Wikipedysta:Matrek/brudnopis/Enterprise

USS Enterprise (CV-6)

USS Enterprise (CV-6)

Klasa	lotniskowiec uderzeniowy
Typ	Yorktown
Historia
Stocznia	Newport News
Położenie stępki	16 lipca 1934
Wodowanie	3 października 1936
US Navy
Wejście do służby	12 maja 1938
Wycofanie ze służby	2 października 1956
Los okrętu	złomowany
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 19 800 ton pełna: 27 500 ton
Długość	całkowita 252 m pokładu lotniczego 238,9 m
Szerokość	25,3 m
Zanurzenie	8,8 m
Materiał kadłuba	stal
Napęd
9 kotłów Babcock & Wilcox 4 turbiny Parsona /125 000 shp łącznie 4 wały, 4 śruby
Prędkość	33,6 węzła
Zasięg	8220 Mm przy prędkości 20 w.
Wyposażenie lotnicze
Nominalnie 96 samolotów
Załoga	2920 ludzi

USS Enterprise (CV-6) – amerykański lotniskowiec, „The Galloping Ghost of the Oahu Coast”, „Big E”, „Lucky E”, „The Gray Goast”, najliczniej udekorowany okręt drugiej wojny światowej, który odegrał kluczową rolę w zwycięstwie Stanów Zjednoczonych w wojnie na Pacyfiku 1941–1945. „Enterprise” był siódmym amerykańskim okrętem noszącym tę nazwę, chronologicznie szóstym w kolejności amerykańskim lotniskowcem i drugą jednostką lotniskowców uderzeniowych typu Yorktown. Jednostka o wyporności standardowej 19 800 ton i długości pokładu 246,74 metra, została zwodowana 3 października 1936 roku w stoczni Newport News w Wirginii, przyjęta zaś do służby w United States Navy 12 maja 1938 roku. USS „Enterprise” (CV-6) był jedynym amerykańskim lotniskowcem, który – z przerwami na niezbędne remonty – prowadził działania bojowe od pierwszego do ostatniego dnia wojny na Pacyfiku i jedynym przedwojennym okrętem tej klasy, który przetrwał wojnę na tym teatrze wojennym.

Operując w składzie Floty Pacyfiku, 7 grudnia 1941 roku CV-6 nie znajdował się w bazie Pearl Harbor, dzięki czemu uniknął losu amerykańskich pancerników zniszczonych podczas japońskiego ataku na tamtejsze bazy wojskowe. Trzy dni później, bombowce nurkujące Douglas SBD Dauntless z jej grupy lotniczej zatopiły I-70 – pierwszy pierwszy w tej wojnie okręt utracony przez imperium japońskie. W lutym 1942 roku okręt wziął udział w rajdzie na wyspy Marshalla i Gilberta, w kwietniu zaś towarzyszył USS „Hornet” (CV-8) w rajdzie Doolittle’a. Z powodu wypadu na macierzyste wyspy japońskie nie wziął udziału w bitwie na Morzu Koralowym, był już jednak gotowy do największej bitwy 1942 roku, pod Midway. W starciu 4 czerwca, SBD Dauntless z eskadr VB-6 i VS-6 grupy lotniczej USS „Enterprise”, zniszczyły trzy z czterech lotniskowców Kidō Butai admirała Chūichi Nagumo, dwa dni zaś później ciężki krążownik „Mikuma”.

Na początku sierpnia tego roku „Enterprise” ochraniał amerykański desant na Guadalcanal, zaś jego samoloty pokładowe zestrzeliły wówczas 17 maszyn japońskich. 24 sierpnia 1942 roku podczas bitwy u wschodnich Wysp Salomona „Enterprise” został trafiony trzema bombami, powrócił więc do Pearl Harbor gdzie przeszedł dwumiesięczny remont. Wziął następnie udział bitwie koło wysp Santa Cruz, gdzie ponownie został trafiony trzema bombami, był jednak w stanie nadal prowadzić operacje lotnicze, a nawet przyjąć samoloty z zatopionego wówczas „Horneta”. Po tej bitwie został jednak tymczasowo jedynym amerykańskim lotniskowcem na Pacyfiku. 13 listopada samoloty torpedowe Grumman TBF Avenger ze grupy lotniczej „Enterprise” zatopiły uszkodzony pancernik „Hiei”, następnego zaś dnia eskadry okrętu przyczyniły sie do zniszczenia konwoju 11 statków z żołnierzami.

Do połowy następnego roku, przechodził planowy remont, 15 listopada 1943 roku natomiast samoloty torpedowe okrętu przeprowadziły pierwszy na świecie skuteczny nocny lotniczy atak torpedowy. W lutym 1944 roku „Enterprise” wziął udział w operacji Hailstone dokonując rajdu na największą japońską bazę morską poza samą Japonią w Truk. W czerwcu tego roku uczestniczył w bitwie na Morzu Filipińskim i związanym z nią „wielkim strzelaniu do indyków nad Marianami”. „Enterprise” kontynuował następnie działania aż do 14 maja 1945 roku, kiedy trzeci już kolejny atak kamikaze na okręt powiódł się, i okręt musiał udać się do Stanów Zjednoczonych na poważny remont, co zakończyło działania bojowe okrętu w wojnie.

Za swoje zasługi wojenne, Big E został udekorowany 20 Battle Star, Presidential Unit Citation oraz Navy Unit Commendation – co uczyniło go najliczniej udekorowanym okrętem II wojny światowej. Jako taki, był doskonałym kandydatem do zachowania go w charakterze pomnika. Starania w tym zakresie kierowane przez adm. Halseya okazały się jednak bezowocne, i w 1958 roku „Enterprise” został sprzedany na złom. Nazwę po nim przejął USS „Enterprise” (CVN-65) – pierwszy w historii lotniskowiec z napędem nuklearnym.

Geneza

Lotniskowce typu Yorktown, a wśród nich USS „Enterprise”, mają swe źródła z wielkim kryzysie przełomu lat 20. i 30., gdy w szczycie depresji gospodarczej 73. Kongres autoryzował budowę „Yorktown” i „Enterprise”, jako część wielkiego programu wspierania odbudowy gospodarki określonego ustawą National Industrial Recovery Act (NIRA). „Enterprise” znalazł się wówczas na liście 34 000 projektów rządowych, obok m.in. San Francisco Bay Bridge i Washington National Airport. W 1933 roku nowa administracja prezydenta Roosevelta – jako narzędzie nadzwyczajne – używała wówczas środków z utworzonego przez NIRA Funduszu Robót Publicznych, dla budowy m.in. lotniskowców, sześciu krążowników i dwudziestu pięciu mniejszych okrętów.

