Adam Bunsch: Różnice pomiędzy wersjami

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
JCRZ (dyskusja | edycje)
Redaktorzy
24 061 edycji
m drobne techniczne, WP:SK
m poprawa linków
Linia 76: Linia 76:
Wybór jego sztuk teatralnych został wydany w zbiorze ''Adam Bunsch. Dramaty'' (1974), z przedmową T. Kudlińskiego<ref>{{Cytuj książkę |autor = Adam Bunsch |tytuł = Dramaty |wydawca = WL |miejsce = Kraków |data = 1974}}</ref>.
Wybór jego sztuk teatralnych został wydany w zbiorze ''Adam Bunsch. Dramaty'' (1974), z przedmową T. Kudlińskiego<ref>{{Cytuj książkę |autor = Adam Bunsch |tytuł = Dramaty |wydawca = WL |miejsce = Kraków |data = 1974}}</ref>.


W roku 1987 odbyła się wystawa retrospektywna w [[Muzeum Lubelskie w Lublinie|Muzeum Okręgowym w Lublinie]], a najpełniejszą prezentacją jego twórczości była zorganizowana przez Muzea: [[Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej – Zamek książąt Sułkowskich|Okręgowe w Bielsku-Białej]], Diecezjalne oraz [[Muzeum Śląskie w Katowicach|Śląskie w Katowicach]] w 1992 r. wystawa w Bielsku-Białej pt. ''Adam Bunsch 1896–1969''<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Adam Bunsch 1896–1969 (Katalog) |wydawca = Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach |miejsce = Katowice |data = 1992}}</ref>.
W roku 1987 odbyła się wystawa retrospektywna w [[Muzeum Narodowe w Lublinie|Muzeum Okręgowym w Lublinie]], a najpełniejszą prezentacją jego twórczości była zorganizowana przez Muzea: [[Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej – Zamek książąt Sułkowskich|Okręgowe w Bielsku-Białej]], Diecezjalne oraz [[Muzeum Śląskie w Katowicach|Śląskie w Katowicach]] w 1992 r. wystawa w Bielsku-Białej pt. ''Adam Bunsch 1896–1969''<ref>{{Cytuj książkę |tytuł = Adam Bunsch 1896–1969 (Katalog) |wydawca = Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach |miejsce = Katowice |data = 1992}}</ref>.


== Przypisy ==
== Przypisy ==

Wersja z 17:33, 20 paź 2020

Adam Bunsch
Ilustracja
Adam Bunsch
Data i miejsce urodzenia

20 grudnia 1896
Kraków

Data i miejsce śmierci

15 maja 1969
Kraków

Narodowość

Polska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Walecznych (1920–1941) Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Multimedia w Wikimedia Commons

Adam Bunsch (ur. 20 grudnia 1896 w Krakowie, zm. 15 maja 1969 tamże) – polski malarz i grafik, autor witraży, także pedagog i dramatopisarz. Pozostawał w kręgu malarstwa młodopolskiego i symbolizmu, później skłaniał się ku realizmowi i nawiązywał do postimpresjonizmu.

Syn rzeźbiarza Alojzego Bunscha, starszy brat pisarza historycznego Karola Bunscha.

Życiorys

Młodość

Jego ojciec, Alojzy Bunsch, był profesorem Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie oraz rzeźbiarzem często podejmującym tematykę religijną[1], matka, Maria Aleksandra z d. Sadłowska, wywodziła się z rodziny lwowskich architektów[2]. Uczył się w Gimnazjum św. Anny w Krakowie (ob. I Liceum Ogólnokształcące im. B. Nowodworskiego), egzamin maturalny złożył w roku 1914. Na początku I wojny światowej wyjechał wraz z rodziną do Wiednia, gdzie w roku 1915 rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim oraz krótko uczęszczał na Akademię Sztuk Pięknych. Już w marcu roku 1915 został powołany do armii austriackiej, ukończył szkołę oficerów rezerwy artylerii (1915)[3] i do roku 1918 odbywał służbę garnizonową początkowo w Sopron, a później w Krakowie[4].

