się w mianowniku na -ę, ale utarło się w języku polskim, że należy zastosować liczebnik zbiorowy).
Rzeczowniki odliczebnikowe (liczebnik abstrakcyjny)[2] są to rzeczowniki powstałe na podstawie liczebnika np. jedynka, dwójka, trójka.
W językach świata
Liczebniki występują w większości języków świata. Za wyjątek uchodzi język pirahã z dżungli amazońskiej. W języku tym występują tylko wyrazy hoi – mało i baagiso – dużo. Nie występuje też liczba mnoga rzeczowników i zaimków[4].
W językach indoeuropejskich, semickich, ałtajskich i chińsko-tybetańskich system liczebnika jest oparty na układzie dziesiętnym. Rozpowszechnienie tej bazy wynika z faktu, że ludzie mają dziesięć palców u rąk.
Wiele plemion w Afryce i Oceanii używa systemu opartego na liczebnikach o bazie 5. W niektórych językach Nowej Gwinei system jest oparty na bazie 4 lub 8[5]. Prekolumbijska cywilizacja Majów używała systemu dwudziestkowego, a Sumerowie – sześćdziesiątkowego.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Bąk 1977 ↓, s. 170.
- ↑ a b Polański 1999 ↓, s. 338.
- ↑ Nagórko 2007 ↓, s. 168-169.
- ↑ Daniel L. Everett Constraints on Grammar and Cognition in Pirahã (ang.).
- ↑ J.E. Phythian Counting Systems of Papua New Guinea (ang.).
Bibliografia
- Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego - zarys popularny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977. ISBN 83-214-0923-7.
- Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.
- Encyklopedia językoznawstwa ogólnego. Red. Kazimierz Polański. Wrocław: Ossolineum, 1999. ISBN 83-04-04445-5.