Chrzest USS „Enterprise” (CV-6) 3 października 1936 roku. Matka chrzestna Lulie Lyons Hall Swanson – żona sekretarza marynarki Claude'a Swansona – ochrzciła okręt zdaniem z Aktu 5 Sceny 2 „Otella” Williama Shakespeare'a.

16 czerwca 1933 roku prezydent Roosevelt przeznaczył dla marynarki kwotę 238 milionów dolarów na budowę nowych okrętów, w tym dwóch lotniskowców, zaś niecałe dwa miesiące później podpisano kontrakty na budowę lotniskowców numer 5 i 6. 11 sierpnia 1933 roku wiceadmirał Ernest J. King – szef Bureau of Aeronautics – zarekomendował sekretarzowi marynarki Claude'owi Swansonowi nazwę Enterprise dla lotniskowca numer 6. Stępkę pod okręt położono 16 lipca 1934 roku w stoczni Newport News Shipbuilding and Dry Dock Company w Newport News, ze stoczniowym numerem kadłuba 360 3 października 1936 roku okręt został zwodowany, zas jego matką chrzestną została żona sekretarza marynarki Lulie Lyons Hall Swanson. Po trwającym około 20 miesięcy okresie wyposażania i testów okrętu, jednostka weszła do służby 12 maja 1938 roku.

Konstrukcja

Okręty typu Yorktown były ostatnimi amerykańskimi jednostkami dotkniętymi limitami tonażu wynikającymi z międzywojennych traktatów ograniczających zbrojenia na morzu, mimo to USS „Enterprise” był jednym z największych w swoim czasie okrętów marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych. „Enterprise” ustanowił też podstawowy standard konstrukcyjny dla następnej generacji lotniskowców.

Działa przeciwlotnicze Mark 12 127 mm poniżej pokładu startowego „Enterprise”, podczas rajdu na wyspę Wake w lutym 1942 roku.

W konstrukcji CV-6 zastosowano doświadczenia wynikłe z eksploatacji jego znacznie większych poprzedników, USS „Lexington” (CV-2) i „Saratoga” (CV-3) o wyporności 33 000 ton. Dowództwo marynarki uważało w tym czasie, że minimalną efektywną wielkością okrętów tej klasy jest 20 000 ton wyporności, co stało się nominalną wypornością konstrukcyjną typu „Yorktown”, choć w praktyce zbudowany okręt miał 19 800 ton wyporności standardowej. Stalowy pokład startowy o długości 824 stóp (251 metrów) i szerokości 110 stóp (33,5 metra), pokryty był belkami tarcicy. Kadłub okrętu miał długość 809 stóp (246,5 metra), zaś długość na linii wodnej wynosiła 770 stóp (234,6 metra). Zanurzenie okrętu wynosiło 26 stóp (7,9 metra).

sdvgdg

Jako przedstawiciel drugiego – po USS „Ranger” (CV-4) – typu lotniskowców od początku projektowanego jako okręt tej klasy, „Enterprise” był znacznie większy od swojego poprzednika – większa wyporność tej konstrukcji umożliwiała jej lepszy balans między maszynownią, systemami lotniczymi oraz ochronnymi. Hangar okrętu o długości 645 stóp (196,5 metra) i szerokości 68 stóp (20,7 metra), miał 17 stóp (5 metrów) wysokości. Był on lekką strukturą z dużymi otwartymi ścianami bocznymi, zamykanymi w wypadkach złej pogody. Ułatwiało to załadunek ekwipunku, sprzętu i uzbrojenia, a przez naturalną wentylację hangaru także swobodną pracę silników samolotów poniżej pokładu startowego. Przeznaczony do pomieszczenia całej grupy lotniczej hangar, zapewniał miejsce na 96 samolotów, wynoszonych na pokład startowy za pomocą trzech wind, umieszczonych w części dziobowej, tuż za umieszczoną w śródokręciu nadbudówką oraz w części rufowej. Głębokie wnęki miedzy dźwigarami pokładu lotniczego, które łączyły ze sobą także pomosty dolnych pokładów, zapewniały miejsce dla przechowania dużej liczby zapasowych samolotów – teoretycznie wystarczającej do zastąpienia nawet połowy grupy lotniczej.

dfgeg

Konstrukcja „Enterprise” – podobnie w przypadku USS „Yorktown” – przywracała w amerykańskiej marynarce hydrauliczne katapulty startowe. Cztery urządzenia tego rodzaju, dwie na pokładzie startowym i dwie umieszczone w poprzek okrętu na pokładzie hangarowym, zapewniały możliwość rozpędzenia samolotu o masie 7000 funtów (3,2 tony) do prędkości 70 mph (112 km/h). W rzeczywistości jednak, niemal do końca wojny katapulty były nieczęsto używane – zwłaszcza wyrzutnie na pokładzie hangarowym. W 1939 roku katapulty na „Enterprise” zostały użyte 19 razy, zaś w 1940 roku, jedynie trzy razy. W rezultacie w czerwcu 1942 roku wszystkie zostały usunięte. Pokład startowy wyposażony był w cztery aerofiniszery (liny hamujące), których zadaniem było wyhamowywanie samolotów tuż po przyziemieniu.

Siłownia okrętu umieszczona była w środkowej części jednostki, w jej skład wchodziło dziewięć kotłów Babcock & Wilcox, turbiny Parsona z przekładniami, przez cztery wały przenoszącymi energię na pędniki. Układ ten zapewniał moc 120 000 shp, zaś gazy spalinowe odprowadzane były do charakterystycznego dużego komina umieszczonego w tylnej części nadbudówki. Pozwalało mu to na rozwinięcie prędkości 32,5 węzła. Okręt mógł pomieścić 4360 ton paliwa okrętowego co zapewniało mu zasięg 12 000 mil morskich przy prędkości 15 węzłów.

„Enterprise” został oryginalnie wyposażony w osiem dział przeciwlotniczych Mark 12 kalibru 5 cali /38 (127 mm) oraz 24 karabiny maszynowe 0,5 cala (12,7 mm). W 1941 roku, z rocznym opóźnieniem względem jednostki wiodącej, razem z radarem CXAM CV-6 otrzymał działka 1,1 cala (27,9 mm). Do czerwca 1942 roku jednak wszystkie karabiny 12,7 mm zostały wymienione na działka 20 mm.