W roku 1917 rozpoczął studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w pracowni Józefa Mehoffera, jednocześnie podjął studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego[5].

Okres II Rzeczypospolitej

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił w roku 1918 do 1 pułku artylerii polowej Legionów. Walczył w wojnie polsko-ukraińskiej (1918–1919) biorąc udział w odsieczy Lwowa oraz w wojnie polsko-bolszewickiej. Dwukrotnie został odznaczony Krzyżem Walecznych (1921)[6]. W roku 1920 awansowany do stopnia podporucznika, został następnie zdemobilizowany ze względu na studia uniwersyteckie[7].

W roku 1921 zdał egzamin nauczycielski i przeprowadził się do Bielska podejmując pracę w tamtejszej Państwowej Szkole Przemysłowej jako nauczyciel, gospodarz kursu na wydziale mechanicznym, gdzie prowadził rysunek odręczny, rysunek zawodowy oraz szkicowanie.

Również w roku 1921 uzyskał dyplom ukończenia Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w dziedzinie malarstwa, jednocześnie otrzymał absolutorium z filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako malarz zadebiutował w 1921 r. biorąc udział w wystawach TPSP we Lwowie i Krakowie[8]. W roku 1922 ożenił się z Ludwiką z d. Kunaszowską (1898–1981). Jego dwaj synowie Ali (Alojzy) Bunsch (1925–1985, scenograf) i Franciszek Bunsch (ur. 1926, grafik) kontynuowali tradycję artystyczną, córka Helena (1928–2020) została doktorem medycyny, a syn Adam (1929–2005) był ekonomistą[9].

Jako mieszkaniec Bielska wszedł w dobre relacje z ważnymi dla polskiej kultury na Śląsku postaciami, jak pisarz Gustaw Morcinek, poetka Kazimiera Alberti, prezes śląskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk ks. Emil Szramek czy pisarz, animator kultury i dyrektor katowickiej rozgłośni Polskiego Radia (1934–1939) Stanisław Ligoń[10].

Plik:Image-Stained glass in Katowice (Kattowitz)2.jpg
Kościół Mariacki w Katowicach – witraż Adama Bunscha: Grzech III – nieczystość

Mimo przeniesienia się na Śląsk utrzymywał kontakt z krakowskim środowiskiem artystycznym, często wystawiał we Lwowie i warszawskiej „Zachęcie”. Uwagę krytyki zwróciły symboliczne obrazy olejne utrzymane w młodopolskiej stylistyce, takie jak: Taniec i śmierć, Czarne myśli o białych kwiatach, Mróz oraz Karnawałowa piosenka, wykazujące powinowactwa z malarstwem innego kontynuatora twórczości Malczewskiego i Mehoffera, Vlastimila Hofmana[8]. Osobną grupę stanowił cykl poświęcony przeżyciom wojennym, graficzny w rysunku i literacki w treści, m.in. Do zwycięstwa, Fatum, Przegląd odwodów, Śmierć i zapomnienie, Strach, czy nagrodzona srebrnym medalem na wystawie w „Zachęcie” (1930)[11] Karabinowa kula[12]. Od początku twórczości powstawały realistyczne, choć także przeniknięte młodopolską symboliką portrety rodzinne, np. Portret żony, Autoportret z żoną, Portret żony z dziećmi, Autoportret z cyklamenem.

Fascynacja grafiką chińską i japońską przyniosła liczne drzeworyty barwne wykonywane specjalną techniką z użyciem farb akwarelowych[13], oddające dekoracyjność różnych form natury. Były to m.in. Irysy, Róże, Cyklameny, Sikorki, Złote bażanty, Indyki, Wróble oraz studia innych motywów roślinnych i zwierzęcych.

