Taoizm

Taijitu – symbol dopełniania się yin i yang

Taoizm (czasem zapisywany jako daoizm) – tradycyjny chiński system filozoficzny i religijny. Stworzenie filozofii taoistycznej przypisuje się mędrcowi zwanemu Laozi w VI wieku p.n.e., taoizm religijny powstał w II i III wieku n.e. Za najważniejsze księgi taoizmu uważa się Daodejing oraz Zhuangzi.

Taoizm był jednym, obok konfucjanizmu, z dwóch najważniejszych systemów filozoficzno-religijnych w Chinach. Taoizm religijny – w przeciwieństwie do względnie ortodoksyjnego konfucjanizmu – był jednak otwarty na zapożyczenia z innych wierzeń. W różnych okresach otwierał się na elementy konfucjanizmu, szamanizmu, buddyzmu, chrześcijaństwa i manicheizmu.

Powstanie

Tradycyjnie przyjęto, że twórcą taoizmu był Laozi, jednak nie jest to jasne. Taoizm powstawał w czasach wielkich przemian politycznych i filozoficznych w Chinach. Wielu filozofów (m.in. Konfucjusz) właśnie wtedy rozpoczęło głosić swe nauki. Niektórzy powstanie taoizmu przypisują legistom – filozofom uważającym prawo za największą wartość, promujących bierną postawę wobec świata oraz często określającym życie człowieka mianem Dao – drogi.

Taoizm filozoficzny

Taoizm filozoficzny (道家, daojia) to jeden z głównych (obok konfucjanizmu i buddyzmu) kierunków klasya na osiągnięcie harmonii wu wei. Pod tym względem taoizm jest podobwość konfucjanizmu i państwowotwórcze wysiłki legistów, głosząc prostotę, pozorną słabość i ograniczenie porządku władzy i roli państwa do minimum. Sławne cytaty z Daodejing głoszą: „Im więcej ustaw i przepisów tym więcej przestępstw”

• • Laozi

    Daodejing

• Trzeci okres taoizmu
  • Zhuangzi (369–286 p.n.e.)

    Zhuangzi

• Neotaoizm
  • Racjonaliści:
    • He Yan (195/209–249)
    • Wang Bi (226–249)
    • Guo Xiang (zm. ok. 312 r n.e.)

      Komentarz do Zhuangzi

    • Xiang Xiu (ok. 221 – ok. 300)

      Komentarz do Zhuangzi

  • Sentymentaliści:
    • Liu Yiqing (403–444)

      Współczesne zapiski nowych rozmów

    • Liu Jun (463–521)

Taoizm religijny

Duchowny taoistyczny

Taoizm religijny (道敎, daojiao) to rdzenna religia powstała przez połączenie filozofii taoistycznej z wierzeniami ludowymi i magicznymi. Głosi m.in. jedność zasad yin i yang, których wzajemne dopełnianie się w dao stanowi podstawę harmonii świata.

W roku 440 taoizm został na pewien czas oficjalną religią chińską. W roku 666 Laozi został deifikowany i wyniesiony ponad Buddę i Konfucjusza. Później wprowadzono do taoizmu mnóstwo bóstw z wierzeń ludowych, przez co taoizm religijny oddalił się znacznie od swych filozoficznych korzeni.

Pięć żywiołów, czy też przemian taoizmu to kolejno: woda, drzewo, ogień, ziemia, metal.

Z taoizmem religijnym związane są też: medycyna chińska i nauka (proch czarny, wynaleziony przez taoistycznego chemika w Chinach w IX wieku), wewnętrzne style walki, techniki dywinacyjne np. w oparciu o Yijing (Księgę Przemian), alchemia, poszukiwanie sposobów na długowieczność, poszukiwania naturalnej równowagi energetycznej w otoczeniu człowieka feng shui.