Słabym punktem konstrukcji „Enterprise” była podatność maszynowni okrętu na atak podwodny – eksplozja podwodna pojedynczej torpedy zdolna była do przebicia relatywnie słabej ochrony przeciwtorpedowej, co mogło wyłączyć z użytku całą siłownię

Warunki socjalne

Zgodnie ze specyfikacją okrętu, CV-6 zapewniał akomodację dla 82 oficerów i 1447 marynarzy.

Służba

USS „Enterprise” (CV-6) wszedł do służby w United States Navy 12 maja 1938 roku pod dowództwem komandora Newtona White'a. Pierwszy start i lądowanie na pokładzie miały miejsce 15 czerwca 1938 roku, gdy Vought O3U-2 wystartował z pokładu o godzinie 11:14, okrążył okręt i wylądował na nim po dwóch minutach lotu. 18 lipca okręt wyszedł z Naval Operating Base Norfolk udając się w swój dziewiczy rejs do Ponce w Portoryko, dla uczczenia 40. rocznicy lądowania amerykańskich wojsk w Ponce, w trakcie wojny amerykańsko-hiszpańskiej. Kilka dni później zakotwiczył w Zatoce Gonâve na Haiti, następnie w Zatoce Guantánamo na Kubie. 20 sierpnia „Enterprise” po raz pierwszy przekroczył równik w drodze do Rio de Janeiro w Brazylii.

„Enterprise” w kwietniu 1939 roku. Na pokładzie uwage zwraca przestarzała flota samolotów – wśród których najnowocześniejsze to TBD Devastator – z którymi za kilka miesięcy okręt uda się z San Diego na Hawaje. Wśród nich, m.in. dwupłatowe SBC Helldiver i Grumman F3F.

Od 29 października do 3 listopada przy sztormowej pogodzie w drodze powrotnej, przeprowadził swoje ostateczne testy, po czym powrócił do Norfolk, zawijając po drodze do Provincetown i Bostonu w Massachusetts. Wkrótce jednak, w związku z chorobą komandora White'a, nastąpiła pierwsza zmiana na stanowisku dowódcy okrętu, które 21 grudnia 1938 roku objął kmdr Charles Pownal. Sam okręt musiał natomiast przejść przez konieczne naprawy, mające na celu usunięcie stwierdzonych podczas rejsu dziewiczego usterek, które do przyszłego roku opóźniły uzyskanie przez okręt pełnego statusu operacyjnego.

Grupa lotnicza Enterprise

Przydzielone jednostce samoloty, przybyły na pokład 30 czerwca 1938 roku, w liczbie 81 maszyn. Znajdowało się wśród nich 20 Grumman F3F-2, dwa O3U-3, 21 SBC-3 Helldiver, 13 Northrop BT-1 i 20 TBD Devastator. Dzień później utworzona została grupa lotnicza lotniskowca, która składała się z czterech eskadr: myśliwskiej Fighter Squadron Six (VF-6), bombowej Bombing Squadron Six (VB-6), torpedowej Torpedo Squadron Six (VT-6) oraz rozpoznania Scouting Squadron Six (VS-6). Okręt dysponował także jednostką samolotów dyspozycyjnych skłócającą się z dwóch dodatkowych O3U-3, dwóch Grumman J2F-1 oraz TBD-1. Bureau of Aeronautics autoryzowało 18 maszyn dla każdej eskadry, jednak ich liczba w rzeczywistości wahała się, czy to z powodu wypadków, czy to z powodu koniecznych napraw, eskadry czesto używały również samolotów zastępczych.

W 1938 roku grupa lotnicza USS „Enterprise” składała się z – w kolejności od lewej – samolotów torpedowych TBD Devastator w eskadrze VT-6, myśliwskich Grumman F3F-2 w eskadrze VF-6 oraz bombowców nurkujących SBC-3 Helldiver w VB-6 i VS-6.

W okresie przedwojennym, samoloty grupy lotniczej „Enterprise” miały charakterystyczne malowanie z żółtymi skrzydłami. Celem takiego ubarwienia, było prawdopodobnie ułatwienie odnalezienia samolotu w razie jego przymusowego wodowania. Na zdjęciu Northrop BT-1 na pokładzie „Enterprise” (CV-6).

Wg ustalonych w 1937 roku standardów, wszystkie samoloty „Enterprise” otrzymały specyficzne dla swojej grupy lotniczej niebieskie malowanie stateczników pionowych i poziomych.

Trzon grypy lotniczej okrętu tworzyły wówczas samoloty torpedowo-bombowe TBD Devastator oraz dwupłatowe myśliwce F3F-2 i bombowce nurkujące SBC-3 Helldiver. Te ostatnie, od 6 maja 1938 roku były już jednak częściowo zastępowane w marynarce nowocześniejszymi Northrop BT-1, przydzielonymi do eskadry VB-6 – ostatni z nich, o numerze seryjnym BuNo 0637, dotarł na „Enterprise” 15 listopada tego roku.

Wprawdzie eskadra VB-5 bliźniaczego USS „Yorktown” (CV-5) ucierpiała na skutek serii wypadków BT-1, a nowe maszyny eskadry VB-6 były równie skłonne do przeciągnięć, na CV-6 nie zdarzył się żaden wypadek tego samolotu aż do 23 stycznia 1939 roku, kiedy BT-1 o numerze BuNo 0619 spadł podczas lądowania z pokładu. Szczęśliwie uratowano wówczas załogę dwuosobowego bombowca. W lutym 1941 roku eskadra straciła jednak aż trzy maszyny tego typu, ze śmiercią wszystkich członków ich załóg, co stanowiło koniec maszyny Northropa na pokładzie „Enterprise” – zaraz potem „Big E” zaczął otrzymywać nowe samoloty Douglas SBD-2 Dauntless. Do 1941 roku CV-6 opuściły wszystkie samoloty dwupłatowe, zaś ostatni BT-1 opuścił „Enterprise” 20 kwietnia 1941 roku.

W przededniu wojny grupa lotnicza „Enterprise” (CV-6) składała się z podzielonych na dwie eskadry 36 bombowców nurkujących Douglas SBD Dauntless, 18 Douglas TBD Devastator w jednej eskadrze torpedowej i 18 nowych Grumman F4F-3 Wildcat w jednej eskadrze myśliwskiej. Początkowo eskadry „Big E” otrzymały Dauntlessy w wersji SBD-2, te jednak niemal natychmiast zaczęły być zastępowane przez model SBD-3 – pierwszą w pełni combat ready odmianę Dauntlessa, z samouszczelniającymi się zbiornikami paliwa i opancerzeniem kokpitu. W rezultacie, w grudniu 1941 roku VB-6 była wyposażona w 18 SBD-2, natomiast VS-6 miała 18 SBD-2 i SBD-3. Każda z eskadr okrętu miała po dwie lub trzy dodatkowe maszyny w rezerwie, w razie konieczności natychmiastowego – z powodu awarii lub uszkodzenia – zastąpienia któregoś z samolotów wyznaczonych do lotu.