Widoczna tendencja do posługiwania się alegorią oraz literackość kompozycji malarskiej łączyła się z zainteresowaniem teatrem[14]. Jako dramaturg zadebiutował sztuką Koń parowy wystawioną w r. 1933 w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie, realizacje sceniczne miały także: ponownie Koń parowy w Instytucie Teatralnym „Reduta” w Warszawie (1934), Dolary Pana Signac w Teatrze Polskim w Katowicach (1935) oraz Haneczka i duch w Instytucie Teatralnym „Reduta” (1939)[15]. W roku 1936 wydał wraz z T. Kudlińskim i W. Goreckim autorskie opracowanie Nowa realizacja Hamleta, utrzymywał także kontakt z S. I. Witkiewiczem (Witkacym) oraz J. Osterwą[16], był jednym z założycieli krakowskiej „Konfraterni teatralnej”[17].

Pod koniec lat 20. silnie uwidocznił się nurt tematyki religijnej[18]. Takie obrazy olejne jak: Zmartwychwstanie, Wskrzeszenie Łazarza, Kielich goryczy, Niewiasty u grobu, Jawnogrzesznica, Zwiastowanie wskazują na odwołanie się do spuścizny prerafaelitów i zwrot ku stylistyce art déco. W roku 1932 wziął udział w dużej Wystawie polskiej sztuki religijnej w Katowicach[19], stając się przedmiotem dyskusji i polemik krytyki. Do jego największych realizacji należał zespół witraży i polichromii przygotowany według programu ideowego ks. E. Szramka[20] w Kościele Mariackim w Katowicach (1936–1939), z czego szczególnie witraże (Cnoty i występki, Legenda o św. Jacku) są zaliczane do jego ważnych osiągnięć. Karton do witraża Serce Jezusa otrzymał złoty medal na Dorocznym Salonie w warszawskiej „Zachęcie” (1936).

W okresie międzywojennym wielokrotnie uczestniczył w wystawach ogólnopolskich m.in. w „Zachęcie” i międzynarodowych, należał do „Grupy Dziesięciu”[8]. W roku 1938 otrzymał tytuł profesora.

Okres II wojny światowej

Odznaka 1 Dywizji Pancernej gen. Maczka

W roku 1939 został zmobilizowany, uczestniczył w kampanii wrześniowej jako oficer nasłuchu radiowego, po ewakuacji na Węgry był internowany, lecz po ucieczce do Francji znalazł się w Wojsku Polskim. Po klęsce Francji został ewakuowany do Anglii, gdzie w roku 1940 otrzymał przydział jako oficer oświatowy do 10 Brygady Kawalerii Pancernej gen. S. Maczka, dla 1 Dywizji Pancernej zaprojektował odznakę rozpoznawczą[21]. Awansowano go na porucznika w roku 1943. Podczas pobytu w Anglii i Szkocji nie przerwał pracy artystycznej, malował portrety, stworzył patriotyczne witraże i obrazy dla Polskiego Kościoła Matki Boskiej Częstochowskiej i Świętego Kazimierza na Devonia Road w Londynie[22]. Wykonał tekę rysunków Szkicownik wojenny 1940–1945. Pod pseudonimem Andrzej Wart wydał dramaty Mariacki ołtarz Wita Stwosza, Co słychać (1942) oraz Gołębie brata Alberta (1943). W roku 1943 przydzielono go do Dowództwa Jednostek Terytorialnych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a w roku 1945 został zdemobilizowany i powrócił do Krakowa.

Po wojnie

Kościół Mariacki w Katowicach – witraż Adama Bunscha z cyklu Cnoty i występki

W roku 1946 mianowano go nauczycielem w Państwowej Szkole Przemysłowej w Bielsku, chociaż bez możliwości podjęcia pracy, w roku 1947 został przeniesiony do Państwowej Szkoły Przemysłowej w Krakowie, skąd jednak po trudnościach piętrzonych przez władze w roku 1951 został usunięty[23].

