Kretowate: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
[wersja przejrzana][wersja przejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
→‎Występowanie: Literówka
Znaczniki: Z urządzenia mobilnego Z wersji mobilnej (przeglądarkowej)
drobne redakcyjne, drobne merytoryczne
Linia 3: Linia 3:
|nazwa łacińska = Talpidae
|nazwa łacińska = Talpidae
|TSN = 179962
|TSN = 179962
|zoolog = [[Johann Fischer von Waldheim|G. Fischer]], 1817
|zoolog = [[Johann Fischer von Waldheim|G. Fischer]], 1814{{r|Fischer}}
|okres istnienia =
|grafika = Talpa europaea MHNT.jpg
|grafika = Talpa europaea MHNT.jpg
|opis grafiki = [[Kret europejski]]
|opis grafiki = Przedstawiciel rodzaju – '''[[kret europejski]]''' (''Talpa europaea'')
|typ = [[strunowce]]
|typ = [[strunowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
|podtyp = [[kręgowce]]
Linia 12: Linia 11:
|podgromada = [[żyworodne]]
|podgromada = [[żyworodne]]
|infragromada = [[łożyskowce]]
|infragromada = [[łożyskowce]]
|rząd = [[ryjówkokształtne]]
|rząd = [[owadożery (ssaki)|owadożery]]
|rodzina = kretowate
|rodzina = kretowate
|typ nomenklatoryczny = ''Talpa'' {{small|[[Karol Linneusz|Linnaeus]], 1758}}
|synonimy =
|synonimy =
|ranga podtaksonu = [[rodzina (biologia)|Podrodziny]]
|ranga podtaksonu = [[rodzina (biologia)|Podrodziny]]
Linia 20: Linia 20:
|commons = Category:Talpidae
|commons = Category:Talpidae
}}
}}
'''Kretowate'''{{r|miiz|msz}} (Talpidae) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] ssaków z rzędu [[ryjówkokształtne|ryjówkokształtnych]] (Soricomorpha) przystosowanych do życia pod ziemią.
'''Kretowate'''{{r|Cichocki&inni|Kowalski&inni}} (Talpidae) – [[rodzina (biologia)|rodzina]] [[ssaki|ssaków]] z [[rząd (biologia)|rzędu]] [[owadożery (ssaki)|owadożerów]] (Eulipotyphla) przystosowanych do życia pod ziemią.


== Występowanie ==
== Występowanie ==
Występują na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej. Jedynym przedstawicielem rodziny występującym współcześnie na terenie Polski jest [[kret europejski]] (''Talpa europaea''). Kretowate są znane ze śladów kopalnych [[eocen]]u. Na terenie Polski występowały w [[pliocen]]ie wymarłe gatunki z podrodziny Desmaninae.
Występują na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej{{r|Burgin&inni|Wilson&Reeder}}. Jedynym przedstawicielem rodziny występującym współcześnie na terenie Polski jest [[kret europejski]] (''Talpa europaea''). Kretowate są znane ze śladów kopalnych [[eocen]]u. Na terenie Polski występowały w [[pliocen]]ie wymarłe gatunki z podrodziny Desmaninae.


== Charakterystyka ==
== Charakterystyka ==
Linia 35: Linia 35:


== Systematyka ==
== Systematyka ==
Klasyfikacja [[Rodzaj (biologia)|rodzajów]] zaliczanych do rodziny kretowatych ulegała wielu zmianom. Autorzy wyróżniają od 3 do 5<ref>Kowalski K. (1971)</ref> podrodzin. Poniżej przedstawiono klasyfikację opartą na badaniach genetycznych Shinohara i in. (2003)<ref>{{MSW3|id = 13700625|nazwa = Talpidae| data = 27 marca 2008}}</ref>{{r|miiz}}:
Klasyfikacja [[Rodzaj (biologia)|rodzajów]] zaliczanych do rodziny kretowatych ulegała wielu zmianom. Autorzy wyróżniają od 3 do 5<ref>Kowalski K. (1971)</ref> podrodzin. Do rodziny należą następujące podrodziny{{r|Burgin&inni|Cichocki&inni}}:
* Uropsilinae {{small|[[George Edward Dobson|Dobson]], 1883}} – [[sorkokrety]]
* Scolopinae – [[grzebacze (podrodzina ssaków)|grzebacze]]
* Talpinae – [[krety]]
* Talpinae {{small|[[Johann Fischer von Waldheim|G. Fischer]], 1814, 1814}} – [[krety]]
* Uropsilinae – [[sorkokrety]]

[[Plik:Desman-drawing.jpg|thumb|240px|[[Desman ukraiński]]]]


