Moździerz

Amerykański moździerz M120

Moździerz – rodzaj prostego działa strzelającego stromotorowo. W większości, z wyjątkiem największych rodzajów, nie stosuje się oporopowrotnika. Ponieważ rolę ciężkich moździerzy oblężniczych przejęło lotnictwo, obecnie często definiuje się moździerz jako działo niemające oporopowrotnika. Bywa także utożsamiany z moździerzem piechoty, nazywanym moździerzem właściwym. W starszej literaturze można spotkać nazwę miotacz lub miotacz min.

Podział na moździerze, granatniki i haubice jest niejednoznaczny, zależny od okresu, kraju i publikacji. Wiele moździerzy oblężniczych miało budowę zbliżoną do współczesnych haubic, ale w okresie ich używania wyróżniał je większy kaliber. Granatniki odróżnia mniejszy kaliber i sposób użycia, ale granica jest płynna: na przykład niektóre lekkie moździerze o kalibrze do 60 mm jedni zaliczają do moździerzy inni do granatników. Przeważnie granatniki mają kaliber lufy mniejszy od 50 mm, a moździerze większy od 60 mm, ale nie jest to podział jednoznaczny. Podobnie jest z budową. Granatniki II wojny światowej: polskie granatnik wz. 1930, granatnik wz. 1936 kalibru 46 mm i niemiecki l.Gr.W.36 kalibru 50 mm miały budowę moździerza. Pociski także były typu moździerzowego. Spotyka się także błędne użycie nazwy „granatnik” w odniesieniu do moździerza piechoty. Pole rażenia pocisku 90 mm (długość ok. 1 m) wynosi w przybliżeniu od 30 m do 35 m.

Historia

W XIV wieku bombardy dużego kalibru o krótkiej lufie (1,5 – 2 kalibrów) zaczęto nazywać moździerzami. Posiadały łoża klocowe i stały kąt podniesienia lufy 60-80 stopni. W XV wieku zastosowano lufy z czopami i kliny do zmiany kąta podniesienia lufy (moździerz wiszący). Pierwsze moździerze posiadały znaczny kaliber (do 880 mm). Pod koniec XVII wieku znormalizowano kalibry oraz wprowadzono śrubowy mechanizm podniesienia lufy. Moździerze tej budowy dotrwały do połowy XIX wieku, a używane były jeszcze w czasie I wojny światowej. W połowie XIX wieku wprowadzono ładowanie od tyłu i lufy gwintowane, przekształcając je stopniowo w moździerz oblężniczy. Moździerze oblężnicze po II wojnie światowej zostały wyparte przez lotnictwo.

Stacjonarny moździerz oblężniczy (Gruba Berta) z I wojny światowej

Aktualnie stosowane są prawie wyłącznie moździerze piechoty i ich modyfikacje. Wojna rosyjsko-japońska zrodziła zapotrzebowanie na artylerię stromotorową do ostrzeliwania piechoty podchodzącej pod umocnienia. Stosowane do tego działa stromotorowe dały Niemcom impuls do opracowania broni bezpośredniego wsparcia piechoty – moździerza piechoty. W 1915 Anglik Wilfred Stokes opracował moździerz kalibru 76 mm, będący klasyczną konstrukcją moździerza piechoty, kopiowaną przez liczne państwa i z niewielkimi zmianami stosowaną do dzisiaj.

Do II wojny światowej były także stosowane moździerze trzonowe, w których pocisk z otworem był nasadzany na trzon.

Chęć zmniejszenia ciężaru i uproszczenia obsługi doprowadziła do powstania specjalnych odmian lekkich moździerzy, jak na przykład polski LM-60K Commando, bez mechanizmu kierunkowego i podniesienia. Moździerze montowane na pojazdach bywają przystosowane do strzelania ogniem bezpośrednim. Przystosowanie moździerza do zwalczania pojazdów doprowadziło do połączenia go z działem bezodrzutowym. Pojawiły się również moździerze automatyczne (np. rosyjski 2B9 Wasilok kalibru 82 mm).

Podział

• moździerz oblężniczy – np. Gruba Berta, Karl
• moździerz piechoty
• moździerz rakietowy
• moździerz samobieżny

• 
  Współczesny, lekki moździerz piechoty typu M224