W Teatrze Miejskim w Częstochowie odbyła się w roku 1947 premiera dramatu o bracie Albercie (Adamie Chmielowskim) Przyszedł na ziemię święty, wydanego drukiem w tym samym czasie w Krakowie[14]. Starał się regularnie uczestniczyć w życiu artystycznym biorąc udział w wystawach zbiorowych malarstwa i grafiki. Związał się z konserwatywnym ugrupowaniem „Zachęta”, głoszącym program: „wierzymy w realizm mimo wszystkich rewolucji artystycznych”[24]. Świadome odcięcie się od nowej sztuki spowodowało brak zainteresowania ze strony ówczesnej krytyki artystycznej.

W jego powojennej działalności dominowała sztuka sakralna[25]. Zaprojektował duże zespoły witraży m.in. dla kościołów w Czechowicach-Dziedzicach (1939–1946), Lipniku (1948–1953), Rybniku (1953–1955), Jastarni (1954–1957), Piekarach Śląskich (1954–1958), Lanckoronie (1958), Ropczycach (1960–1962), ponadto w kilku kościołach w Anglii, a także dla Kościoła Katedralnego (1966) i Kaplicy Pałacu Biskupiego (1966) w Gnieźnie. Pełna lista zrealizowanych witraży przekracza 200 pozycji. Wykonywał także polichromie, m.in. w kościele w Katowicach-Zawodziu (1953–1955) oraz w Lipniku (1956).

Malarstwo Adama Bunscha na wystawie Sygnowano: Bunsch, Szczecin 2016

Malował również liczne akwarele i obrazy olejne o tematyce pejzażowej (m.in. widoki nadmorskie z Jastarni oraz podróży do Grecji i Włoch), utrzymane w tradycyjnej stylistyce postimpresjonistycznej, a także portrety rodzinne. Ponadto kontynuował w niezmienionej formie przedwojenną twórczość graficzną[26]. Przekrój jego dorobku zaprezentowano na wystawie Adam Bunsch w warszawskiej „Zachęcie” (1963)[27] oraz w krakowskim TPSP (1965).

W roku 1967 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[21].

Zmarł w roku 1969. Został pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.

Tablica pamiątkowa w Bielsku-Białej

Wybór jego sztuk teatralnych został wydany w zbiorze Adam Bunsch. Dramaty (1974), z przedmową T. Kudlińskiego[28].

W roku 1987 odbyła się wystawa retrospektywna w Muzeum Okręgowym w Lublinie, a najpełniejszą prezentacją jego twórczości była zorganizowana przez Muzea: Okręgowe w Bielsku-Białej, Diecezjalne oraz Śląskie w Katowicach w 1992 r. wystawa w Bielsku-Białej pt. Adam Bunsch 1896–1969[29].