Tuż przed rozpoczęciem wojny z Japonią, grupa lotnicza „Enterprise” dowodzona była przez Commander, Enterprise Air Group (CEAG) Cmdr. Howarda Younga, który kierował wszystkimi eskadrami ze specjalnego SBD-3. W lotach operacyjnych, dowódcy grupy towarzyszyło zwykle dwóch młodszych pilotów z eskadr VS-6 bądź VB-6, którzy pilotując swoje SBD mieli za zadanie fotografować przebieg operacji. Eskadra torpedowa VT-6 dowodzona była przez Lt. Cmdr. Eugene Lindseya, eskadra myśliwska VF-6 przez Lt. Cmdr. Wade'a McClusky'ego VS-6 przez Hallsteda Hoppinga, zaś VB-6 dowodził Lt. Cmdr. William Hollingsworth.

Każda z eskadr miała obok pilotów dodatkową grupę osób – mechaników, zaś eskadry torpedowe i bombowe także strzelców pokładowych. Mechanicy podzieleni byli na dwie osobne grupy - osób zajmujących się silnikami oraz mechaników odpowiedzialnych za pozostałe sprawy techniczne samolotów. Inną grupę żołnierzy wchodzących w skład eskadry stanowili strzelcy pokładowi, którzy wybierani byli spośród grona marynarzy okrętu. Marynarze „Enterprise” chcący uczestniczyć lotach w charakterze członków załóg i otrzymywać związane z tym wyższe wynagrodzenie, musieli posiąść dodatkowe umiejętności, w tym uruchomienia samolotu na pokładzie startowym, posługiwania się karabinem maszynowym tylnego strzelca, odczytywania sygnałów okrętowych, posługiwania się radiem, a także – w przypadku SBD Dauntless – podstawowe umiejętności pilotażu, niezbędne do doprowadzenia samolotu na własny okręt w razie niesprawności pilota, za pomocą prostych urządzeń kontrolnych znajdujących się w kabinie strzelca SBD.

Grupy lotnicze USS Enterprise podczas wojny na Pacyfiku

Grudzień 1941 – 29 września 1942
Enterprise Air Group	Cmdr Howard Young
	Lt. Cmdr Wade McClusky
	Lt. Cmdr Maxwell Leslie
10 października 1942 – 21 lipca 1943
Air Group Ten	Cmdr Richard Gaines
	Lt. Cmdr James Thomas
9 listopada 1943 – 9 grudnia 1943
Air Group Six	Lt. Cmdr Edward O’Hare
	Lt. Cmdr John Phillips
24 grudnia 1943 – 16 lipca 1944
Air Group Ten	Cmdr Roscoe Newman
	Cmdr William Kane
4 sierpnia 1944 – 23 listopada 1944
Air Group Twenty	Cmdr Daniel Smith Jr
24 grudnia 1944 – 7 czerwca 1945
Night Air Group Ninety	Cmdr William Martin

Grupy lotnicze CV-6 zmieniały się kilkakrotnie w takcie służby operacyjnej okrętu. 10 października 1942 roku oryginalna Enterprise Air Group, została zamieniona na Air Group Ten pod dowództwem Cmdr Richarda Gainesa. 9 listopada 1943 roku Lt. Cmdr Edward O’Hare objął dowództwo nowo utworzonej Air Group Six, której nazwa już 24 grudnia 1943 roku została ponownie zmieniona przywróceniem nazwy Air Group Ten, którą dowodził od tego dnia Cmdr Roscoe Newman. 4 sierpnia 1944 grupa lotnicza USS Enterprise została ponownie przeklasyfikowana jako Air Group Twenty, i ostatecznie 24 grudnia 1944 roku skrzydło powietrzne CV-6 otrzymało nazwę Night Air Group Ninety, gdy dowództwo nad nim objął Cmdr William Martin.

Okres przedwojenny

W 1941 roku „Enterprise” otrzymał działka 28 mm. Do czerwca 1942 roku karabiny 12,7 mm zostały wymienione na widoczne na dolnym zdjęciu działka Oerlikon 20 mm. Na zdjęciu widoczny rozkład stanowisk przeciwlotniczych względem pokładu startowego. Stal pokładu pokryta była widocznymi tu drewnianymi klepkami

W okresie przedwojennym operował przez większość czasu z Zachodniego Wybrzeża na Pacyfiku – przede wszystkim z San Diego, prowadząc szkolenia i biorąc udział w ćwiczeniach floty. Zanim jednak CV-6 udał się na Ocean Spokojny, od 9 stycznia do 12 kwietnia uczestniczył m.in. we wspólnych ćwiczeniach z USS „Yorktown” (CV-5). Oba bliźniacze okręty uczestniczyły wówczas także w dorocznych ćwiczeniach Fleet Problem XX, których zadaniem było przeprowadzenie zakrojonych na szeroką skalę manewrów w możliwie najbardziej realistycznych warunkach. Manewry z licznym udziałem lotniskowców, pancerników i wielu innych okrętów niemal wszystkich klas oceanicznych, obserwowane były m.in. przez prezydenta Roosevelta z pokładu ciężkiego krążownika USS „Houston” (CA-30), a następnie pancernika USS „Pennsylvania” (BB-38).

Operując z na Zachodnim Wybrzeżu z San Diego, „Enterprise” prowadził testy wystrzeliwania samolotów ze swoich katapult hydraulicznych, a także oceniał wystrzeliwanie samolotów myśliwskich i rozpoznawczych z katapult w hangarze, w sytuacji zapełnienia pokładu startowego innymi samolotami.

Wiceadmirał William Halsey, w 1941 roku dowódca 2. Dywizjonu Lotniskowców.

Po niemieckim ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku, 5 października, jako okręt flagowy nowego „Hawaiian Detachment” (Oddziału Hawajskiego) CV-6 udał się z San Diego do Pearl Harbor w towarzystwie dwóch dywizjonów ciężkich krążowników, dwóch eskadr niszczycieli, lekkiego krążownika i jednostek pomocniczych, gdzie pozostawał przez następne miesiące. W 1940 roku USS „Yorktown” był jednym z sześciu okrętów które zostały zaopatrzone w pierwszą wersję nowych radarów CXAM, „Enterprise” otrzymał radar dopiero rok później, jednak w ulepszonej wersji. Mimo że w zawiązku ze wzrostem zagrożenia ze strony niemieckich okrętów podwodnych, w kwietniu 1941 roku jego bliźniaczy „Yorktown” – wraz z trzema pancernikami – udał się na Atlantyk, „Big E” wciąż operował z Oʻahu. Jego grupa powietrzna pracowała wówczas nad opracowywaniem i szlifowaniem różnorodnych taktyk powietrznych i zasad działania załóg samolotów. Wkrótce otrzymał nickname: The Galloping Ghost of the Oahu Coast.