W taoizmie religijnym wyszczególnić można dwa nurty, nurt ludowy i nurt świątynny. Nurt świątynny dzielimy na dwie główne gałęzie:

• Droga Słusznej Jedności (Zhengyi Dao) – obejmuje te szkoły, które uciekają się do praktyk czarnoksięskich, takich jak amulety, talizmany i egzorcyzmy.
  • Szkoła Pięciu Miar (Wudoumi Dao), która potem połączyła się z następną:
  • Szkołą Niebiańskich Mistrzów (Tianshi Dao) i stworzyła teokratyczne państewko
    • Zhang Daoling (ok. 34 – ok. 156) – założyciel szkoły
  • Szkoła Najwyższego Spokoju (Taiping Dao)
    • Zhang Jue (II w.)
  • Szkoła Higieny Bogów Wewnętrznych (II – IV w.)

    Nefrytowy klasyk żółtej komnaty (ok. 200)

    Prawdziwy klasyk wielkiej tajemnicy

  • Szkoła Czarodziejskiego Klejnotu (Lingbao Pai)
• Szkoła Doskonałego Objawienia (Quanzhen Dao), której założycielem był Wang Chongyang (Wang Zhe, 1112–1170), dzieląca się na kilka sekt, z których najważniejsza to:
  • „Longmen – Smocze wrota” powstała na przełomie XII i XIII w. i założona przez Qiu Chuji (Qiu Changchun), który był uczniem Wanga; odmiana zapoczątkowana przez Wanga nazywana jest Szkołą Północną
  • Szkoła Południowa – została faktycznie zapoczątkowana przez Zhang Boduana i jego uczniów; Zhang dokonał syntezy nauk taoistycznych z buddyjskim chanem (jap. zen)
    • Liu Haichan (X w.)
  • Wewnętrzny Eliksir – jest podstawową i najważniejszą częścią praktyk taoistycznych szkół płd i pn; praktyki te wywodzą się od Zhongli Quana i Lü Dongbina, dwóch nieśmiertelnych; ważne teksty szkoły to przede wszystkim „Przebudzenie do Rzeczywistości” Zhanga Boduana (najwcześniejszy praktyczny przewodnik wewnętrznej alchemii)
    • Chen Tuan (906–989)
    • Zhang Boduan (984–1082)

Związki taoizmu z buddyzmem

Około 300 roku n.e. pojawiła się przypisywana Laozi księga Huahujing (化胡經, czyli [Klasyczna] Księga o nawróceniu barbarzyńców). Opisuje ona działalność misjonarską mistrza Lao w Indiach, a zwłaszcza nauki przekazywane przez mistrza Buddzie. Była popularna w kręgach taoistycznych, a zwłaszcza wykorzystywana by dowieść wyższości nad buddyzmem i tego, że jest on jedynie hinduską odmianą taoizmu. W odpowiedzi na te ataki buddyści uznali ją za oszczerstwo, a także przesunęli datę urodzenia Buddy na XI wiek p.n.e., by wykluczyć jego powiązania z Laozi. Pozycja jest dziś praktycznie niedostępna. Wraz z inwazją buddyzmu w Chinach, obie doktryny uległy zespoleniu, co zaowocowało powstaniem buddyzmu chán (z którego wywodzi się koreański sŏn, japoński zen i wietnamski thiền). W rzeczywistości taoizm religijny przejął wiele doktryn buddyjskich jak reinkarnacja, obraz nieba i piekła, odpłacanie za nasze uczynki na ziemi. Przejęto także wiele pomniejszych bóstw buddyjskich. Te dwie religie różnią się jednak jeśli chodzi o istotę życia. Dla buddyzmu życie to cierpienie (dukkha), co kłóci się z pragnieniem nieśmiertelności i zadowolenia z życia taoistów.

Linki zewnętrzne

• RonnieR. Littlejohn RonnieR., Daoist Philosophy, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27]  (ang.).

Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-08-07]:

• ChadCh. Hansen ChadCh., Daoism, 28 czerwca 2007 . (Taoizm)
• FabrizioF. Pregadio FabrizioF., Religious Daoism, 19 sierpnia 2016 . (Taoizm religijny)