Kretowate: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Występowanie: Literówka Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej) |
drobne redakcyjne, drobne merytoryczne |
||
Linia 3: | Linia 3: | ||
|nazwa łacińska = Talpidae |
|nazwa łacińska = Talpidae |
||
|TSN = 179962 |
|TSN = 179962 |
||
|zoolog = [[Johann Fischer von Waldheim|G. Fischer]], |
|zoolog = [[Johann Fischer von Waldheim|G. Fischer]], 1814{{r|Fischer}} |
||
|okres istnienia = |
|||
|grafika = Talpa europaea MHNT.jpg |
|grafika = Talpa europaea MHNT.jpg |
||
|opis grafiki = [[ |
|opis grafiki = Przedstawiciel rodzaju – '''[[kret europejski]]''' (''Talpa europaea'') |
||
|typ = [[strunowce]] |
|typ = [[strunowce]] |
||
|podtyp = [[kręgowce]] |
|podtyp = [[kręgowce]] |
||
Linia 12: | Linia 11: | ||
|podgromada = [[żyworodne]] |
|podgromada = [[żyworodne]] |
||
|infragromada = [[łożyskowce]] |
|infragromada = [[łożyskowce]] |
||
|rząd = [[ |
|rząd = [[owadożery (ssaki)|owadożery]] |
||
|rodzina = kretowate |
|rodzina = kretowate |
||
|typ nomenklatoryczny = ''Talpa'' {{small|[[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758}} |
|||
|synonimy = |
|synonimy = |
||
|ranga podtaksonu = [[rodzina (biologia)|Podrodziny]] |
|ranga podtaksonu = [[rodzina (biologia)|Podrodziny]] |
||
Linia 20: | Linia 20: | ||
|commons = Category:Talpidae |
|commons = Category:Talpidae |
||
}} |
}} |
||
'''Kretowate'''{{r| |
'''Kretowate'''{{r|Cichocki&inni|Kowalski&inni}} (Talpidae) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] [[ssaki|ssaków]] z [[rząd (biologia)|rzędu]] [[owadożery (ssaki)|owadożerów]] (Eulipotyphla) przystosowanych do życia pod ziemią. |
||
== Występowanie == |
== Występowanie == |
||
Występują na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Jedynym przedstawicielem rodziny występującym współcześnie na terenie Polski jest [[kret europejski]] (''Talpa europaea''). Kretowate są znane ze śladów kopalnych [[eocen]]u. Na terenie Polski występowały w [[pliocen]]ie wymarłe gatunki z podrodziny Desmaninae. |
Występują na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej{{r|Burgin&inni|Wilson&Reeder}}. Jedynym przedstawicielem rodziny występującym współcześnie na terenie Polski jest [[kret europejski]] (''Talpa europaea''). Kretowate są znane ze śladów kopalnych [[eocen]]u. Na terenie Polski występowały w [[pliocen]]ie wymarłe gatunki z podrodziny Desmaninae. |
||
== Charakterystyka == |
== Charakterystyka == |
||
Linia 35: | Linia 35: | ||
== Systematyka == |
== Systematyka == |
||
Klasyfikacja [[Rodzaj (biologia)|rodzajów]] zaliczanych do rodziny kretowatych ulegała wielu zmianom. Autorzy wyróżniają od 3 do 5<ref>Kowalski K. (1971)</ref> podrodzin. |
Klasyfikacja [[Rodzaj (biologia)|rodzajów]] zaliczanych do rodziny kretowatych ulegała wielu zmianom. Autorzy wyróżniają od 3 do 5<ref>Kowalski K. (1971)</ref> podrodzin. Do rodziny należą następujące podrodziny{{r|Burgin&inni|Cichocki&inni}}: |
||
* Uropsilinae {{small|[[George Edward Dobson|Dobson]], 1883}} – [[sorkokrety]] |
|||
* Scolopinae – [[grzebacze (podrodzina ssaków)|grzebacze]] |
|||
* Talpinae – [[krety]] |
* Talpinae {{small|[[Johann Fischer von Waldheim|G. Fischer]], 1814, 1814}} – [[krety]] |
||
* Uropsilinae – [[sorkokrety]] |
|||
[[Plik:Desman-drawing.jpg|thumb|240px|[[Desman ukraiński]]]] |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
{{Przypisy| |
{{Przypisy| |
||
# <ref name="Fischer">{{cytuj książkę| autor = J.G. Fischer von Waldheim| tytuł = Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/29130071|rok = 1814|wydawca = Nicolai S. Vsevolozsky|miejsce = Mosquae | część = 3| strony = x|język = la}}</ref> |
|||
# <ref name="Cichocki&inni">Nazwy zwyczajowe za: {{Cytuj książkę | autor = W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 75-77| język = pl en}}</ref> |
|||
# <ref name="Burgin&inni">{{cytuj książkę| autor = C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest| tytuł = Illustrated Checklist of the Mammals of the World|url = https://www.lynxeds.com/product/illustrated-checklist-of-the-mammals-of-the-world/| rok = 2020|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|część = 2|tytuł części = Eulipotyphla to Carnivora|isbn = 978-84-16728-35-0|strony = 78–86|język = en}}</ref> |
|||