9 lutego 1940 roku powrócił na Zachodnie Wybrzeże, aby w stoczni Puget Sound Navy Yard przejść planowy remont. Po zakończonym remoncie, 16 i 17 lipca „Enterprise” wziął udział w produkcji filmu Dive Bomber wytwórni Warner Bros z Errole Flynnem i Fredym MacMurrayem w rolach głównych, po czym 26 lipca zacumował ponownie w Pearl Harbor. Pod koniec roku CV-6 udał się na Zachodnie Wybrzeże, aby w dniach grudniu poddać się w Puget Sound instalacji nowych systemów przeciwlotniczych.

9 kwietnia 1941 roku dowódcą Enterprise Air Group został Cmdr. Howard Young, okręt kilkakrotnie w następnych miesiącach przemierzał trasę między San Diego i Pearl Harbor, zaś w listopadzie wziął udział w manewrach na wodach hawajskich. W tym czasie – od czerwca 1940 roku – dowódcą Carrier Division 2 oraz Aircraft Battle Force był wiceadmirał William Halsey, który słynął z bardzo bezpośredniego stosunku do członków załogi swojego okrętu flagowego. Tymczasem eskadry okrętu poddane były bardzo intensywnym ćwiczeniom, przeprowadzanym zarówno w dzień jak i w nocy, ze szczególnym uwzględnieniem szybkich startów i lądowań. Halsey żądał bowiem, aby każda eskadra (18 samolotów) była w stanie wystartować w ciągu dziewięciu minut, z przerwami miedzy samolotami nie przekraczającymi 30 sekund, natomiast lądowania grupy lotniczej „Enterprise” miały odbywać się w ciągu czterech minut na eskadrę. W bezksiężycowe noce, eskadry CV-6 ćwiczyły także nocne starty i formowania w powietrzu bez włączonych świateł, co było bardzo niebezpieczne, lecz konieczne na wypadek konieczności operowania w przyszłości na wodach kontrolowanych przez przeciwnika.

Bombowce nurkujące ćwiczyły także współdziałanie z samolotami torpedowymi. Podczas ataku torpedowego, jeden lub dwa SBD Dauntless miały w locie nurkowym zrzucać pojemniki dymne, które tworzyć miały chmury dymu, za którymi kryć miały się TBD Devastatory, które po wyjściu z zadymionego obszaru zrzucać miały przenoszone przez siebie torpedy Mark XIII, po czym ponownie kryć się w kłębach dymu. Taktyka taka powodować miała, iż powolne Devastatory były narażone na ogień przeciwlotniczy przeciwnika jedynie przez kilka sekund. Podczas tego typu ćwiczeń, na jaw wychodziły wady wczesnych wczesnych wersji torped Mk. XIII, które na skalę masową bądź tonęły po drodze, bądź też zbaczały z kursu.

Służba wojenna

Dowódcy okrętu
Captain Newton White Jr.	12 maja 1938	21 grudnia 1938
Captain Charles Pownall	21 grudnia 1938	21 marca 1941
Captain George Murray	21 marca 1941	30 czerwca 1942
Captain Arthur Davis	30 czerwca 1942	21 października 1942
Captain Osborne Hardison	21 października 1942	7 kwietnia 1943
Captain Carlos Wieber	7 kwietnia 1943	16 kwietnia 1943
Captain Samuel Ginder	16 kwietnia 1943	7 listopada 1943
Captain Mathias Gardner	7 listopada 1943	10 lipca 1944
Captain Thomas Hamilton	10 lipca 1944	29 lipca 1944
Captain Cato Glover	29 lipca 1944	14 grudnia 1944
Captain Grover Hall	14 grudnia 1944	25 września 1945
Captain William Rees	25 września 1945	20 lutego 1946
Captain Francis Bardwell	20 lutego 1946	10 czerwca 1946
Captain Conrad Craven	10 czerwca 1946	31 stycznia 1947
Captain Lewis Davis	31 stycznia 1947	17 lutego 1947

Wzrost napięcia wojennego w relacjach miedzy Japonią i Stanami Zjednoczonymi spowodował, że w listopadzie 1941 roku okręt zaczął przygotowywać się do działań wojennych. Z lotniskowca usunięto wszelkie drewniane meble i inne łatwopalne przedmioty, w mesie oficerskiej pozostawiono jednak pianino. Przemalowano również samoloty. Górne powierzchnie były odtąd niebiesko-szare w celu wtopienia się w kolor morza, dolne zaś jasnoszare, celem upodobnienia do koloru nieba. 28 listopada 1941 roku w eskorcie trzech krążowników i dziewięciu niszczycieli okręt wyszedł z Pearl Harbor, celem dostarczenia na Wake dwóch eskadr myśliwców F4F. Tego samego dnia, komandor George Murray ogłosił zaakceptowany przez Halseya Battle Order Number One – rozkaz bojowy nr 1, o postawieniu okrętu w stan gotowości bojowej oraz początku funkcjonowania okrętu w warunkach wojennych, łącznie z rozkazem zwalczania wrogich okrętów podwodnych. Decyzja miała wprawdzie swe uzasadnienie we wzroście napięcia wojennego w ostatnich dniach listopada, wywołała jednak kontrowersje w sztabie admirała Halseya. W trakcie rejsu na Wake rozpoczęto także przygotowania bojowej amunicji okrętowej i lotniczej, między innymi wypełnione wodą ćwiczebne głowice torped zamieniono na głowice bojowe. Rozpoczęto także wydawanie ostrej amunicji okrętowych systemów przeciwlotniczych. Piloci eskadry myśliwskiej VF-6 prowadzili w tym czasie szkolenia dla niedoświadczonych pilotów VMF211, którzy mieli wkrótce wystartować z pokładu udając się na wyspę Wake.