Przypisy

  1. ↑ red. J. Langman: O polskiej sztuce religijnej. Katowice: Związek Artystów Śląskich, 1932, s. 159, 178.
  2. ↑ Zob. Internetowy Polski Słownik Biograficzny: Sadłowski Władysław Aleksander (1869–1940). [dostęp 2015-02-28].
  3. ↑ P. Benken: Artysta i artylerzysta - o służbie wojskowej Adama Bunscha w latach 1915–1945. „Klio", nr 50 (3)/2019. s. 137–153. [dostęp 2020-01-05].
  4. ↑ Dane biobibliograficzne na podstawie: Kalendarium życia i wydarzeń artystycznych. W: Adam Bunsch 1896–1969. Wyd. Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach, Katowice 1992, s. 25–24.
  5. ↑ B. Szczypka-Gwiazda: W kręgu śląskiej twórczości Adama Bunscha. W: Adam Bunsch 1896–1969. Katowice: Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach, 1992, s. 7.
  6. ↑ R. Lewicki, Zarys historii wojennej 1-go pułku artylerii polowej Legionów, Warszawa 1929, s. 56.
  7. ↑ Kalendarium życia i wydarzeń artystycznych. W: Adam Bunsch 1896–1969. Katowice: Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach, 1992, s. 25–34.
  8. ↑ a b c B. Szczypka-Gwiazda: Nieznane oblicze sztuki polskiej. W kręgu sztuki województwa śląskiego w dobie II Rzeczypospolitej. Katowice: Śląsk, 1996, s. 78–102. ISBN 83-85831-51-7.
  9. ↑ Życiorys artystyczny - Adam Bunsch. Adam Bunsch (1896–1969), malarz, dramaturg, pedagog. [dostęp 2016-07-18].
  10. ↑ red J. Polak: Bielsko-Biała w zwierciadle czasu – wspomnienia mieszkańców z lat 1900–1945. Bielsko-Biała: Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miasta w Bielsku-Białej, 2012, s. 274, 277, 281, 282, 417. ISBN 978-83-60136-91-1.
  11. ↑ W. Skrodzki. Na szlaku Młodej Polski. „Przegląd Artystyczny”. nr 6/16, 1963. 
  12. ↑ Karabinowa kula. Muzeum Cyfrowe MNW, Warszawa. [dostęp 2020-01-05].
  13. ↑ red: B. Chojnacka, M. F. Woźniak: Wielość w jedności – Drzeworyt polski po 1900 roku. Materiały z sesji naukowej. Bydgoszcz: Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, 2009, s. 46–47. ISBN 83-86580-69-0.
  14. ↑ a b T. Kudliński: Bunsch – dramaturg. W: Adam Bunsch. Dramaty. Kraków: WL, 1974, s. 5–20.
  15. ↑ Indeks sztuk. W: Adam Bunsch. Dramaty. Kraków: WL, 1974, s. 21–23.
  16. ↑ J. Szczublewski: Żywot Osterwy. Warszawa: PIW, 1973, s. 384, 385, 433, 436, 346, 437, 443, 444, 452, 453, 552.
  17. ↑ T. Kudliński: In Memoriam. W: Katalog wystawy retrospektywnej „Adam Bunsch” (1896–1969). Lublin: Muzeum Okręgowe, 1987, s. 10.
  18. ↑ Ks. A. Liedtke: Historia sztuki kościelnej w zarysie. Poznań: 1961, s. 333–334.
  19. ↑ red. J. Langman: O polskiej sztuce religijnej. Katowice: Związek Artystów Śląskich, 1932, s. 24, 31, 32, 202, 203, 204, 307, 309.
  20. ↑ Ks. H. Pyka. Mecenat artystyczny Ks. Emila Szramka w Parafii Mariackiej w Katowicach. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”. 25/26 (1992–93). s. 312–316. 
  21. ↑ a b Kalendarium życia i wydarzeń artystycznych. W: Adam Bunsch 1896–1969. Katowice: Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach, 1992, s. 25–34.
  22. ↑ Historia kościoła. Polska parafia MB Częstochowskiej i Św. Kazimierza w Londynie. [dostęp 2018-05-11].
  23. ↑ M. Polak: Bielsko mistrza Adama. [dostęp 2015-02-28].
  24. ↑ B. Szczypka-Gwiazda: W kręgu śląskiej twórczości Adama Bunscha. W: Adam Bunsch 1896–1969. Katowice: Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach, 1992, s. 14.
  25. ↑ Ks. H. Pyka: Adam Bunsch artystą Kościoła. W: Adam Bunsch 1896–1969. Katowice: Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach, 1992, s. 15–18.
  26. ↑ M. Grońska: Nowoczesny drzeworyt polski. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1971, s. 328–329, 381, 401–403, 415, 426.
  27. ↑ T.C. Adam Bunsch. „Tygodnik Powszechny”, 1963-03-21. 
  28. ↑ Adam Bunsch: Dramaty. Kraków: WL, 1974.
  29. ↑ Adam Bunsch 1896–1969 (Katalog). Katowice: Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach, 1992.