# <ref name="Kowalski&inni">{{cytuj książkę |autor = K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych| wydanie = IV| tytuł = Ssaki|wydawca = Wiedza Powszechna| seria = Mały słownik zoologiczny | miejsce = Warszawa| rok = 1991| strony = 151|isbn = 83-214-0637-8}}</ref> |
|||
# <ref name="Wilson&Reeder">{{cytuj stronę|autor = D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=13700625|tytuł = Family Talpidae |opublikowany = Johns Hopkins University Press |praca = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) |rok = 2005 | data dostępu = 2021-01-14}}</ref> |
|||
}} |
}} |
||
== Bibliografia == |
== Bibliografia == |
||
* {{cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Talpidae.html| tytuł = Talpidae| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web| data dostępu = 3 maja 2008| autor = Ciszek, D. & P. Myers.| rok = 2000| język = en }} |
|||
⚫ | |||
| tytuł = Talpidae |
|||
⚫ | |||
| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web |
|||
| data dostępu = 3 maja 2008 |
|||
| autor = Ciszek, D. & P. Myers. |
|||
| rok = 2000 |
|||
| język = en }} |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
{{Kontrola autorytatywna}} |
{{Kontrola autorytatywna}} |
Wersja z 13:23, 14 sty 2021
Talpidae[1] | |||
G. Fischer, 1814[2] | |||
Przedstawiciel rodzaju – kret europejski (Talpa europaea) | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Podtyp | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Infragromada | |||
Rząd | |||
Rodzina |
kretowate | ||
Typ nomenklatoryczny | |||
Talpa Linnaeus, 1758 | |||
Podrodziny | |||
|
Kretowate[3][4] (Talpidae) – rodzina ssaków z rzędu owadożerów (Eulipotyphla) przystosowanych do życia pod ziemią.
Występowanie
Występują na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej[5][6]. Jedynym przedstawicielem rodziny występującym współcześnie na terenie Polski jest kret europejski (Talpa europaea). Kretowate są znane ze śladów kopalnych eocenu. Na terenie Polski występowały w pliocenie wymarłe gatunki z podrodziny Desmaninae.
Charakterystyka
Budową ciała zbliżone są do ryjówkowatych. Charakteryzują się niewielkimi rozmiarami ciała, wąską, spłaszczoną czaszką z charakterystycznymi cienkimi łukami jarzmowymi. Większość ma silnie rozwinięte, zwrócone na zewnątrz, zakończone szpadlowatymi pazurami przednie kończyny przystosowane do kopania tuneli. Niektóre gatunki potrafią wykopać dziennie do 20 m podziemnego korytarza[7]. Mają małe, często silnie uwstecznione oczy. Na pyszczkach i kończynach występują włosy czuciowe (zatokowe). U przedstawicieli podrodziny Talpinae brak uszu zewnętrznych. Otwory słuchowe mogą być przysłaniane małymi fałdami skórnymi, dzięki którym ziemia nie dostaje się do uszu.
Wzór zębowy przedstawia się następująco:
Wzór zębowy | I | C | P | M | |
---|---|---|---|---|---|
32-44 | = | 2-3 | 1 | 3-4 | 3 |
1-3 | 0-1 | 3-4 | 3 |
Tryb życia
Kretowate prowadzą głównie podziemny, a nieliczne ziemnowodny tryb życia. W większości są samotnikami wykazującymi silnie rozwinięty terytorializm. Nie zapadają w sen zimowy. Na zimę gromadzą pod ziemią zapasy. Samica rodzi średnio trzy młode w miocie. Karmi je mlekiem przez ok. miesiąc.
Systematyka
Klasyfikacja rodzajów zaliczanych do rodziny kretowatych ulegała wielu zmianom. Autorzy wyróżniają od 3 do 5[8] podrodzin. Do rodziny należą następujące podrodziny[5][3]:
- Uropsilinae Dobson, 1883 – sorkokrety
- Talpinae G. Fischer, 1814, 1814 – krety
Przypisy
- ↑ Talpidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. x. (łac.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 75-77. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 151, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 78–86. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Family Talpidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-14].
- ↑ Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 89. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ Kowalski K. (1971)
Bibliografia
- Ciszek, D. & P. Myers.: Talpidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 3 maja 2008]. (ang.).
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.