Począwszy od 5 grudnia bombowce torpedowe oraz nurkujące rozpoczęły regularne patrole, celem odnalezienia jakichkolwiek śladów aktywności okrętów japońskich. Okręt miał planowo zawinąć do Pearl Harbor 6 grudnia, pogarszająca się pogoda spowodowała, że towarzyszące ciężkiemu zespołowi niszczyciele miały trudności z utrzymaniem prędkości, toteż zespół okrętów zwolnił, a admirał Halsey postanowił zawinąć do portu następnego dnia rano.

Pearl Harbor

7 grudnia 1941 roku o godzinie 6:15 rano, z pokładu „Enterprise” wystartował w swoim SBD dowódca grupy lotniczej okrętu , Cmdr Howard Young, w ślad zaś za nim część bombowców nurkujących SBD Dauntless eskadr VS-6 i VB-6. Grupa samolotów miała samodzielnie udać się na patrol na zachód od Hawajów, a następnie wylądować na lotniskach hawajskich baz. Dowodzący grupą lotniczą Cmdr Young osobiście dostarczyć miał na wyspę Ford w sercu Oʻahu, tajny raport z dostawy samolotów na Wake. Dwie godziny po starcie, o 8:10 rano, w pomieszczeniu radiowym USS „Enterprise” odebrano przekaz radiowy z Dauntlessa o numerze taktycznym S-B-3 (Six-Baker-Three) pilotowanego przez Manny Gonzaleza o ataku na jego samolot. Grupa amerykańskich samolotów z lotniskowca Enterprise, przypadkowo wleciała bowiem w sam środek japońskiego ataku na Perl Harbor. Wg świadków Marines z lotniska Ewa, inny SBD – pilotowany prawdopodobnie przez Johna H. L Vogta – został na niskiej wysokości zaatakowany przez dwa bądź trzy japońskie myśliwce Mitsubishi A6M „Zero”, i gwałtownie manewrował próbując uniknąć zestrzelenia, co doprowadziło do zderzenia z jednym z Zero. Zaatakowane zostały również samoloty Clarence's Dickinsona oraz jego skrzydłowego Maca McCarthy'ego, którzy zostali zaatakowani przez pięć Zero. Zginął wówczas tylni strzelec Dickinsona, który sam ratował się skokiem na spadochronie z płonącego samolotu. Podobnie skok na spadochronie uratował Maca McCarthy'ego, jednak jego tylni strzelec także poniósł śmierć. Ogółem, Japończycy zestrzelili pięć zaskoczonych atakiem samolotów „Enterprise”.

Gdy pierwsze wiadomości zaczęły docierać na „Enterprise”, adm. Halsey był przekonany że to artyleria przeciwlotnicza Hawajów omyłkowo ostrzeliwuje jego samoloty. Gdy jednak doświadczony pilot, zastępca dowódcy eskadry Scouting Six, Lt. Earl Gallaher zameldował przez radio że trwa atak japońskich samolotów na Pearl Harbor, na okręcie ogłoszono natychmiast alarm bojowy, a z rozkazu Halseya, na maszt USS „Enterprise” po raz pierwszy podczas tej wojny wciągnięto proporzec bojowy US Navy. Wkrótce informacje pilotów CV-6 zostały potwierdzone dwoma oficjalnymi ostrzeżeniami dowództwa w Pearl Harbor o japońskim rajdzie, z których ostatni został odebrany na „Enterprise” o godzinie 8:23. Wkrótce tez po raz pierwszy w tej wojnie, z pokładu wystartowały pierwsze maszyny CAP (Combat Air Patrol) – cztery samoloty myśliwskie F4F Wildcat, których zadaniem było zapewnienie zespołowi okrętów, w tym przede wszystkim „Enterprise”, obrony bezpośredniej przed atakiem.

Halsey przekazał swoim samolotom torpedowym i bombowym rozkaz przygotowania do ataku na japoński zespół uderzeniowy, a samoloty rozpoznawcze z wyspy Ford rozpoczęły przeszukiwania sektorów położonych między kierunkami północno-wschodnim i północno-zachodnim, nie znalazły jednak japońskich okrętów. Bez rezultatów pozostały także podjęte na własną rękę poszukiwania prowadzone przez Earla Gallahera, który skierował się na północny zachód, w kierunku w jakim odlatywały japońskie samoloty. Tymczasem obsługa stacji radionamiernika na Hawajach, późnym popołudniem zameldowała o japońskiej formacji na południe od Oahu. Formacja uderzeniowa eskadry torpedowej VT-6 i sześciu SBD eskadry VB-6 odnalazła tam jednak jedynie kilka amerykańskich krążowników i niszczycieli, którym udało się ujść z Pearl Harbor i próbowały dołączyć do zespołu Halseya. Następnego dnia zespół uderzeniowy USS Enterprise wpłynął do wciąż zadymionej bazy Pearl Harbor, a po koniecznym uzupełnieniu zapasów, 9 grudnia wcześnie rano natychmiast wypłynął z powrotem w morze.

W następnych kilku dniach samoloty CV-6 prowadziły rozpoznanie na północny zachód od Hawajów, 9 grudnia SBD eskadry VS-6 wykrył i zbombardował japoński okręt podwodny I-70, uszkadzając go w stopniu uniemożliwiającym zanurzenie. Następnego dnia SBD wykryły trzy japońskie okręty podwodne – dwie jednostki uniknęły amerykańskiego ataku przez awaryjne zanurzenie, trzecia jednak uszkodzona poprzedniego dnia, podjęła walkę na powierzchni z Dauntlessem pilotowanym przez Dickinsona z VS-6, i została zatopiona zrzuconą przez niego bombą. I-70 został w ten sposób pierwszym nieprzyjacielskim okrętem zatopionym przez amerykańską marynarkę wojenną.

Rajd na wyspy Marshala

Po 7 grudnia, Enterprise przeprowadził cztery patrole – 9 grudnia, 19 grudnia, 3 stycznia i 11 stycznia. Ostatni z nich był operacją powietrzno-morską na dużą skalę – jej celem był bombardowanie Wysp Marshalla. Po szoku związanym z atakiem na Pearl Harbor, United States Navy znalazła się w sytuacji rażącej dysproporcji sił. Marynarka amerykańska miała do dyspozycji na Pacyfiku trzy lotniskowce, podczas gdy marynarka japońska 10, żadnego sprawnego pancernika, podczas gdy flota japońska 10. Japończycy mieli do dyspozycji też więcej krążowników, niszczycieli i samolotów, w większości też nowocześniejszych od swoich amerykańskich odpowiedników. Po zastąpieniu adm. Husbanda Kimmela przez adm. Chestera Nimitza na stanowisku dowódcy Floty Pacyfiku, nowy dowódca floty adm. Ernest King, skierował z Atlantyku na Pacyfik dwa dodatkowe lotniskowce USS „Yorktown” (CV-5) i „Hornet” (CV-8), które przybyły na Hawaje odpowiednio w styczniu i w marcu. Już jednak 11 stycznia skierowana na Hawaje z San Diego na Zachodnim Wybrzeżu USS „Saratoga” (CV-3) została storpedowana przez japoński okręt podwodny, i wyłączona ze słuzby operacyjnej na kolejne sześć miesięcy. Na początku więc 1942 roku, Enterprise był jedynym obok „Yorktowna” i „Lexingtona” czynnym lotniskowcem na Pacyfiku. W tej sytuacji adm. Nimitz mógł sobie pozwolić wówczas jedynie na szybkie uderzenia lotnicze, nie będąc w stanie przeprowadzać większych operacji uderzeniowych, przeciwko znacznie silniejszej flocie japońskiej.