== Przypisy ==
== Przypisy ==
{{Przypisy|
{{Przypisy|
* <ref name="miiz">Nazwa polska za: {{Cytuj książkę | autor = Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 75-77}}</ref>
# <ref name="Fischer">{{cytuj książkę| autor = J.G. Fischer von Waldheim| tytuł = Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita|url = https://www.biodiversitylibrary.org/page/29130071|rok = 1814|wydawca = Nicolai S. Vsevolozsky|miejsce = Mosquae | część = 3| strony = x|język = la}}</ref>
* <ref name="msz">{{cytuj książkę |nazwisko = Kowalski (redaktor naukowy)| imię = K.|nazwisko2 = Krzanowski |imię2 = A.|nazwisko3 = Kubiak|imię3 = H.|nazwisko4 = Rzebik-Kowalska|imię4 = G. |nazwisko5 = Sych|imię5 = L.| wydanie = IV| tytuł = Ssaki|wydawca = Wiedza Powszechna| seria = Mały słownik zoologiczny | miejsce = Warszawa| rok = 1991| strony = 151|isbn = 83-214-0637-8}}</ref>
# <ref name="Cichocki&inni">Nazwy zwyczajowe za: {{Cytuj książkę | autor = W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz| tytuł = Polskie nazewnictwo ssaków świata | wydawca = Muzeum i Instytut Zoologii PAN | miejsce = Warszawa | rok = 2015 | isbn = 978-83-88147-15-9| strony = 75-77| język = pl en}}</ref>
# <ref name="Burgin&inni">{{cytuj książkę| autor = C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest| tytuł = Illustrated Checklist of the Mammals of the World|url = https://www.lynxeds.com/product/illustrated-checklist-of-the-mammals-of-the-world/| rok = 2020|wydawca = Lynx Edicions|miejsce = Barcelona|część = 2|tytuł części = Eulipotyphla to Carnivora|isbn = 978-84-16728-35-0|strony = 78–86|język = en}}</ref>
# <ref name="Kowalski&inni">{{cytuj książkę |autor = K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych| wydanie = IV| tytuł = Ssaki|wydawca = Wiedza Powszechna| seria = Mały słownik zoologiczny | miejsce = Warszawa| rok = 1991| strony = 151|isbn = 83-214-0637-8}}</ref>
# <ref name="Wilson&Reeder">{{cytuj stronę|autor = D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.)|url = https://www.departments.bucknell.edu/biology/resources/msw3/browse.asp?id=13700625|tytuł = Family Talpidae |opublikowany = Johns Hopkins University Press |praca = Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) |rok = 2005 | data dostępu = 2021-01-14}}</ref>
}}
}}


== Bibliografia ==
== Bibliografia ==
# {{cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Talpidae.html
* {{cytuj stronę| url = http://animaldiversity.ummz.umich.edu/site/accounts/information/Talpidae.html| tytuł = Talpidae| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web| data dostępu = 3 maja 2008| autor = Ciszek, D. & P. Myers.| rok = 2000| język = en }}
* {{cytuj książkę | nazwisko=Kowalski | imię=Kazimierz| tytuł=Ssaki, zarys teriologii | rok=1971 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa |odn=tak}}
| tytuł = Talpidae
* {{cytuj książkę | tytuł= Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana | data=2005 | wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-14344-4}}
| opublikowany = (On-line), Animal Diversity Web
| data dostępu = 3 maja 2008
| autor = Ciszek, D. & P. Myers.
| rok = 2000
| język = en }}
# {{cytuj książkę | nazwisko=Kowalski | imię=Kazimierz| tytuł=Ssaki, zarys teriologii | rok=1971 | wydawca=PWN | miejsce=Warszawa |odn=tak}}
# {{cytuj książkę | tytuł= Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana | data=2005 | wydawca=Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce=Warszawa | isbn=83-01-14344-4}}


{{Kontrola autorytatywna}}
{{Kontrola autorytatywna}}

Wersja z 13:23, 14 sty 2021

Kretowate
Talpidae[1]
G. Fischer, 1814[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – kret europejski (Talpa europaea)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

owadożery

Rodzina

kretowate

Typ nomenklatoryczny

Talpa Linnaeus, 1758

Podrodziny

zobacz opis w tekście

Kretowate[3][4] (Talpidae) – rodzina ssaków z rzędu owadożerów (Eulipotyphla) przystosowanych do życia pod ziemią.

Występowanie

Występują na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej[5][6]. Jedynym przedstawicielem rodziny występującym współcześnie na terenie Polski jest kret europejski (Talpa europaea). Kretowate są znane ze śladów kopalnych eocenu. Na terenie Polski występowały w pliocenie wymarłe gatunki z podrodziny Desmaninae.

Charakterystyka

Budową ciała zbliżone są do ryjówkowatych. Charakteryzują się niewielkimi rozmiarami ciała, wąską, spłaszczoną czaszką z charakterystycznymi cienkimi łukami jarzmowymi. Większość ma silnie rozwinięte, zwrócone na zewnątrz, zakończone szpadlowatymi pazurami przednie kończyny przystosowane do kopania tuneli. Niektóre gatunki potrafią wykopać dziennie do 20 m podziemnego korytarza[7]. Mają małe, często silnie uwstecznione oczy. Na pyszczkach i kończynach występują włosy czuciowe (zatokowe). U przedstawicieli podrodziny Talpinae brak uszu zewnętrznych. Otwory słuchowe mogą być przysłaniane małymi fałdami skórnymi, dzięki którym ziemia nie dostaje się do uszu.

Wzór zębowy przedstawia się następująco:

Wzór zębowy I C P M
32-44 = 2-3 1 3-4 3
1-3 0-1 3-4 3


Tryb życia

Kretowate prowadzą głównie podziemny, a nieliczne ziemnowodny tryb życia. W większości są samotnikami wykazującymi silnie rozwinięty terytorializm. Nie zapadają w sen zimowy. Na zimę gromadzą pod ziemią zapasy. Samica rodzi średnio trzy młode w miocie. Karmi je mlekiem przez ok. miesiąc.

Systematyka

Klasyfikacja rodzajów zaliczanych do rodziny kretowatych ulegała wielu zmianom. Autorzy wyróżniają od 3 do 5[8] podrodzin. Do rodziny należą następujące podrodziny[5][3]:

Przypisy

  1. Talpidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. x. (łac.).
  3. a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 75-77. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  4. K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 151, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  5. a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 78–86. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  6. D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Family Talpidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-14].
  7. Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 89. ISBN 83-01-14344-4.
  8. Kowalski K. (1971)

Bibliografia

  • Ciszek, D. & P. Myers.: Talpidae. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 3 maja 2008]. (ang.).
  • Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
  • Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.