Bibliografia

  • J. Langman, O polskiej sztuce religijnej, Związek Artystów Śląskich, Katowice 1932, s. 24, 31, 32, 202, 203, 204, 307, 309.
  • Ks. A. Liedtke, Historia sztuki kościelnej w zarysie, Poznań 1961, s. 333–334.
  • W. Skrodzki, Na szlaku Młodej Polski, „Przegląd Artystyczny” 1963, nr 6–16.
  • T. Dobrowolski, Nowoczesne malarstwo polskie, Ossolineum, Warszawa 1964, t. III, s. 94.
  • M. Grońska, Nowoczesny drzeworyt polski, Ossolineum, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971, s. 328–329, 381, 401–403, 415, 426.
  • S. Marczak-Oborski, Myśl teatralna polskiej awangardy 1919–1939, WAiF, Warszawa 1973, s. 354–356, 440.
  • T. Kudliński, Bunsch – dramaturg, [w:] Adam Bunsch. Dramaty, WL, Kraków 1974, s. 5–20, indeks sztuk, s. 21–23.
  • T. Kudliński, Dawne i nowe przypadki „teatrała”, WL, Kraków 1975.
  • J. Szczublewski, Żywot Osterwy, PIW, Warszawa 1973, s. 384, 385, 433, 436, 346, 437, 443, 444, 452, 453, 552.
  • T. Kudliński, In Memoriam, [w:] Katalog wystawy retrospektywnej „Adam Bunsch” (1896–1969), Muzeum Okręgowe, Lublin 1987, s. 10.
  • Ks. H. Pyka, Mecenat artystyczny Ks. Emila Szramka w Parafii Mariackiej w Katowicach, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 25–26 (1992–93), s. 312–316.
  • Andrzej Kazimierz Olszewski, Dzieje sztuki polskiej 1890–1980, Warszawa: „Interpress”, 1988, s. 68, ISBN 83-223-2124-4, OCLC 69605238.
  • E. Chojecka, Przestrzeń, architektura, malarstwo, wybrane zagadnienia sztuki górnośląskiej, Katowice 1995.
  • Adam Bunsch 1896–1969 (Katalog), Wyd. Muzeum Okręgowe w Bielsku-Białej i Muzeum Śląskie w Katowicach, Katowice 1992.
  • B. Szczypka-Gwiazda, Nieznane oblicze sztuki polskiej. W kręgu sztuki województwa śląskiego w dobie II Rzeczypospolitej, Wyd. „Śląsk”, Katowice 1996, s. 78–102. ISBN 83-85831-51-7.
  • L. Makówka, Sztuka sakralna na Górnym Śląsku w II połowie XX wieku. Malarstwo i rzeźba, Katowice 2008, s. 176–181.
  • red. B. Chojnacka, M. F. Woźniak, Wielość w jedności – Drzeworyt polski po 1900 roku. Materiały z sesji naukowej, Wyd. Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2009, s. 46–47, ISBN 83-86580-69-0.
  • red J. Polak, Bielsko-Biała w zwierciadle czasu – wspomnienia mieszkańców z lat 1900–1945, Wyd. Wydział Kultury i Sztuki Urzędu Miasta w Bielsku-Białej, Bielsko-Biała 2012, s. 274, 277, 281, 282, 417. ISBN 978-83-60136-91-1.
  • Sygnowano: Bunsch – malarstwo, grafika, rzeźba, teatr, literatura (katalog), Szczecin 2016, s. 11–13.
  • J. Bończa-Szabłowski, Wielka planeta Bunsch, „Rzeczpospolita”, 22.04.2016. [dostęp 2016-06-08]
  • P. Benken, Artysta i artylerzysta - o służbie wojskowej Adama Bunscha w latach 1915–1945, „Klio", nr 50 (3)/2019, s. 137–153. ISSN 1643-8191 [dostęp 2020-01-05]

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Bunsch&oldid=61140089”