SBD-2 z eskadry VB-6 bądź VS-6 podczas startu do ataku na wyspę Roi

Pierwszym takim uderzeniem, był rajd na wyspy Marshala i Gilberta, przeprowadzony przez Task zespół Task Force 8 z lotniskowcem „Enterprise” i Task Force 17 skupiony wokół „Yorktowna”. Mimo że w sztabie Floty Pacyfiku istniały wątpliwości co do celowości tego rajdu, miał on gorące wsparcie admirała Halseya, który upatrywał w nim sposobu na zwolnienie tempa japońskiej ofensywy na południowym Pacyfiku. W skład dowodzonego przez adm. Halseya zespołu, obok CV-6, wchodziły krążowniki USS „Chester” (CA-27), „Salt Lake City” (CA-25) i „Northampton” (CA-26) oraz siedem niszczycieli. TF8 opuścił Pearl Harbor 11 stycznia, 23 stycznia zaś na zachód od Samoa „Enterprise” spotkał się z zespołem „Yorktowna” po czym oba zespoły podążyły razem w kierunku Wysp Marshala. W drodze, adm. Halsey otrzymał kodowaną wiadomość od adm. Nimitza, zezwalającą mu na rozciągnięcie ataków w czasie, gdyż z przechwyconych przez HYPO na Hawajach japońskich wiadomości radiowych wynikało, że nie istnieje bezpośrednie zagrożenie ze strony japońskich lotniskowców. Atak samolotów torpedowych i bombowców nurkujących miał jednak zostać przeprowadzony bez eskorty samolotów myśliwskich, na tym etapie wojny bowiem, marynarka nie miała wystarczającej liczby myśliwców zarówno do przeprowadzania bezpośredniej osłony zespołu floty (CAP), jak i eskorty samolotów. 37 bombowców nurkujących SBD Dauntless zaatakować miało wyspę Roi na atolu Kwajalein, podczas gdy dziewięć torpedowych Devastatorów zaatakować miało statki i okręty w nieodległej lagunie. Pierwsza zaatakowała swoje cele na Roi eskadra VS-6, która spotkała się z intensywnym ogniem przeciwlotniczym i została zaatakowana przez japońskie myśliwce Nakajima Ki-27 „Nate”, skutkiem czego zestrzelony został SBD pilotowany przez Lt. Cmdr. Halsteada Hoppinga.

Przecięty skrzydłem bombowca G3M kadłub SBD Dauntless, z którego ostrzeliwał japoński samolot Bruno Gaido.

W tym czasie samoloty torpedowe zaatakowały statki na kotwicowisku. Po meldunku dowodzącego eskadrą torpedową VT-6 Lt. Cmdr. Eugene Lindseya o dużej liczbie odpowiednich celów, admirał Halsey wysłał z „Enterprise” kolejne dziewięć Devastorów, które trzymane były dotąd w rezerwie. Samoloty Lindseya trafiły torpedami kilka statków, do ataku na nie dołączyła się także grupa Dauntlessów, a po chwili także TBD wysłane dodatkowo przez adm. Halseya. Atakujące samoloty zatopiły transportowiec o pojemności 6500 ton i ścigacz okrętów podwodnych, uszkodziły także dziewięć innych jednostek w tym lekki krążownik „Katori”. Zniszczonych bądź uszkodzonych zostało także 18 samolotów bombowych i myśliwskich. Śmierć poniosło około 90 Japończyków, w tym dowódca garnizonu na wyspach Marshala wiceadmirał Yokichi Yashiro. Gdy samoloty bombowe powróciły z nad Roi, ich piloci mogli słuchać w swoich Ready Rooms transmitowane „na żywo” przez radiowęzeł okrętowy rozmowy radiowe prowadzone przez pilotów eskadry myśliwskiej VF-6 atakującej w tym czasie cele na wyspach Wotje i Taroa

Ataki na Wotje i Taroa nie zniszczyły jednak wielu celów, w tym przede wszystkim bombowców, toteż SBD eskadr VB-6 i VS-6 przeprowadziły jeszcze trzy kolejne naloty. Zamiast wiec szybkiego uderzenia, atak przerodził się w dziewięciogodzinne rotacyjne bombardowanie japońskich baz na Marshalach. We wczesnych godzinach popołudniowych, TF8 został zaatakowany przez pięć ocalałych dwusilnikowych bombowców Mitsubishi G3M, które zrzuciły na „Enterprise” swoje 100-kilogramowe bomby. Szczęściem, radykalne manewry dowodzącego okrętem kmdr. Muraya pozwoliły wymanewrować precyzyjnie zrzucone japońskie bomby Jeden z uszkodzonych ogniem przeciwlotniczym japońskich bombowców zawrócił jednak, w zamiarze rozbicia się o pokład „Enterprise”. Reagując na to, strzelec pokładowy jednego z bombowców eskadry VS-6. Bruno Gaido, wskoczył do kabiny strzelca jednego z zaparkowanych SBD i ostrzeliwał nurkujący japoński samolot, który przestał w rezultacie manewrować i wpadł do wody, zahaczając jedynie skrzydłem o krawędź pokładu lotniskowca oraz przecinając nim na pół kadłub SBD z którego ostrzeliwał go Gaido. Japońskie bombardowanie zakończyło operację CV-6 na Marshallach, i okręt wycofał się w kierunku Hawajów.

Wake i Marcus

Trzy tygodnie po rajdzie na Kwajalein, 24 lutego 1942 roku, Enterprise ponownie zaatakował japońskie pozycje, wykonując uderzenia na zajętą przez Japończyków wyspę Wake, zaś 4 marca na Marcus. W wyniku rajdu na wyspę Wake, Japończycy utracili kilkaset tysięcy litrów paliwa i kilka samolotów, zniwelowało to jednak na kilka miesiecy wojskową użyteczność atolu.

