Karty polskie

Tuz winny	Tuz dzwonkowy

Karty polskie z XVI w.

Pierwsze karty typu francuskiego na terenie Rzeczypospolitej, można zauważyć, że król został nazwany błędnie wyżnikiem (odpowiednikiem wyżnika w typie francuskich jest dama)

Karty do gry w wista, o kolorach północnowłoskich, wydrukowane przez J.C. du Port w Warszawie

Wzór pruski, popularny do gry w skata na Śląsku, w ramach II RP i wczesnego PRL

Cztery damy w popularnym w II RP I PRL wzorze nadreńskim.

Karty polskie – tradycyjna nazwa na talię 36 kart o tzw. wzorze niemieckim. Składa się z czterech barw:

• 
  Wino (jego odpowiednikiem w typie francuskim jest pik)
• 
  Czerwień (jego odpowiednikiem w typie francuskim jest kier)
• 
  Żołądź (jego odpowiednikiem w typie francuskim jest trefl)
• 
  Dzwonek (jego odpowiednikiem w typie francuskim jest karo)

i pięciu figur:

	Tuz (jego odpowiednikiem w typie francuskim jest as)
	Kralka (jego odpowiednikiem w typie francuskim jest dziesiątka)
	Król (jego odpowiednikiem w typie francuskim jest król)
	Wyżnik (jego odpowiednikiem w typie francuskim jest dama)
	Niżnik (jego odpowiednikiem w typie francuskim jest walet)

i czterech blotek:

• 
  dziewiątka
• 
  ósemka
• 
  siódemka
• 
  szóstka

Niekiedy można było spotkać: piątkę, czwórkę i trójkę

• 
  piątka
• 
  czwórka
• 
  trójka

Historia

Pierwsze karty tego typu przywożone z Niemiec pojawiły się w polskich miastach już w XV stuleciu, niebawem też ruszyła produkcja krajowa. Według Łukasza Gołębiowskiego polskimi kartami grano m.in. w gry: kupiec, kasztelan, wózek, skrzetułka, drużbart, pamfil, chapanka, tryszak, mariasz, pikieta i ćwik.

Od XVIII w. zaczęły stopniowo dominować karty francuskie i przejęta stamtąd nomenklatura, zaś „tradycyjne” karty polskie przez cały wiek XIX traciły stopniowo popularność. Obecnie kartami tego wzoru (talia 32 sztuki) grywa się na Śląsku w skata.

Pełna talia

K
Wyż.
Niż.
10
9
8
7
6
5
4
3
2

O kartach w literaturze pięknej

• Ignacy Krasicki, Gracz

Zobacz też

• starszeństwo kart

Bibliografia

• Łukasz Gołębiowski, Gry i zabawy różnych stanów w kraju całym lub niektórych tylko prowincyach, Warszawa 1831.
• Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska ilustrowana.

Linki zewnętrzne

• Sławomir Cyfert: Krótka historia polskich kart do gry. [dostęp 2008-11-17].
• Talia kart z Austrii – podobna do tej polskiej