Podsumowanie

USS „Enterprise” (CV-6) został wyróżniony Presidential Unit Citation – najwyższym odznaczeniem bojowym przyznawanym jednostkom wojskowym – za wybitna sprawnośc i skuteczność bojową w okresie od 7 grudnia 1941 do 15 listopada 1942 roku 20 gwizdami Battle Stars do Asiatic–Pacific Campaign Medal za wybitne osiągnięcia podczas 20 kampanii i bitew na obszarze Pacyfiku oraz Navy Unit Commendation – drugim najwyższym odznaczeniem dla jednostek wojskowych – odznaczeniem marynarki za działania bojowe w okresie od 19 listopada 1943 do 14 maja 1945 roku. „Enterprise” był pierwszym, który otrzymał prezydenckie wyróżnienie dla jednostek wojskowych i jedynym lotniskowcem, który otrzymał zarówno Presidential Unit Citation, jak i Navy Unit Commendation.

Presidential Unit Citation
Za niezmiennie wysoką sprawność bojową i wybitne osiągnięcia, podczas ustawicznych działań przeciwko wrogim siłom japońskim na pacyficznym teatrze wojennym od 7 grudnia 1941 do 15 listopada 1942 roku. Uczestnicząc w prawie każdym z największych starć z lotniskowcami przeciwnika w pierwszym roku wojny, Enterprise i jego grupa powietrzna - nie licząc rozległych zniszczeń wrogich instalacji przybrzeżnych na całym obszarze działań - zatopiła lub uszkodziła 35 japońskich jednostek i zestrzeliła łącznie 185 samolotów wroga. Jej duch wojenny i znakomita skuteczność bojowa są hołdem dla oficerów i ludzi, którzy tak mężnie uczynili go przednim bastionem obrony narodu amerykańskiego
Battle Stars
	Pearl Harbor	7 grudnia 1941
	Rajdy na Pacyfiku	luty–marzec 1942
	Wyspy Marshalla i Gilberta	1 lutego 1942
	Rajd na Wake	24 lutego 1942
	Rajd na Marcus	4 marca 1942
	Bitwa pod Midway	4-6 czerwca 1942
	Lądowanie na Guadalcanal i Tulagi	7-9 sierpnia 1942
	Zajęcie i obrona Guadalcanal	10-25 sierpnia 1942
	Bitwa u wschodnich Wysp Salomona	23-25 sierpnia 1942
	Bitwa koło wysp Santa Cruz	26 października 1942
	Bitwa pod Guadalcanal (3. Savo)	12-15 listopada 1942
	Bitwa koło wyspy Rennell	29-30 stycznia 1943
	Walki o Wyspy Gilberta	19 listopada–4 grudnia 1943
	Operacje u wysp Marshalla	1944
	Okupacja Kwajalein i Madura	29 stycznia–8 lutego 1944
	Rajd na Taroa	20 lutego 1944
	Rajdy azjatycko-pacyficzne	1944
	Rajd na Truk	16-17 lutego 1944
	Rajdy na Palau, Yap, Ulithi i Woleai	30 marca–1 kwietnia 1944
	Truk, Satawan i Ponapo	29 kwietnia–1 maja 1944
	Operacje na Marianach	1944
	Zdobycie i okupacja Saipanu	11–24 czerwca 1944
	Bitwa na Morzu Filipińskim	19–20 czerwca 1944
	Operacje w zachodnich Karolinach	1944
	Rajdy na wyspy Kazan i Bonin	31 sierpnia–8 września 1944
	Zdobycie i okupacja południowego Palau	6 września–14 października 1944
	Atak na Filipiny	6–24 września 1944
	Operacje pod Leyte	1944
	Rajd na Okinawę	10 października 1944
	Ataki na Luzon	15, 17–19 października 1944
	Bitwa w zatoce Leyte	24–26 października 1944
	Operacje wokół Luzonu	1944–1945
	Atak na Luzon	6–7 stycznia 1945
	Ataki na Formozę	3–4, 9, 15 stycznia 1945
	Ataki na wybrzeże Chin	12, 16 stycznia 1945
	Wsparcie operacji pod Iwo Jimą	1945
	Rajd na Honsiu	15–16 lutego 1945
	Rajd na Riukiu	25 lutego–1 marca 1945
	Atak i okupacja Iwo Jimy	23 lutego–12 marca 1945
	Operacja Okinawa Gunto	1945
	Operacje lotnicze wokół Okinawy	17 marca–15 maja 1945

Bibliografia

• Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia of Weapons Of World War II. London: Amber Books, 2014. ISBN 978-1-78274-167-1.brak strony w książce
• David Doyle: SBD Dauntless, Douglas's US Navy and Marine Corps Dive-Bomber in World War II. Schiffer Military, 2019. ISBN 0-7643-5846-4.brak strony w książce
• Paul Fontenoy: Aircraft Carriers An Illustrated History of Their Impact. ABC Clio, 2006. ISBN 1-85109-573-X.brak strony w książce
• Krzysztof Janowicz, Andre Zbiegniewski: Douglas SBD Dauntless. Lublin: Kagero, 2007. ISBN 978-83-60445-69-3.brak strony w książce
• Phil Listemann: Northrop BT-1. Seria: Allied Wings. ISBN 978-2952638-17-3.brak strony w książce
• Kleiss Norman, Timothy Orr, Laura Orr: Never Call Me a Hero: A Legendary American Dive-Bomber Pilot Remembers the Battle of Midway. William Morrow, 2017. ISBN 0-06-269205-4.brak strony w książce
• Ian W. Toll: Pacific Crucible:. T. War at Sea in the Pacific, 1941-1942. Nowy Jork: Norton & Company, November 14, 2011, seria: Pacific War Trilogy. ISBN 978-0393068139.brak strony w książce
• Edward P. Stafford: The Big E: The Story of the USS Enterprise, Illustrated Edition. Annapolis: Naval Institute Press, 15 stycznia 2016. ISBN 1-59114-802-2.brak strony w książce
• Paul Fontenoy: Aircraft Carriers An Illustrated History of Their Impact. ABC Clio, 2006. ISBN 1-85109-573-X.brak strony w książce
• Scot MacDonald. Evolution of Aircraft Carriers; Carriers From The Keel. „Naval Aviation News”, Lipiec 1962. ISSN 0028-1417. brak numeru strony

On line

• Enterprise VII (CV-6). Naval History and Heritage Command. [dostęp 2021-03-01]. (ang.).